Τα γεγονότα των Οκτωβριανών της Κύπρου το 1931, αποτέλεσαν την πρώτη παλλαϊκή εξέγερση ενάντια στην αποικιοκρατία και την απαρχή του τέλους της. Η ειρηνική διαδήλωση βάφτηκε με το αίμα του 17χρονου Ονούφριου Κληρίδη. Η εξέγερση συγκλόνισε ολόκληρο το νησί αλλά και τον ελληνικό λαό, ο οποίος δήλωνε τον ενθουσιασμό και την συμπαράστασή του. Παρ’ όλα αυτά ο Έλληνας πρωθυπουργός ακολούθησε την διπλωματική οδό και καταδίκαζε όσα συνέβησαν.
Η αυθόρμητη εξέγερση των Οκτωβριανών είχε ως πρόλογο την πυρπόληση του Κυβερνείου. Οι δε συγκρούσεις επεκτάθηκαν σ’ όλο το νησί με νεκρούς και τραυματίες. Οι Άγγλοι προέβησαν σε εκατοντάδες συλλήψεις Κυπρίων. Επίλογος της αυθόρμητης αυτής εξέγερσης, η «άφιξη» της Παλμεροκρατίας. Αν και η εξέγερση συγκίνησε τον ελληνικό λαό, ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν φαινόταν καθόλου ευχαριστημένος με τα γεγονότα.
Η πολιτική του «καλού παιδιού»
Τρεις ημέρες μετά τα γεγονότα, στις 25 του μηνός, ο Βενιζέλος ανακαλεί στην Αθήνα τον Γενικό Πρόξενο στην Κύπρο, Αλέξη Κύρου και συντάσσει μνημόνιο προς τον Άγγλο πρεσβευτή στην Αθήνα, προσπαθώντας να κατευνάσει το θυμό του.
Είμαι περισσότερον αγανακτισμένος κατά της ανοήτου πολιτείας των πολιτευομένων της Κύπρου, διότι αύτη δεν μου επιτρέπει ουδέ να διανοηθώ να ζητήσω σήμερον την Κύπρον αφ’ ου πρέπει να παρέλθουν έτη πολλά διά να λησμονηθούν αι τελευταίαι ταραχαί και να μη παρασχεθή η εντύπωσις ότι η Αγγλία υπέκυψε εις την επαναστατικήν πίεσιν των Κυπρίων
Η πολιτική του ρεαλιστή πρωθυπουργού της Ελλάδας έμοιαζε να κλονίζεται. Η άποψή του ήταν πως με αυτόν τον τρόπο, δεν θα μπορούσε να ζητήσει την πραγματοποίηση της Ένωσης. Για τον ίδιο, η περίοδος αυτή δεν ήταν «σωστή». Η οποιαδήποτε διατάραξη των σχέσεων της χώρας με τη Μεγάλη Βρετανία, θεωρείτο «ολέθρια».
Οι δηλώσεις του Βενιζέλου αιφνιδίασαν τους πολίτες και ο τύπος της εποχής αναφέρθηκε σε αυτές με αρνητικά σχόλια.
Αντιθέτως ο ελληνικός λαός είχε συγκινηθεί με τα γεγονότα. Διοργανώθηκαν συλλαλητήρια στην Αθήνα υπέρ της Ένωσης του νησιού με την Ελλάδα.
Πολλοί διανοούμενοι της εποχής έγραψαν ποιήματα και ενθάρρυναν τον κυπριακό λαό.
Στις 29 Οκτωβρίου, ο ποιητής Κωστής Παλαμάς δημοσίευσε στο περιοδικό «Εστία» το ποίημα «Η Κύπρος πάλι», αφιερωμένο στον Ν.Κ.Λανίτη, ο οποίος είχε συλληφθεί στη Λεμεσό από τις αγγλικές αρχές.
Στο ποίημα ο Παλαμάς, καλωσορίζει τους Κύπριους.
[…] Η Κύπρος. Καιροί πέρασαν. Τώρα είν’ ορμή κι η οργή της.
Με τίνασμ’ άξαφνο γοργό
φτερώνει η γαλανόλευκη δαρμένο το κορμί της:
«Τι; Ελλάδα είμαι κι εγώ!»
Και ακούστε: Πολεμόχαρη, να! η Κύπρος μας φωνάζει […]
Τα γεγονότα των Οκτωβριανών
Τρεις μέρες πριν τα γεγονότα η Κύπρος έμοιαζε με καζάνι που βράζει. Η παραίτηση του Νικόδημου Μυλωνά από το Νομοθετικό Συμβούλιου άναψε τη φλόγα της εξέγερσης. Τα γεγονότα παίρνουν μορφή χιονοστιβάδας. Παραιτούνται και οι υπόλοιποι βουλευτές παραδίδοντας υπόμνημα με τους λόγους παραίτησής τους. Την ίδια στιγμή ο κόσμος συσπειρώνεται γύρω από τους πρωταγωνιστές.
Η αφορμή ήταν η αδίστακτη οικονομική πολιτική των Βρετανών εις βάρους του κυπριακού λαού.
Η αιτία όμως πολύ βαθύτερη: Ήταν το αίτημα για Ένωση με την μητέρα Ελλάδα.
Ήταν Τετάρτη, 21 Οκτωβρίου. Πλήθος λαού συγκεντρώθηκε έξω από την Εμπορική Λέσχη, όπου οι δικηγόρος Κλυτίδης και ο διάκονος Κυκκώτης εμψυχώνουν τον λαό ορκίζοντάς τον στην ελληνική σημαία και στην υπόσχεση για Ένωση.
Ο κόσμος, ψάλλωντας τον Εθνικό Ύμνο, κατευθύνεται προς το Κυβερνείο. Η διαδήλωση φαινόταν ειρηνική.
Ωστόσο, τα πράγματα πήραν άλλη τροπή. Ο λαϊκός ξεσηκωμός κατεστάλη με τα όπλα και η διαδήλωση βάφτηκε από το αίμα των εξεγερμένων.
Το πρώτο θύμα αυτής, ο 17χρονος Ονούφριος Κληρίδης.
Η κηδεία την επόμενη ημέρα μετατρέπεται σε παγκύπριο συλλαλητήριο. Σχεδόν σε όλες τις πόλεις πραγματοποιούνται διαδηλώσεις ενάντια στην αποικιοκρατική δύναμη, όπου μόνο αίτημα είναι η Ένωση με την Ελλάδα.
Οι υπόλοιπες μέρες είναι ένας πονοκέφαλος για τον Κυβερνήτη Στορρς, ο οποίος ενισχύει τις στρατιωτικές δυνάμεις στο νησί και προσπαθεί να επιβάλει την τάξη κυρίως στην ύπαιθρο, όπου επικρατεί αναρχία.
Η τακτική τους αλλάζει. Συλλαμβάνουν και εξορίζουν πλήθος κόσμου, μεταξύ των οποίων ο Μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς, και ο Μητροπολίτης Κυρηνείας Μακάριος Β’.
Για την Κύπρο πλέον, η κατάπνιξη της εξέγερσης όρισε την αρχή μίας αυταρχικής και δικτατορικής περιόδου που έμεινε γνωστή ως Παλμεροκρατία.
Η δικτατορική αυτή περίοδος, διήρκησε μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν για ακόμη μια φορά οι Άγγλοι έδωσαν «κούφιες» ελπίδες στον λαό.
Πηγές: Βουτουρής Παντελής, Τα Οκτωβριανά του 1931, ο Κωστής Παλαμάς και ο Κώστας Μόντης
Παπαπολυβίου Πέτρος, Για την Οκτωβριανή εξέγερση του 1931
Περιοδικό Εστία
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ:
«Όταν σηκωνόταν να μιλήσει, εγώ, που ήμουν Κυβερνήτης, ένιωθα φόβο». Το δέος του κυβερνήτη Στορς για τον μητροπολίτη Κιτίου. Αυτός άναψε την φλόγα των Οκτωβριανών όταν οι Άγγλοι επέβαλαν εξοντωτική φορολογία…
