Η ιστορική κωμόπολη βρίσκεται στη νότια Πελοπόννησο κοντά στις εκβολές του ποταμού Ευρώτα, δυτικά του Λακωνικού Κόλπου. Είναι το κυριότερο λιμάνι της νότιας Πελοποννήσου μετά την Καλαμάτα. Η νότια άκρη της πόλης ενώνεται με ένα μικρό νησί, την αρχαία Κρανάη ή Μαραθονήσι.
«Γη των θεών» και Μαραθονήσι
Ως τοπωνύμιο το Γύθειο πρωτοεμφανίζεται στην ιστορία τον 5ο αιώνα π.Χ.
Ο Παυσανίας ως ετυμολογία του ονόματος παρουσιάζει στα «Λακωνικά» την πεποίθηση των αρχαίων κατοίκων ότι σήμαινε «Γη των θεών», από την ομηρική λέξη «Γυία» -Γη+ θεός – και αυτό από την παράδοση ότι κάποτε ο Ηρακλής και ο Απόλλωνας κατά το κτίσιμο της πόλης συγκρούστηκαν εξαιτίας του μαγικού τρίποδα του Μαντείου των Δελφών.
Επειδή όμως ο αγώνας δεν είχε νικητή, κατέληξαν αντί Ηρακλείας ή Απολλωνίας να ονομάσουν την πόλη «Γη θεών» με συνέπεια να τιμώνται και οι δύο.
Μετά την Επανάσταση του 1821, επί Τουρκοκρατίας ονομαζόταν Μαραθονήσι, ενώ σήμερα μόνο η Κρανάη έχει κρατήσει και αυτή την ονομασία.
Κρανάη, το ερωτικό καταφύγιο του Πάρη και της Ωραίας Ελένης
Το νησάκι Κρανάη κατά τη μυθολογία ήταν το ερωτικό καταφύγιο του Πάρη και της Ωραίας Ελένης αμέσως μετά την απαγωγή και λίγο πριν αποχωρήσουν για την Τροία.
Εκεί βρίσκεται και ο πύργος Τζανετάκη.
Ο φάρος
Διασχίζοντας το πευκόδασος στην άλλη άκρη βρίσκεται ένας από τους παλιότερους φάρους, είναι από τους λίγους που έχουν διασωθεί. Βρίσκεται εκεί από το 1873.
Το ύψος του άσπρου οκταγωνικού του πύργου είναι 23 μέτρα και το εστιακό του ύψος είναι 78 μέτρα. Πρωτο-λειτούργησε με πετρέλαιο και η ακτίνα της δέσμης φωτός του έφτανε τα 15 ναυτικά μίλια.
Το 17ο αιώνα ήταν ένας λόγγος γεμάτος αγρίμια και βάλτους και τελείως ερημικός από ανθρώπινη ζωή.
Οι Μανιάτες που κατοικούσαν στην ενδοχώρα ούτε που πλησίαζαν την περιοχή αποφεύγοντας αφενός τον τρομερό κίνδυνο της θανατηφόρου ελονοσίας, αφετέρου τις επιδρομές των Οθωμανών κουρσάρων.
Οι Τούρκοι διατηρούσαν μόνο μία φρουρά στο βόρειο ύψωμα της Σεληνίτσας, (σημερινή βόρεια παραλία του Γυθείου) και δυτικά της περιοχής το φράγκικο Κάστρο του Πασσαβά σχηματίζοντας έτσι την μοναδική σφήνα στην ελεύθερη γωνιά της Μάνης. Η επικοινωνία αυτών με τις τουρκικές διοικήσεις της Μπαρδούνιας και του Μυστρά γίνονταν από μονοπάτι της ενδοχώρας, της λεγόμενης «Κουτουμού», που ήταν βάση του Αγά, ακολουθώντας την όχθη του ποταμού «Σμήνος» παρακάμπτοντας έτσι το Μαραθονήσι.
Το 1685 οι Ενετοί βρισκόμενοι σε πόλεμο με τους Τούρκους και βοηθούμενοι από τους Μανιάτες κατέλαβαν το Κάστρο του Πασσαβά και εξόντωσαν τη φρουρά.
Η κατάληψη αυτού του οχυρού υπήρξε σπουδαία στην ιστορία της Μάνης χαρίζοντας στους Μανιάτες την ασφάλεια της ελεύθερης επικοινωνίας με το Μαραθονήσι.
Μάλιστα δύο χρόνια μετά, τον Αύγουστο του 1687, όταν ο Ενετός στρατηγός Πολάνη βοηθούμενος από 6.000 Μανιάτες επιχειρούσε την κατάληψη του Μυστρά, ο ισχυρός ναύαρχος Φραγκίσκος Μοροζίνι, που κατέπλευσε με την περίφημη αρμάδα του στο καραβοστάσι του τότε Μαραθονησίου, «ανάστησε» την πόλη.
Ήταν η ιστορική στιγμή που επανήλθε αυτός o τόπος στο προσκήνιο της νεότερης ιστορίας.
Στις 22 Μαρτίου του 1821 οι Γρηγοράκηδες μαζί με άλλους οπλαρχηγούς της Ανατολικής Μάνης, τον Π. Κοσονάκο, Ι. Κατσούλη κ.ά. ύψωσαν στο Μαραθονήσι – Γύθειο τη σημαία της Επανάστασης έχοντας προηγουμένως συγκροτήσει ένοπλα σώματα.
Μια νοσταλγική ματιά στο Γύθειο μέσα από συλλεκτικές φωτογραφίες
Το Κέντρο Πολιτισμού Ανατολικής Μάνης
Στο Γύθειο βρίσκεται το Κέντρο Πολιτισμού Ανατολικής Μάνης (ΚΠΑΜ) το οποίο «μιλά» για τη Μάνη, την ιστορία και τους ανθρώπους της. Είναι ένα έργο συλλογικό που αντικατοπτρίζει την αγάπη των Μανιατών για τον τόπο τους και την πολιτισμική τους κληρονομιά. Είναι ένα ταξίδι στο νεότερο Γύθειο, το εμπόριο, το λιμάνι, τη μετανάστευση, τους φωτογράφους, τη μουσική ιστορία, τα αυθεντικά έργα των ποιητών Γιάννη Ρίτσου και Νικηφόρου Βρεττάκου.
Στεγάζεται στο Παλαιό Παρθεναγωγείο, ένα κτίριο με ιστορία 120 ετών που βρίσκεται στην καρδιά του Γυθείου. Ανεγέρθη το 1896 για να υποδεχτεί τα παιδιά της ευρύτερης περιοχής, να τα μορφώσει και να τα ετοιμάσει για τη ζωή. Tη δεκαετία του ‘90, λίγο πριν περάσει ένας αιώνας, έπαψε να λειτουργεί ως σχολείο.
Το KΠΑΜ (Παλαιό Παρθεναγωγείο) αναμένεται να ανοίξει τις θύρες του στα τέλη του τρέχοντος έτους για να υποδεχτεί τους κατοίκους και τους επισκέπτες της ευρύτερης περιοχής.
Η είσοδος θα είναι δωρεάν και στις αίθουσες του θα φιλοξενείται συλλογή αντικειμένων με ιστορική ή συμβολική αξία.
Φωτογραφίες αντλήθηκαν από την σελίδα: «Μάνη Παλιές Φωτογραφίες»
