Στις 28 Οκτωβρίου 1955, ακούστηκε για πρώτη φορά σε δίκη αγωνιστή της ΕΟΚΑ η απόφαση: «Εις θάνατον!»
Ο Μιχαλάκης Καραολής μαζί με τον Ανδρέα Δημητρίου, ήταν οι πρώτοι αγωνιστές της ΕΟΚΑ που οδηγήθηκαν στην κρεμάλα.
Ο στρατάρχης Τζον Χάρτινγκ, έδινε ιδιαίτερη σημασία στις πρώτες εκτελέσεις.
Αποτελούσαν την τακτική που ονόμαζε «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» και θεωρούσε πως θα λειτουργούσαν ως παραδειγματικό μέτρο το οποίο θα τρομοκρατούσε τους αγωνιστές.
Ήλπιζε πως η αμείλικτη στάση του απέναντι στους συλληφθέντες θα τερμάτιζε τον αγώνα.
Βέβαια, έκανε λάθος, αφού η απάνθρωπη αντιμετώπιση των Βρετανών όχι μόνο δεν τρομοκράτησε τους αγωνιστές αλλά τους πείσμωσε περισσότερο.
Ο Καμύ και η αιματοβαμμένη Αθήνα
Ο αγώνας του κυπριακού λαού, δεν άφησε ασυγκίνητη την υπόλοιπη Ευρώπη.
Σε όλες τις χώρες δημοσιογράφοι, πολιτικοί και διανοούμενοι στήριζαν με τα κείμενά τους τον αγώνα για απελευθέρωση και Ένωση του νησιού με την μητέρα πατρίδα. Τα τηλεγραφήματα που ζητούσαν την ακύρωση της εκτέλεσης πλήθαιναν μέρα τη μέρα.
Μεταξύ αυτών, ένα άρθρο του Γάλλου ποιητή και φιλόσοφου, Άλμπερτ Καμύ με τίτλο «Το Ελληνόπουλο», το οποίο δημοσιεύτηκε στην γαλλική εφημερίδα Λ’ Εξπρές στις 6 Δεκεμβρίου 1955.
Για μια ακόμη φορά, η ταπεινή διεκδίκηση ενός λαού που παρέμεινε επί χρόνια βωβή και φιμώθηκε ευθύς μόλις θέλησε να εκφραστεί, ξεσπά τώρα σε εξέγερση.
Για μια ακόμη φορά, η τυφλή καταπίεση προηγήθηκε της εξέγερσης. […]
Τώρα έρχεται η ώρα των μαρτύρων που ακούραστοι, όπως και οι καταπιεστές, κατορθώνουν να επιβάλουν σε έναν αδιάφορο κόσμο τη διεκδίκηση ενός λαού ξεχασμένου από όλους, εκτός από τον εαυτό του. […]
Οι φίλοι της Αγγλίας την καλούν πρώτοι να σώσει, κατά πρώτο λόγο, τον Μιχαήλ Καραολή και ύστερα να του αποδώσει ελεύθερη την τρισχιλιετή πατρίδα του
Οι διαμαρτυρίες του κόσμου όμως, ενάντια στη θανατική ποινή δεν περιορίστηκαν σε δημοσιεύσεις και άρθρα.
Στην Αθήνα, μία μέρα πριν τον απαγχονισμό, στις 9 Μαΐου 1956 χιλιάδες Αθηναίοι συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Ομονοίας, διαδηλώνοντας υπέρ του αγώνα της ΕΟΚΑ και της Ένωσης.
Τη διαδήλωση είχε οργανώσει η Πανελλήνια Επιτροπή Ενώσεως Κύπρου (ΠΕΕΚ), κρατώντας πλακάτ που έγραφαν «Όλοι είμεθα ΕΟΚΑ», «Κύπρος-Ένωσις», «Αμερικάνοι, είναι η τελευταία σας ευκαιρία».
Όταν το ειρηνικό συλλαλητήριο έληξε, οι διαδηλωτές αποφάσισαν να κινηθούν προς τη Βρετανική Πρεσβεία.
Η Αστυνομία όμως τους σταμάτησε βίαια και ξέσπασαν ταραχές.
Στην οδό Δραγατσανίου είχαν στηθεί οδοφράγματα.
Η σύγκρουση ήταν σφοδρή και το αποτέλεσμα τραγικό: τρεις νεκροί διαδηλωτές κι ένας αστυνομικός.
Τα θύματα ήταν οι Ευάγγελος Γεροντής (28 ετών), Ιωάννης Κωνσταντόπουλος (21 ετών), Φραγκίσκος Νικολάου (23 ετών), Κώστας Γιαννακούρης (αστυφύλακας) και 265 τραυματίες από το πυρ που άνοιξε η αστυνομία.
Τα πρόσωπα
Οι Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου, υπήρξαν οι πρώτοι απαγχονισθέντες του αγώνα.
Ο πρώτος γεννήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 1933, στο Παλαιχώρι Ορεινής.
Αποφοίτησε από την Αγγλική Σχολή Λευκωσίας και ξεκίνησε να εργάζεται ως κυβερνητικός υπάλληλος στο Τμήμα Φόρου Εισοδήματος. Η ένταξη του στην ΕΟΚΑ υπήρξε άμεση πολύ πριν την 1η Απριλίου.
Πήρε μέρος στη διανομή της πρώτης προκήρυξης του Διγενή, στη μεταφορά όπλων, στις βομβιστικές επιθέσεις και στην πρώτη ομάδα εκτελεστικού Λευκωσίας.
Στις 28 Αυγούστου 1955, κατά τη διάρκεια γυναικοπάζαρου στην Οδό Λήδρας η τριμελής ομάδα των Καραολή, Ανδρέα Παναγιώτου και Γιώργο Ιωάννου, εκτέλεσε τον Ηρόδοτο Πουλλή, συνεργάτη των αποικιοκρατών.
Στην προσπάθειά τους να διαφύγουν οι αγωνιστές, ο Καραολής εγκατέλειψε το ποδήλατό του στην οδό Λήδρας. Αυτό ήταν και το στοιχείο που οδήγησε τους Βρετανούς στη σύλληψή του, αφού κράταγαν ακριβές αρχεία για τα μέσα οδικής μεταφοράς στο νησί.
Η ΕΟΚΑ προσπάθησε να φυγαδεύσει τον αγωνιστή που καταζητούσαν οι βρετανικές αρχές.
Κατά τη μεταφορά του όμως, έπεσαν σε μπλόκο Τούρκων αστυνομικών στο χωριό Τζάος. Συνελήφθη και οδηγήθηκε στις φυλακές.
Στη δίκη του ένας από τους συνηγόρους της κατηγορούσας αρχής, ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς.
Ο Ανδρέας Δημητρίου, γεννήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1934 και καταγόταν από τον Άγιο Μάμα της Λεμεσού.
Όταν αποφοίτησε από το σχολείο, εργάστηκε σε κατάστημα εκρηκτικών υλών και ακολούθως στον αγγλικό στρατό.
Υπήρξε από τους πρώτους που εντάχθηκαν στον αγώνα της ΕΟΚΑ καθώς και από τους πρώτους της εκτελεστικής ομάδας στην περιοχή της Αμμοχώστου.
Από τις κυριότερες δράσεις του υπήρξε η αρπαγή όπλων μέσα από τις στρατιωτικές αποθήκες του λιμανιού της Αμμοχώστου, στις αρχές Δεκεμβρίου 1955 τα οποία μοιράστηκαν σε αντάρτες.
Συνελήφθη όταν αποπειράθηκε να εκτελέσει τον Άγγλο πράκτορα Τέυλορ, τον οποίον φρουρούσαν Βρετανοί στρατιώτες.
Βρέθηκε στις φυλακές μαζί με τον Μιχαλάκη Καραολή.
Οι δυο ήρωες απαγχονίστηκαν στις 10 Μαΐου 1956.
Τα τελευταία λόγια του Δημητρίου ήταν: «Εμένα δεν πρέπει να με λυπάστε, αφού εγώ δεν βρίσκω λόγο για να με κλαίω, ούτε οι συγγενείς μου πρέπει να με κλαίνε».
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: «Για την ελευθερία της Κύπρου όλοι ανοίξαμε τα στήθη, μητέρα». Μ. Κουτσόφτας και Α. Ζάκος, ξεσηκώθηκαν μετά τον απαγχονισμό των Καραολή και Δημητρίου και ήταν οι επόμενοι που θυσιάστηκαν για την Πατρίδα
Το χειρόγραφο του εν λόγω άρθρου εκτίθεται στον εκθεσειακό χώρο του Μουσείου αγώνος στη Λευκωσία.