Κάτω από το μεσαιωνικό της πέπλο, “σκαρφαλωμένη” στις ακτές της Πελοποννήσου, βρίσκεται η καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς. Η ονομασία της πόλης “Μονεμβάσια” σημαίνει “μοναδική είσοδος” και οι Φράγκοι την αποκαλούσαν Μαλβαζία. Με το ίδιο όνομα βάφτισαν και μια τοπική ποικιλία κρασιού που παραγόταν στην ανατολική Λακωνία από τον 12ο αιώνα μ.Χ. και για τρεις περίπου αιώνες. Αυτό το κρασί συγκεντρωνόταν στην Μονεμβασιά και ξεκίναγε το μεγάλο ταξίδι προς τη δύση με το λατινογενές όνομα Malvasia.
Τα μοσχεύματα του συγκεκριμένου αμπέλου που έκανε αυτό το κρασί περιζήτητο στη Βενετία, ταξίδεψε στην Κρήτη και στη συνέχεια σε όλη τη Μεσόγειο. Σήμερα Μαλβαζίες παράγουν με επιτυχία οι Κρητικοί, οι Ιταλοί και οι Κροάτες.
Η “κρυμμένη” πόλη αποτελεί ένα τεράστιο βυζαντινό φρούριο πάνω σε ένα βράχο, ο οποίος αποσχίστηκε από την ξηρά ύστερα από ένα φοβερό σεισμό πριν εκατοντάδες χρόνια, αλλά υπάρχει μια μικρή νησίδα μήκους 400 μέτρων που τον ενώνει με την παλιά πόλη της Λακωνίας.
Ο ποιητής, Γιάννης Ρίτσος είχε αποκαλέσει τη Μονεμβάσια «πλοίο από πέτρα», ενώ κάποιοι την αποκάλεσαν και «Γιβραλτάρ της Ανατολής», καθώς μοιάζει– σε σμίκρυνση βέβαια- με τον βράχο του Γιβραλτάρ.
Οι επιδρομές των Αράβων και των Βησιγότθων τον 6ο αι. μ.Χ., ανάγκασαν τους Λάκωνες να αναζητήσουν καταφύγιο στην πάνω πόλη του βράχου, καθώς ήταν ένα μέρος δυσπρόσιτο και προσφερόταν για οχύρωση. Το κάστρο αργότερα άλλαξε πολλά χέρια, έγινε Βυζαντινό, Φραγκικό, Ενετικό, Οθωμανικό και εν τέλει Ελληνικό, κρατώντας ανεξίτηλα τα σημάδια τουλάχιστον τεσσάρων πολιτισμών.
Παλιά καλοσυντηρημένα αρχοντικά με τα οικόσημα και τις αψίδες, βαριές ξύλινες πόρτες, πλακόστρωτα καλντερίμια και περίπου σαράντα παλιές εκκλησιές, δημιουργούν ένα σκηνικό γαλήνης και νοσταλγίας. Η ειδυλλιακή Καστροπολιτεία της Λακωνίας διαιρείται σε δύο τμήματα: στην Άνω Πόλη, κτισμένη στο πλάτωμα της κορυφής του βράχου, ακατοίκητη σήμερα και στην Κάτω Πόλη που είναι κτισμένη στη νοτιοανατολική πλευρά του βράχου. Και οι δύο πόλεις περιβάλλονται από τείχη και επικοινωνούν μεταξύ τους με μια σκάλα λαξευμένη στο βράχο.
Η Κάτω Πόλη
Το κεντρικό καλντερίμι που ξεκινά από την πύλη του Κάστρου, οδηγεί στην κεντρική πλατεία με το κανόνι, που μοιάζει με ένα μεγάλο μπαλκόνι που βλέπει στη θάλασσα. Εκεί βρίσκεται η εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού με σπάνιες εικόνες, μοναδικά έργα τέχνης, από τις οποίες ξεχωρίζει εκείνη της Σταύρωσης η οποία είχε κλαπεί και επέστρεψε πρόσφατα στην εκκλησία μετά από ένα μεγάλο περιπετειώδες ταξίδι. Τώρα φυλάσσεται κάτω από αυστηρά μέτρα ασφαλείας.
Στην κεντρική πλατεία βρίσκεται και το Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο χτίστηκε τον 16ο αιώνα και λειτουργούσε αρχικά ως τζαμί. Τέλος στην Κάτω Πόλη αξίζει μια επίσκεψη στο σπίτι του μεγάλου ποιητή Γιάννη Ρίτσου, όπου βρίσκεται και η προτομή του, ακριβώς μετά την πύλη. Ο Ρίτσος γεννήθηκε στην Μονεμβασιά και ο κεντρικός δρόμος φέρει το όνομά του.
Μια άλλη σπουδαία εκκλησιά της Μονεμβασιάς είναι η πέτρινη Μυρτιδιώτισσα, η οποία κτίστηκε το 1690. H εκκλησία οφείλει το όνομά της στην εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε μέσα σε μυρτιές και μεταφέρθηκε από το νησί των Κυθήρων στη Μονεμβασιά. Αργότερα, η εκκλησία μετονομάστηκε σε «Παναγία Κρητικιά» επειδή τον 17ο αιώνα εγκαταστάθηκαν γύρω της πολλοί Κρητικοί.
Το Επάνω Κάστρο
Από την Κάτω πόλη ξεκινά το ανηφορικό καλντερίμι που οδηγεί στο Επάνω Κάστρο ή Γουλά, το δεύτερο οικισμό που δεν κατοικείται. Η θέα από το Επάνω Κάστρο είναι μαγευτική ενώ αξίζει μια επίσκεψη στην επιβλητική εκκλησία της Αγίας Σοφίας, που ορθώνεται στο χείλος του γκρεμού, 300 μέτρα πάνω από το Μυρτώο πέλαγος. Η εκκλησία αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς ναούς της μεσοβυζαντινής περιόδου σε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Χτίστηκε το 12ο αιώνα και θεωρείται αντίγραφο της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης.
Οι παραλίες της καστροπολιτείας
Το Πορτέλο, η μικρή πύλη των τειχών που βγάζει στη θάλασσα, δεχόταν τα εμπορεύματα από τα καράβια.
Σήμερα είναι η δροσερή ανάπαυλα για τους ταξιδιώτες του καλοκαιριού, καθώς υπάρχει μια εξέδρα για βουτιές.
Η πιο κοντινή λύση για μπάνιο είναι η παραλία της Γέφυρας, μια μεγάλη ρηχή αμμουδιά που θα συναντήσει κανείς βγαίνοντας από το Κάστρο δεξιά.
Φεύγοντας από τη Γέφυρα με το αυτοκίνητο, 4 χιλιόμετρα βορειότερα, βρίσκεται η παραλία Πορί, μια στενή αμμουδιά, με θέα στο Κάστρο, που αποτελεί πόλο έλξης για τα ιστιοφόρα.
Νοτιότερα, σε απόσταση δέκα λεπτών από το Κάστρο βρίσκεται η παραλία του Ξιφία, μια ακόμη όμορφη αμμουδερή παραλία με πεντακάθαρα νερά. Την προτιμούν οι ντόπιοι για το μπάνιο τους.
