Είναι ένα μικρό και απομονωμένο νησί με τριγωνικό σχήμα. Είναι ηφαιστειογενές και στο εσωτερικό του κρύβει ένα πανέμορφο βελανιδοδάσος, που κάποτε αποτέλεσε πηγή εσόδων για τους κατοίκους. Βρίσκεται στην άγονη γραμμή του βορειοανατολικού Αιγαίου και τα αρχαία χρόνια αποτέλεσε σημαντικό ναυτικό πέρασμα. Σύμφωνα με τον Παυσανία αυτό ήταν μυθικό νησί «Νέα» ή «Χρύση»αναδύθηκε μέσα από τη θάλασσα. Εκεί παρέμεινε επί δέκα χρόνια τραυματισμένος μέχρι το τέλος σχεδόν του Τρωικού πολέμου, ο ήρωας της τραγωδίας του Σοφοκλή, Φιλοκτήτης.
Τον 20ο αιώνα το απομακρυσμένο νησί το Αιγαίου μετατράπηκε σε τόπο εξορίας των κομμουνιστών. Εκτοπίστηκαν εκεί κατά χιλιάδες για τις πολιτικές τους ιδέες.
Ανάμεσα στους εξόριστους που έζησαν για ένα διάστημα στις σκηνές και στα πλίνθινα κτίσματα του νησιού ήταν ο Γιάννης Ρίτσος, ο Μάνος Κατράκης, ο Μενέλαος Λουντέμης και ο Τάσος Λειβαδίτης.
Ο Γιάννης Ρίτσος ανέφερε την κατάσταση που επικρατούσε στο ποίημα «Γράμμα στον Ζόλιο Κιουρί «.
» Αγαπημένε μου Ζολιό, σου γράφω από τον Άη Στράτη,
Βρισκόμαστε εδώ πέρα, κάπου τρεις χιλιάδες
άνθρωποι απλοί, δουλευτάδες, γραμματιζούμενοι
με μια τρύπια κουβέρτα στον ώμο μας
μ’ένα κρεμμύδι, πέντε ελιές κ’ένα ξεροκάματο φως στο ταγάρι μας
άνθρωποι απλοί σαν τα δέντρα μπροστά στον ήλιο
άνθρωποι που δεν έχουμε άλλο κρίμα στο λαιμό μας
εξόν μονάχα που αγαπάμε όπως και συ
τη λευτεριά και την ειρήνη.»
Το σημερινό όνομα του νησιού οφείλεται στον μοναχό από τη Βιθυνία της Μικράς Ασίας, που έζησε σε ένα σπήλαιο του νησιού όταν διώχθηκε από τους εικονομάχους, τον Άγιο Ευστράτιο.
Ο Άγιος Ευστράτιος ή Άη Στράτης
Ο παλαιότερος οικισμός του νησιού ήταν χτισμένος σε έναν λόφο, γνωστό με το όνομα Μπούμπουνα. Μετά τον καταστροφικό σεισμό που έγινε τον Φεβρουάριο του 1968 η χώρα μεταφέρθηκε με απόφαση της Χούντας, σε κοιλάδα ανάμεσα στους χείμαρρους Τενεδιώτη και Παραδείση, όπου παλαιότερα ζούσαν οι εξόριστοι.
Μερικούς αιώνες νωρίτερα, ο Άη Στράτης αντιμετώπισε μια ακόμα μεγάλη πληγή, που παραλίγο να εξαφανίσει τις καλλιέργειες του νησιού. Σύμφωνα με τα αρχεία της Μονής Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος, τον 11ο αιώνα μια μεγάλη επιδρομή ακρίδων στις καλλιέργειες του νησιού προκάλεσε μεγάλες ζημιές στη γεωργία και στην κτηνοτροφία.
Τη λύση στο πρόβλημα των κατοίκων έδωσε ένα σμήνος πουλιών, που ξεχειμωνιάζει στην Ινδία, γνωστά στην Ελλάδα ως Αγιοπούλια (Sturnus Roseus).
Τα Αγιοπούλια εξαφάνισαν τις ακρίδες και οι μοναχοί του Άγιου όρους απέδωσαν την απροσδόκητη παρουσία τους στο νησί σε θαύμα.
Τα Αγιοπούλια τρέφονται με φρούτα και ακρίδες, γι’αυτό αποκαλούνται και Ακριδοθήρες.
Περνούν το χειμώνα κυρίως στην Ινδία και τα καλοκαίρια έρχονται στην Ελλάδα. Ταξιδεύουν σε σμήνη και φωλιάζουν κατά χιλιάδες ζευγάρια σε πέτρες και σε οπές βράχων.
Έχουν δυνατά πόδια που τους επιτρέπουν να περπατούν στο έδαφος για να αναζητήσουν την τροφή τους. Έχουν μυτερό ράμφος και φημίζονται για το μελωδικό τους κελάηδημα.
Πληροφορίες αντλήθηκαν από το Μουσείο Δημοκρατίας που βρίσκεται στον Άγιο Ευστράτιο. Τη συγκέντρωση των εκθεμάτων και την οργάνωση του Μουσείου ανέλαβε η Διεύθυνση Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού.
Η αρχική φωτογραφία προέρχεται από το καταπληκτικό Αρχείο του Βασίλη και Βύρωνα Μανικάκη
Μάνος Κατράκης. Αυτοδίδακτος ηθοποιός που ξεκίνησε κατά λάθος και ήταν τόσο ντροπαλός που δίσταζε ακόμη και να ζητήσει το μισθό του… 
