Ο Θεόδωρος Γαβράς ήταν στρατιωτικό αρχηγός και διοικητής του Πόντου που έζησε τον 11ο αιώνα και τιμάται ως Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας στις 2 Οκτωβρίου. Η αγιοποίησή του οφείλεται στη μεγάλη πίστη του επειδή όταν πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Τούρκους, θυσίασε τη ζωή του για να μην αλλαξοπιστήσει. Ο τούρκος αντίπαλός του έκανε το κρανίο του δοχείο και έπινε από κει το κρασί του.
Διοικητής του Πόντου
Ο Θεόδωρος Γαβράς κατάγονταν από την αριστοκρατική οικογένεια των Γαβράδων, τα μέλη της οποίας φημίζονταν για τις στρατιωτικές τους ικανότητες. Γεννήθηκε στη Χαλδία, ένα από τα θέματα (διοικητικά τμήματα) της περιοχής του Πόντου με πρωτεύουσα την Τραπεζούντα και από το 1067 έως το 1075 είχε τον τίτλο του δούκα.
Την περίοδο εκείνη προσπάθησε να αυτονομηθεί, αλλά η ανεξαρτητοποίηση του κατεστάλη και η περιοχή του εντάχθηκε ξανά στην κεντρική δομή της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Ωστόσο, ήταν άξιος μαχητής και όταν ανέβηκε στην εξουσία ο Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός, τον διόρισε δούκα της Τραπεζούντας.
Οι πηγές διχάζονται ως προς τον λόγο του διορισμού. Ορισμένες αναφέρουν ότι ο Αλέξιος εμπιστεύτηκε τις στρατιωτικές ικανότητες του Γαβρά και εξασφάλισε κατ’ αυτόν τον τρόπο την άμυνα της ευρύτερης περιοχής της Τραπεζούντας.
Άλλες πηγές υποστηρίζουν ότι ο Αλέξιος ήθελε απλώς να απομακρύνει τον Γαβρά από την Κωνσταντινούπολη επειδή αμφισβητούσε την αφοσίωσή του.
Η φιλανθρωπία του όμως, δεν αμφισβητήθηκε ποτέ.
Ο Γαβράς ήταν ευεργέτης και προστάτης των φτωχών. Κάποτε συνέλαβε και βασάνισε δημόσια για παραδειγματισμό έναν στρατιώτη που άρπαξε μπροστά στα μάτια του το φαγητό μιας φτωχής γυναίκας.
Η αιχμαλωσία και το φριχτό τέλος
Η γενναιότητα του Γαβρά αποδείχτηκε από τη συμμετοχή του σε νικηφόρες μάχες εναντίον των Σελτζούκων που απειλούσαν την περιοχή του.
Το 1098 όμως, αιχμαλωτίστηκε στη Θεοδοσιούπολη (σημερινό Ερζερούμ) από μια ομάδα Τούρκων με αρχηγό τον Αμίρ Ασλή, ο οποίος με τη βία προσπάθησε να εξισλαμίσει τον Γαβρά.
Η άρνησή του να αλλαξοπιστήσει είχε ως αποτέλεσμα φριχτά βασανιστήρια.
Οι Τούρκοι τον μαστίγωσαν και τον περιέφεραν γυμνό στα χιόνια. Δεν υπέκυψε.
Παρά τα μαρτύρια, ο Γαβράς δεν αλλαξοπίστησε.
Ο Αμίρ Ασλή διέταξε να τον γδάρουν ζωντανό.
Ο Θεόδωρος Γαβράς άφησε την τελευταία του πνοή στις 2 Οκτωβρίου του 1098.
Μετά τον θάνατό του, ο τούρκος αρχηγός πήρε το κρανίο του και το μετέτρεψε σε χρυσό κύπελλο.
Η ορθόδοξη εκκλησία τον αγιοποίησε και τιμάται ως Μεγαλομάρτυς.
Για το φριχτό τέλος του Αγίου υπάρχει και ο σχετικός ψαλμός:
«την κάραν σου σοφέ, του Χριστού στρατιώτα, ο τύραννος σκευήν, ποτηρίου ποιήσας, αυτήν εις συμπόσια τα αυτού προσεφέρετο, ην κατέλιπες εν τω κόσμω παμμάκαρ, και απέτεμες, τας κεφαλάς των ανόμων, Θεόδωρε πάνσοφε».
Εικονογράφηση: Εύη Δαμίρη
Διαβάστε επίσης: Τα τάγματα εργασίας των Τούρκων που οδήγησαν στο θάνατο 250 χιλιάδες Έλληνες. Τα εφιαλτικά Αμελέ Ταμπουρού (βίντεο)
