Στις 3 Μαρτίου 1957, κάηκε ζωντανός από τους Βρετανούς στρατιώτες, ο υπαρχηγός της ΕΟΚΑ Γρηγόρης Αυξεντίου. Ο «Ζήδρος» της Οργάνωσης, έδιωξε τους συναγωνιστές του από το κρησφύγετο, φώναξε στους αποικιοκράτες «Μολών Λαβέ«, και παρέμεινε μόνος γνωρίζοντας ακριβώς τι θα ακολουθούσε.
Από τότε η μορφή του μετουσιώθηκε στον ορισμό της απόλυτης θυσίας για την πατρίδα και την ελευθερία. Γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 1928 στο κατεχόμενο σήμερα χωριό Λύση.
Ήταν το πρώτο παιδί του Πιερή και της Αντωνούς και αδελφός της Χρυστάλλας. Ως παιδί είχε αδυναμία στην Ιστορία.
Η Χρυσταλλού τον θυμάται ώρες ατελείωτες να ξενυχτά πάνω από τα βιβλία ιστορίας και να μαθαίνει τα πάντα για τους ήρωες του΄21. Μόνη συντροφιά είχε ένα κερί που έκαιγε. Στο σχολείο είχε υποδυθεί στον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό στη σχολική εορτή για την 9η Ιουλίου. Όταν θυσιάστηκε, ο γυμνασιάρχης του είπε: «Ο Γρηγόρης ήταν υπέροχος… Έπαιξε το ρόλο του Εθνομάρτυρα Κυπριανού και στη ζωή όπως και στο δράμα».
Πριν φύγει για σπουδές, η αδελφή του Χρυσταλλού θυμάται ότι ήταν πάντα πρωτοπόρος. Μαζί με τους φίλους του και τον υπόλοιπο κόσμο του νησιού, διοργάνωναν εράνους για τους Έλληνες που πολεμούσαν ενάντια στους κατακτητές. Αφού αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Αμμοχώστου, μετέβη την Αθήνα προκειμένου να σπουδάσει στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, όμως δεν κατάφερε να περάσει τις εξετάσεις.
Τελικά, εισήχθη στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών ενώ ταυτόχρονα μελετούσε φιλολογία για να σπουδάσει στη Φιλοσοφική Σχολή.
Στην Ελλάδα γνώρισε και τον Κυριάκο Μάτση, με τον οποίο αργότερα μοιράστηκαν τον κοινό πόθο για απελευθέρωση και Ένωση.
Απολύθηκε από τον στρατό ως Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού και υπηρέτησε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.
Όταν επέστρεψε στην Κύπρο εργάστηκε με τον πατέρα του ως οδηγός ταξί και αρραβωνιάστηκε τη Βασιλού, εργάτρια στα κτήματα της οικογένειας.
Λίγο πριν την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα, τον μυήθηκε από τον ίδιο τον αρχηγό Γεώργιο Γρίβα Διγενή, ο οποίος τον δέχτηκε αφού του έδωσε μόνο τον λόγο της στρατιωτικής του τιμής αντί του καθιερωμένου όρκου.
Με την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα, 1η Απριλίου 1955, βρέθηκε ως τομεάρχης Αμμοχώστου να οργανώνει τις μάχες.
Ο μυστικός γάμος
Το βράδυ της 10ης Ιουνίου, ο Γρηγόρης και η Βασιλού παντρεύτηκαν. Στο μοναστήρι της Αχειροποιήτου, στις ακτές του Καραβά, με κουμπάρο τον Ανδρέα Μαλέκου και τον Φιλή Χατζηδαμιανού, τους ένωσε με τα δεσμά του γάμου ο ιερέας παπαΣταύρος Παπαγαθαγγέλου.
Τα στέφανά τους ήταν φτιαγμένα από κλαδί ελιάς. Ο ριψοκίνδυνος γάμος τους παρέμεινε μυστικός μέχρι το 1959.
Ο Ζήδρος στα βουνά
Οι βρετανικές αρχές τον επικήρυξαν αμέσως και έτσι υποχρεώθηκε να αλλάξει δράση.
Μετέφερε το κρησφύγετο του στον Πενταδάκτυλο και ως τομεάρχης Κερύνειας ηγήθηκε της ομάδας Μαύρο Όρος. Από εκεί έφυγε για τα βουνά του Τροόδους. Ο κλοιός στένευε ασφυκτικά γύρω του, ο «Ζήδρος» όμως της ΕΟΚΑ έπαιρνε μέρος σε μάχες και επεδείκνυε διαρκώς τις εξαιρετικές στρατιωτικές του ικανότητες.
Στις 11 Δεκεμβρίου 1959, έστησε μία θρυλική παγίδα θανάτου στους Βρετανούς όπου τους οδήγησε στη μεταξύ τους αλληλοεξόντωση. Έδρασε ως «Ρήγας», «Αίαντας», «Άρης», «Ανταίος» και «Ζώτος». Το πλέον καθιερωμένο ήταν το Ζήδρος ενώ οι συναγωνιστές του στο βουνό τον αποκαλούσαν «Μάστρο».
Μετά από δύο χρόνια δράσης, οι Βρετανοί έλαβαν πληροφορίες κατόπιν προδοσίας για το που βρίσκεται ο Υπαρχηγός της ΕΟΚΑ.
Η προσοδία και το Μολών Λαβέ του Αυξεντίου
Ένας βοσκός είχε δώσει πληροφορίες για το που θα βρουν το κρησφύγετο του του. Έτσι έφτασαν στην περιοχή 60 στρατιώτες. Ήταν 2 Μαρτίου.
Ο βρετανός ανθυπολοχαγός Μίντλετον περικύκλωσε το κρησφύγετο με τους άντρες του και φώναξε: «Ρίξε τα όπλα σου και παραδώσου, αλλιώς θα επιτεθούμε». Ο Γρηγόρης έδιωξε τους συναγωνιστές του κι έμεινε μόνος του, φωνάζοντας στον Βρετανό «Μολών Λαβέ«.
Τότε όρμησαν μέσα τέσσερις στρατιώτες. Ο υπαρχηγός της ΕΟΚΑ τους υποδέχτηκε με καταιγιστικά πυρά.
Ήταν αδύνατο να τον νικήσουν.
Οι τρεις οπισθοχώρησαν έντρομοι και ο ένας έπεσε νεκρός. Ο Μίντλεντον κάλεσε κατευθείαν ενισχύσεις οι οποίες κατέφτασαν με ελικόπτερα.
Μη έχοντας άλλο τρόπο να νικήσουν τον Αυξεντίου, περιέλουσαν το κρησφύγετο με πετρέλαιο και το πυρπόλησαν.
Ο Γρηγόρης δεν παραδόθηκε ποτέ. Τα μεσάνυχτα της 3ης Μαρτίου πέρασε στο πάνθεον των αθανάτων, που είχαν πεθάνει για την απελευθέρωση της Κύπρου.
Το σώμα του τάφηκε στα Φυλακισμένα Μνήματα, υπό τον φόβο λαϊκών εκδηλώσεων.
Το καρβουνιασμένο σώμα του αναγνώρισε ο πατέρας του, Πιερής, «Απ’ τις χοντρές ελληνικές κοκάλες του κι από κείνο το χρυσό κωσταντινάτο που άχνιζε στον κόρφο του».
Βγήκε από το νεκροτομείο με ένα χαμόγελο τα χείλη, γεμάτος περηφάνια. «Ναι, ο Γρηγόρης είναι […] Αλλά να μην μας δούνε αυτά τα σκυλιά να κλαίμε», είπε στους οικείους του κι αφού απομακρύνθηκε έβαλε τα κλάματα.
Η μητέρα του μόλις πληροφορήθηκε για τον θάνατο του Γρηγόρη, έσφιξε το μαύρο της τσεμπέρι και αναφώνησε: «Είμαι περήφανη για το γιο μου. Κάλλιο μια φούχτα τιμημένη στάχτη, παρά γονατισμένος ο λεβέντης μου».
Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να δείτε σκηνές από την μάχη στις 3 Μαρτίου και τη σύλληψη των συναγωνιστών του Αυξεντίου.
Πηγή: Συνέντευξη Χρυστάλλας Αυξεντίου στον Νίκο Θεοδώρου
Πηγή φωτογραφιών: Λήκυθος
Διαβάστε επίσης:
«Έβαλα δύο τάγματα και αλληλοσυγκρούστηκαν και γέμισαν την χαράδρα πτώματα και εγώ έφυγα μέσα από τα μάτια τους». Η θρυλική παγίδα θανάτου που έστησε ο Αυξεντίου στους Βρετανούς στη μάχη στα Σπήλια
