Το «Βιετνάμ των Ρώσων» ξεκίνησε με το πραξικόπημα του 1978, όταν κομμουνιστές ανέλαβαν την εξουσία στο Αφγανιστάν και επέβαλαν αμέσως τεράστιες κοινωνικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις.
Αναδιένειμαν γη, απαίτησαν οι γυναίκες να σπουδάζουν και στράφηκαν εναντίον του ισχυρότερου θεσμού της τοπικής κοινωνίας: του Ισλάμ.
Όσοι έφερναν αντιρρήσεις, κατέληγαν στη φυλακή ή στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο, μεγάλη μερίδα του λαού εξεγέρθηκε.
Η επανάσταση ξεκίνησε απ’ την πόλη Herat, η οποία πέρασε στα χέρια των εξεγερμένων μέσα σε λίγες ώρες.
Οι Αφγανοί επαναστάτες έγιναν γνωστοί ως «Μουτζαχεντίν», οι στρατιώτες του Θεού, αυτοί που εκτελούν τη τζιχάντ, τον «ιερό πόλεμο».
Στις δυνάμεις τους συγκαταλεγόταν το μεγαλύτερο μέρος τους πληθυσμού, καθώς ελάχιστοι υποστήριζαν την κομμουνιστική κυβέρνηση, που δεν είχε αληθινό έρεισμα στο λαό.
Ταυτόχρονα, χιλιάδες φανατικοί Μουσουλμάνοι από τις γειτονικές χώρες συνέρρεαν στο Αφγανιστάν, για να πολεμήσουν ενάντια στους «άπιστους κομμουνιστές».
Πολύ γρήγορα έγινε εμφανές ότι η κυβέρνηση Ταράκι αδυνατούσε να αντιμετωπίσει την επανάσταση χωρίς εξωτερική βοήθεια.
Στράφηκε προς τον ισχυρότερο σύμμαχό τους, τη Σοβιετική Ένωση, με την υποστήριξη της οποίας είχε ανέβει στην εξουσία.
Το Αφγανιστάν ήταν σημαντικό για τους Σοβιετικούς για πολλούς λόγους και επειδή εξασφάλιζε τη δίοδο προς το Ιράν και το Πακιστάν. Ήταν όμως και θέμα γοήτρου.
Παρ’ όλα αυτά, οι Σοβιετικοί δίστασαν να στείλουν τον στρατό πους τους ζητούσε ο Ταράκι.
Ύστερα από πιέσεις της αφγανικής κυβέρνησης, δέχτηκαν να στείλουν μερικούς στρατιώτες, οι οποίοι ανέλαβαν την προστασία του Προέδρου και έκαναν μικρές περιπολίες στην Καμπούλ.
Η κατάσταση εκτραχύνθηκε τον Σεπτέμβριο του ’79, όταν ο πρωθυπουργός Αμίν συνομώτησε. Ανέτρεψε και δολοφόνησε τον Πρόεδρο Ταράκι και πήρε την εξουσία.
Οι Σοβιετικοί δεν τον εμπιστεύονταν καθόλου και φοβούνταν ότι θα στρεφόταν προς τους Αμερικάνους για βοήθεια.
Έτσι, τον Δεκέμβριο του ’79 ο σοβιετικός στρατός κατέφθασε στο Αφγανιστάν.
Πρώτη του ενέργεια ήταν να καταλάβει το παλάτι Tajbeg και να σκοτώσει τον Αμίν για να ξεμπερδέψει οριστικά από τον ασταθή πολιτικό.
Τον αντικατέστησαν με τον Μπαμπράκ Καμάλ, έναν άβουλο άντρα που εκτελούσε κατά γράμμα τις εντολές τους, αλλά ποτέ δεν κατάφερε να συσπειρώσει ούτε τη δική του κυβέρνηση, αλλά ούτε και να κατευνάσει τους Μουτζαχεντίν.
Η εισβολή των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν προκάλεσε την κατακραυγή της παγκόσμιας κοινής γνώμης.
Με πρωτοβουλία του Αμερικανού προέδρου Τζίμι Κάρτερ, οι ΗΠΑ μποϊκόταραν τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας το 1980 και o OHE ζήτησε την απόσυρση των στρατευμάτων.
Η πορεία των Σοβιετικων όμως, συνεχίστηκε ακάθεκτη.
Με την είσοδο των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν, οι Αμερικανοί βρήκαν την ευκαιρία που έψαχναν για να χτυπήσουν τον μεγάλο τους αντίπαλο, αλλά και να εξασφαλίσουν μία βάση στο πολύτιμο Αφγανιστάν.
Οι Αμερικανοί δεν πολέμησαν ποτέ, αλλά έστελναν όπλα και βοήθεια στους Μουτζαχεντίν καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου.
«Ήταν ένας πόλεμος για δικό μας όφελος, αλλά χυνόταν το δικό τους αίμα», έχει δηλώσει ο πρώην πράκτορας της CIA, Φρανκ Άντερσον.
Τα όπλα έφταναν στους Μουτζαχεντίν μέσω του Πακιστάν, με το οποίο συνεργάζονταν οι ΗΠΑ και το οποίο φρόντιζε να εφοδιάζει τις ομάδες των μαχητών που θεωρούσε ότι εξυπηρετούσαν και τα δικά του συμφέροντα.
Σε ντοκιμαντέρ του CNN, ο πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του προέδρου Τζίμι Κάρτερ, Ζμπινιέφ Μπρεζίνσκι, αποκάλυψε από πού προέρχονταν τα όπλα που έδιναν οι Αμερικανοί στους Μουτζαχεντίν: «Παίρναμε όπλα από διάφορες πηγές. Από τους Αιγύπτιους και τους Κινέζους. Πήραμε όπλα ακόμα και από την κομμουνιστική κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας, όταν ανακαλύψαμε ότι ήταν πρόθυμη να συνεργαστεί με αντάλλαγμα υλικά αγαθά. Κάποια στιγμή φτάσαμε να αγοράζουμε όπλα για τους Μουτζαχεντίν από τον σοβιετικό στρατό, γιατί ο στρατός είχε διαφθαρεί».
Το «Βιετνάμ» των Ρώσων
Οι Σοβιετικοί τα βρήκαν σκούρα στο ορεινό Αφγανιστάν.
Ήταν ένας από τους καλύτερα εκπαιδευμένους και εξοπλισμένους στρατούς στον κόσμο, αλλά δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τον ανταρτοπόλεμο των Μουτζαχεντίν στο άγνωστο και δύσβατο πεδίο της μάχης.
Επικράτησαν εύκολα στις μεγάλες πόλεις, αλλά όταν οι μαχητές χάνονταν στα χωριά και τα μονοπάτια στα βουνά, ήταν αδύνατον να τους εντοπίσουν και να τους εξολοθρεύσουν. Το Αφγανιστάν ήταν σαν το Βιετνάμ. Έμπαινες πανεύκολα, αλλά ήταν αδύνατον να μείνεις.
Στο τέλος αναγκάστηκαν να στείλουν ελικόπτερα για να κάνουν επιθέσεις από τον αέρα, γιατί ο στρατός ξηράς είχε αρχίσει να αποδεκατίζεται.
Οι Σοβιετικοί έχαναν περίπου 2 χιλιάδες άντρες τον χρόνο και έφτασαν στο σημείο να στέλνουν νεαρά αγόρια με ελλιπή εκπαίδευση για να γεμίσουν τα κενά.
Οι μαχητές των Αφγανών πολεμούσαν με φανατισμό και κατέσφαζαν όποιον εχθρό έβρισκαν μπροστά τους.
Οι δυνάμεις τους αυξάνονταν συνεχώς με νέους μαχητές και από το εξωτερικό.
Ένας από αυτούς ήταν και ένας νεαρός Σαουδάραβας, ο Οσάμα Μπιν Λάντεν, που πολέμησε την ΕΣΣΔ και μερικά χρόνια αργότερα έγινε ο χειρότερος εφιάλτης των Αμερικανών, χρησιμοποιώντας τα όπλα που οι ίδιοι είχαν δώσει στους Μουτζαχεντίν.
Το 1979, η Σοβιετική Ένωση δεν είχε σκοπό να μείνει στο Αφγανιστάν για περισσότερο από μερικές βδομάδες, αλλά το 1985 ήταν ακόμα εκεί.
Το ηθικό των στρατιωτών είχε πέσει, η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση είχε χαθεί και η Σοβιετική Ένωση αντιμετώπιζε πρόβλημα στο εσωτερικό της, καθώς η παρακμή ήταν πλέον εμφανής.
Σύμφωνα με τη σοβιετική προπαγάνδα, ο στρατός βρισκόταν στο Αφγανιστάν για να χτίσει σχολεία, νοσοκομεία και να προστατέψει τους αμάχους.
Κανείς δεν μάθαινε για τους χιλιάδες νεκρούς Αφγανούς και τους Σοβιετικούς στρατιώτες που είχαν εθιστεί στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά για να αντέξουν τη φρίκη του πολέμου.
Στους τάφους των στρατιωτών απαγορευόταν να γραφεί ότι πέθαναν στο Αφγανιστάν. Επιτρεπόταν μόνο η επιγραφή: «Πέθανε εκτελώντας το σοσιαλιστικό του καθήκον».
Το 1985, με την άνοδο του Γκορμπατσόφ στην εξουσία, άρχισε μία νέα, «διαλλακτική» περίοδος για τους Σοβιετικούς.
Ο Γκορμπατσόφ ήθελε να αποσύρει τον στρατό από το Αφγανιστάν, καθώς το κόστος σε ζωές, εξοπλισμό και χρήματα ήταν δυσβάσταχτο.
Δεν μπορούσε όμως να αποδεχτεί την ήττα και να απομακρυνθεί, χωρίς να ζημιωθεί το κύρος της χώρας.
Γι’ αυτό περίμενε μέχρι να εμφανιστεί η κατάλληλη ευκαιρία.
Η ευκαιρία ήρθε τον Απρίλιο του 1988 με τη Συμφωνία της Γενεύης, όπου η Σοβιετική Ένωση υποσχέθηκε να αποσύρει τον στρατό της από το Αφγανιστάν.
Η έξοδος των στρατευμάτων ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του ’89, αλλά ο εμφύλιος μεταξύ Μουτζαχεντίν και της αφγανικής κυβέρνησης συνεχίστηκε για χρόνια.
Οι σφαγές έφτασαν σε ακραίο σημείο.
Τον Μάρτιο του 1989, οι Μουτζαχεντίν επιτέθηκαν εναντίον των Αφγανών κομμουνιστών στην πόλη Jalalabad.
Αιχμαλώτισαν 60 κομμουνιστές που ήταν έτοιμοι να παραδοθούν, τους σκότωσαν, τους έκοψαν κομμάτια και τα έστειλαν πίσω στην πόλη, ως προειδοποίηση.
Ο πόλεμος μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Αφγανιστάν κράτησε 9 χρόνια και έμεινε γνωστός ως το «Βιετνάμ» των Ρώσων, οι οποίοι υπολογίζεται ότι έχασαν 15.000 στρατιώτες.
Οι απώλειες των Αφγανών έφταναν το 1 εκατομμύριο.
Πολιτικοί αναλυτές έχουν ορίσει τον πόλεμο στο Αφγανιστάν ως την αρχή του τέλους για τη Σοβιετική Ένωση, τη σύρραξη που την αποδυνάμωσε και οδήγησε στη διάλυσή της.
