Οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης πάγωσαν στις οκτώ το πρωί της 9ης Απριλίου του 1941, όταν είδαν τους Γερμανούς κατακτητές να εισβάλλουν στην πόλη τους. Με τανκς, άρματα, αεροπλάνα και πλήθος στρατού, έκαναν επίδειξη δύναμης.
Η Θεσσαλονίκη ήταν η πρώτη μεγάλη ελληνική πόλη που καταλήφθηκε από τους Ναζί. Αν και η συντριπτική πλειοψηφία γύρισε την πλάτη στη Βέρμαχτ, κάποιοι ελάχιστοι έσπευσαν «αυθορμήτως» να φωτογραφηθούν μαζί τους και να ωραιοποιήσουν την εικόνα του εισβολέα για τις ανάγκες της προπαγάνδας. Οι περισσότεροι ήταν ανήλικα παιδιά και παρατρεχάμενοι της δημοτικής αρχής που έδωσε στήριξη στο καθεστώς κατοχής.
Η στρατιωτική παρέλαση των Γερμανών
Οι περισσότεροι πολίτες δεν παρακολούθησαν τη στρατιωτική παρέλαση. Έμειναν στα σπίτια τους.
Ο τότε δήμαρχος Κώστας Μερκουρίου με διάγγελμα τους καλούσε επίμονα να επιστρέψουν στις καθημερινές τους ασχολίες και να επιδείξουν εμπιστοσύνη, «προς τον Στρατόν της Γερμανίας, όστις από της πρώτης στιγμής της εισόδου του εις την πόλιν, ετήρησεν έναντι ημών στάσιν γενναιόφρονα και ιπποτικήν».
Οι διαβεβαιώσεις ότι δεν κινδυνεύουν οι ζωές και οι περιουσίες τους, δεν έπεισαν τους πολίτες. Η επίδειξη στρατιωτικής δύναμης από τους Γερμανούς ήταν εφιαλτική, σύμφωνα με τη μαρτυρία του ποιητή και δημοσιογράφου Γιώργου Βαφόπουλου:
«Βούιζε όλο το στερέωμα πάνω από την πόλη, οι κινητήρες τράνταζαν τα τζάμια των σπιτιών, σμήνη ολόκληρα πετούσαν πάνω από τις στέγες, έφευγαν κι έρχονταν άλλα πίσω τους και πάλι ξανάρχονταν κι έπλεκαν πάνω από την πτοημένη πόλη ένα φοβερό δίχτυ από σίδερο, αγκυλωτούς σταυρούς και βρυχηθμούς τεράτων της αποκαλύψεως».
Η παράδοση της Θεσσαλονίκης και το στρατόπεδο συγκέντρωσης
Μετά την παράδοση της πόλης, το στρατηγείο των Γερμανών εγκαταστάθηκε προσωρινά στο ξενοδοχείο «Ριτζ» στην πλατεία Ελευθερίας.
Από τις πρώτες ενέργειες ήταν να μετατρέψουν το στρατόπεδο Παύλου Μελά σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, από το οποίο αργότερα πήραν πολλούς κρατούμενους για να τους εκτελέσουν ως αντίποινα.
Η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση της Ευρώπης δημιουργήθηκε στη Θεσσαλονίκη
Οι Θεσσαλονικείς δεν έμειναν με τα χέρια σταυρωμένα.
Σχεδόν ένα μήνα μετά, στις 15 Μαΐου του 1941, δημιούργησαν την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Τα μέλη της ανήκαν σε διάφορα πολιτικά κόμματα της εποχής, κυρίως της αριστεράς, όπως ο γιατρός Γιάννης Πασαλίδης του σοσιαλιστικού κόμματος, ο μηχανικός της βιομηχανίας «Αλλατίνι», Νίκος Δηλαβέρης, μετέπειτα Γραμματέας του ΕΑΜ Μακεδονίας, ο δικηγόρος Θανάσης Φείδας από το Αγροτικό Κόμμα, ο Γιώργος Ευθυμιάδης από τη Δημοκρατική Ένωση, ο Σίμος Κερασίδης από την ΟΚΝΕ και ο συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός, που ανέλαβε στρατιωτικός υπεύθυνος της οργάνωσης.
Το πρώτο σαμποτάζ και οι εκτελέσεις των αντιστασιακών
Στις 20 Μαΐου του ίδιου χρόνου πραγματοποίησαν το πρώτο σαμποτάζ κατά των κατακτητών.
Δύο νεαρά μέλη της οργάνωσης, ο Αναστάσης Αναγνωστόπουλος και ο Χατζηθωμάς Χουρμούζης, ανατίναξαν τις εγκαταστάσεις καυσίμων της Βέρμαχτ κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό και κατέστρεψαν τις μηχανές αρκετών φορτηγών αυτοκινήτων των Γερμανών στο Κορδελιό.
Δυστυχώς, ο γερμανικός στρατός εντόπισε τον Αναγνωστόπουλο και τον εκτέλεσε.
Την ίδια περίοδο αρκετά μέλη της οργάνωσης, κυρίως φοιτητές, δολοφονήθηκαν από τους Ναζί, μιας και η νεολαία της Θεσσαλονίκης πρωτοστάτησε στα πρώτα βήματα της οργάνωσης.
