Ο χορός από τους Δικταίους Κουρήτες
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, υπήρχε ένας χρησμός, ο οποίος προέβλεπε ότι ο τιτάνας Κρόνος θα βρει το θάνατο από το γιο του. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, να τρώει τα παιδιά του με το που έρχονταν στη ζωή, ώστε να προστατεύει τον εαυτό του και να αποτρέψει την επαλήθευση της προφητείας.
Όταν πλησίαζε ο καιρός να γεννήσει η Ρέα τον Δία, κατέφυγε στο Δικταίο Άντρο για να κρύψει το βρέφος από τη μανία του συζύγου της. Στη συνέχεια τον ξεγέλασε. Αντί να για το μωρό, του έδωσε να κατασπαράξει έναν βράχο τυλιγμένο σε σπάργανα.
Τον μικρό Δία ανέθρεψαν οι δαίμονες, οι λεγόμενοι «Δικταίοι Κουρήτες», οι οποίοι κάλυπταν το κλάμα του, προκαλώντας θόρυβο με τα όπλα και το χορό τους.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθου, στην ανατροφή βοήθησαν η Νύμφη Μέλισσα, η αίγα Αμάλθεια, περιστέρια και ένας θηλυκός χοίρος.
Η είσοδος των κοινών θνητών δεν επιτρεπόταν στο σπήλαιο. Ωστόσο, εκεί, σύμφωνα με το θρύλο, είχαν τις φωλιές τους μέλισσες που παρήγαγαν τεράστιες ποσότητες μέλι.
Χρόνια αργότερα, ο Λάιος, ο Κέρβερος, ο Κούκουλος και ο Αίγιος, μπήκαν στη σπηλιά για να πάρουν το μέλι, αψηφώντας το άβατο. Φόρεσαν κόκκινες πανοπλίες για να αποφύγουν τα τσιμπήματα και προχώρησαν στο εσωτερικό του άντρου. Εξερευνώντας το σπήλαιο, εντόπισαν τα σπάργανα του Δία. Εκείνος, παρακολουθώντας τους από τον Όλυμπο, εξοργίστηκε και τους έριξε κεραυνό για να τους σκοτώσει.
Επειδή όμως ήταν αδύνατο κάποιος να θανατωθεί μέσα στη σπηλιά, οι Μοίρες και η Θέμιδα μεταμόρφωσαν τους τέσσερις άνδρες σε πουλιά, για την απερισκεψία τους.
Το σπήλαιο έχει συνδεθεί και με άλλους μύθους, όπως είναι η γέννηση του Μίνωα και η ένωση του Δία και της Ευρώπης.
Το Δικταίον Άντρο θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα και πιο γνωστά σπήλαια της Ελλάδας.
Βρίσκεται στο Λασίθι, στην οροσειρά Δίκτυ στην Κρήτη, ενώ έχει ανακαλυφθεί από την αρχαιότητα και συγκεκριμένα από τη νεολιθική εποχή. Μέχρι και τον 7ο αιώνα π.Χ., το σπήλαιο αποτελούσε έναν από τους σημαντικότερους χώρους λατρείας του μινωικού πολιτισμού.
Στα τέλη του 19ου αιώνα ανακαλύφθηκαν από βοσκούς και κατοίκους της περιοχής πολλά αρχαιολογικά αντικείμενα. Σύμφωνα με τα ευρήματα που ανασκάφτηκαν από αρχαιολογικές υπηρεσίες, το σπήλαιο φαίνεται πως λειτουργούσε ως τόπος κατοικίας και ταφής, ενώ εικάζεται ότι αργότερα, γύρω στο 2000 π.Χ έγινε και τόπος λατρείας.
Το σπήλαιο αποτελείται από πέντε θαλάμους.
Στον προθάλαμο βρέθηκαν όστρακα από τη νεολιθική εποχή και τύμβοι, ενώ στο κέντρο του εντοπίσθηκε μεγάλος βωμός, όπου οι πιστοί αφιέρωναν τις θυσίες τους στους θεούς.
Στο πλάι έχουν εντοπιστεί και απομεινάρια από τις προσφορές των θνητών, όπως οστά ζώων, κέρατα, στάχτες και μικρά αντικείμενα: φρουτιέρες, πελέκεις, κύπελλα, ειδώλια, μαχαιρίδια και διαφόρων ειδών ομοιώματα.
Στο δεύτερο επίπεδο, βρέθηκαν υπολείμματα από λίθινα τραπέζια προσφορών, ενώ σε ένα από αυτά έχει σκαλιστεί και επιγραφή της Γραμμικής Γραφής Α΄.
Μέχρι σήμερα δεν είναι εξακριβωμένο ποια θεότητα λατρευόταν στο Δικταίο Άντρο, πέραν από τον Δία. Τα κοσμήματα και τα αγαλματίδια γυναικών με γυμνό σώμα θα μπορούσαν να σχετίζονται είτε με τη θεά Αφροδίτη, είτε με την Αριάδνη.
Ο «μανδύας του Δία»
Το πιο εντυπωσιακό και φαντασμαγορικό σημείο του σπηλαίου θεωρείται η λίμνη με τους τεράστιους σταλαγμίτες και σταλακτίτες στο χαμηλότερο επίπεδο. Εκεί βρίσκεται και ο «μανδύας του Δία», ένας σταλαγμίτης που κρέμεται σαν πολυέλαιος πάνω από τη λίμνη και έχει ονομαστεί έτσι, επειδή το σχήμα του θυμίζει μανδύα.
Η πανίδα
Στο χαμηλό επίπεδο του σπηλαίου ευδοκιμούν αρθρόποδα και νυχτερίδες, όπως είναι η μεσογειακή ωτονυχτερίδα, ενώ στον προθάλαμο φωλιάζουν διαφόρων ειδών πουλιά και αγριοπερίστερα.
Το σπήλαιο λέγεται κι αλλιώς «σπήλαιο Ψυχρού».
Που βρίσκεται το εντυπωσιακό σπήλαιο, όπου οι σταλαγμίτες έπλασαν το άγαλμα του Δία; Αποτελούσε καταφύγιο των κομάντος κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου…
