«Ένα άλογο, το βασίλειό μου για ένα άλογο». Η μάχη που ο Ριχάρδος Γ΄ ηττήθηκε και έχασε τη ζωή του. Το πτώμα του έμεινε άταφο για δύο ημέρες

Του Michael Lee Lanning

Στην καθοριστική μάχη του Μπόργουορθ το 1485, ο Ριχάρδος Γ΄ ηττήθηκε από τον Ερρίκο Τυδώρ. Η μάχη όχι μόνο καθιέρωσε τους Τυδώρ ως κυβερνήτες τον επόμενο αιώνα, αλλά αποκάλυψε τις προδοσίες και τις σκευωρίες που χαρακτήριζαν τους ονομαζόμενους ευγενείς εκείνης της περιόδου.

Το Eρυθρό και το Λευκό Ρόδο

Μετά το τέλος του μακρού, αιματηρού Εκατονταετούς Πολέμου με τη Γαλλία το 1453, στον αγγλικό θρόνο ανήλθε ο Ερρίκος ΣΤ’.
Επιρρεπής σε περιόδους παραφροσύνης, ο βασιλιάς αυτός είχε ελάχιστη εκτίμηση εκ μέρους των υπηκόων του, εκτός από τα μέλη της οικογένειάς του – τον οίκο των Λάνκαστερ, με σύμβολο ένα κόκκινο ρόδο.

Ο οίκος των Γιορκ, με σύμβολο ένα λευκό ρόδο, υπό τον Ριχάρδο Πλαντάτζενετ, βρισκόταν σε διαμάχη με τους Λάνκαστερ. Μεταξύ των οίκων του ερυθρού και του λευκού ρόδου είχε αρχίσει εμφύλιος πόλεμος με τη μάχη του Σεντ Όλμπανς το 1455.
Έξι χρόνια αργότερα, ο οίκος των Γιορκ κατάφερε να εκθρονίσει τον Ερρίκο ΣΤ’ και να τον αντικαταστήσει με τον Εδουάρδο Δ’, γιο του Ριχάρδου.
Η σύζυγος του Ερρίκου, όμως, η Βασίλισσα Μαργαρίτα εξασφάλισε τη βοήθεια της Σκωτίας και της Γαλλίας, καθώς και ορισμένων οικογενειών που υποστήριζαν προηγουμένως τον  Εδουάρδο Δ’, ώστε να ξανακερδίσει τον θρόνο το 1470. Ένα χρόνο αργότερα, το λευκό ρόδο βρέθηκε ξανά στην εξουσία με τη μάχη του Τιούξμπερι. Μετά από 15 χρόνια συγκρούσεων ανάμεσα στο λευκό και ερυθρό ρόδο, ο Ερρίκος Δ΄ κατάφερε τελικά να σταθεροποιηθεί στον θρόνο της Αγγλίας. Τα περισσότερα μέλη του οίκου των Λάνκαστερ διέφυγαν στη Γαλλία, όπου ζούσαν σε εξορία. Μαζί τους πήγαν  ορισμένοι οπαδοί τους, ενώ άλλοι ορκίστηκαν πίστη στον οίκο των Τυδώρ.

Η άνοδος του Ριχάρδου Γ’

Όταν πέθανε ο Ερρίκος ο Δ’ μετά από 12 χρόνια, ο γιος πήρε τον θρόνο ως Ερρίκος Ε’. Επειδή όμως ήταν 12 ετών, ο θείος του, Δούκας του Γκλόστερ, ανέλαβε τη θέση του λόρδου προστάτη. Πολύ σύντομα, ο δούκας έκλεισε τον νεαρό βασιλιά και τον αδερφό του στον Πύργο του Λονδίνου για «μεγαλύτερη άνεση». Στη συνέχεια, κήρυξε άκυρο τον γάμο του Εδουάρδου Δ΄ με τη μητέρα του μικρού βασιλιά, καθιστώντας τα δυο αγόρια νόθα και χωρίς δικαιώματα επί του θρόνου.
Τα παιδιά εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς λίγους μήνες αργότερα.
Στις 6 Ιουλίου 1483 ο δούκας του Γκλόστερ αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς της Αγγλίας με το όνομα Ριχάρδος Γ’, αλλά αντιμετώπισε αμέσως προβλήματα από ισχυρούς εχθρούς εντός και εκτός της αυλής του. Οι οπαδοί των Λάνκαστερ υπό τον Ερρίκο Τυδώρ που βρισκόταν εξόριστος στη Γαλλία, είδαν την προδοσία του Ριχάρδου ως μια καλή ευκαιρία για την ανάκτηση του θρόνου. Αρκετοί από τους σημαντικότερους υποστηρικτές του λευκού ρόδου, και ειδικότερα οι αδερφού Στάνλι και ο δούκας του  Νορθάμπερλαντ, δεν ενέκριναν τον Ριχάρδο ή τον τρόπο με τον οποίο είχε κερδίσει την εξουσία.

Η προετοιμασία της τελικής μάχης

Την 1^η Αυγούστου 1485, ο Ερρίκος Τυδώρ απέπλευσε για την Αγγλία με την οικογένειά του, άγγλους ευγενείς συμμάχους και 2.000 γάλλους μισθοφόρους. Έξι μέρες αργότερα αποβιβάστηκε κοντά στο σπίτι της παιδικής του

ηλικίας, το Μίλφορντ Χέιβεν, απ΄ όπου άρχισε την πορεία του προς το Λονδίνο. Στην υπηρεσία του έσπευσαν αρκετοί αντίπαλοι των Γιορκ και έτσι ο στρατός του έφτασε τα 5.000 άτομα.
Ο Ριχάρδος παρακολουθούσε τη διαδρομή των επαναστατών από το αρχηγείο του στο Νότιγχαμ, όπου είχε συγκεντρώσει 6.500 πεζούς, 1.200 τοξότες και 200 ιππείς. Γνώρισε ότι οι Στάνλι είχαν ταχθεί με τον Ερρίκο και ότι δεν μπορούσε πλέον να βασίζεται στην υποστήριξή τους.
Υπέθετε, όμως, ότι δεν θα μετείχαν στη μάχη εναντίον του επειδή κρατούσε όμηρο έναν από τους γιους του.

Από εκείνο το σημείο έως το τέλος του πολέμου μεταξύ των δύο ρόδων, πολλές λεπτομέρειες και ορισμένα από τα σημαντικότερα γεγονότα είναι άγνωστα ή αμφισβητούνται. Ακόμη και η ακριβής τοποθεσία της μάχης είναι αμφιλεγόμενη. Αν και ήταν μια από τις σημαντικότερες συγκρούσεις εκείνης περιόδου, η τεκμηρίωση της είναι ανεπαρκής, δεδομένου ότι δεν υπάρχει ούτε μία περιγραφή από αυτόπτη μάρτυρα της μάχης. Η περισσότερο γνωστή εκδοχή είναι η περιγραφή της σύγκρουσης στο έργο του Σαίξπηρ «Ριχάρδος Γ’».

Η  μάχη του Μπόρσγουορθ

Ο Ριχάρδος και ο στρατός του ξεκίνησαν από το Νότιγχαμ και συνάντησαν τις δυνάμεις του Ερρίκου στον λόφο Άμπιον κοντά στο χωριό Μπόσγουορθ.
Το πρωί της 21^ης Αυγούστου 1485, ο Ριχάρδος ρίχτηκε στη μάχη. Κατείχε το καλύτερο σημείο του πεδίου της μάχης, αλλά δεν κατάφερε να επιτεθεί όταν ο στρατός του Ερρίκου φάνηκε κάπως αποδιοργανωμένος, καθώς παρατασσόταν.
Όταν τελικά έκανε την πρώτη έφοδο, σκοτώθηκε ένας από τους πιο έμπειρους ανθρώπους του, ο δούκας του Νόρφολκ. Την ίδια περίπου στιγμή, οι Στάνλι έθεσαν στην υπηρεσία του Ερρίκου τους 4.000 άνδρες τους. Ο δούκας του Νορθάμπερλαντ δεν υποστήριξε τελικά τον Ριχάρδο.

Ο βασιλιάς Ριχάρδος θεώρησε ότι ο μοναδικός τρόπος για να νικήσει ήταν να σκοτώσει τον Ερρίκο. Φορώντας το στέμμα της Αγγλίας στο κεφάλι του και κρατώντας το σπαθί του οδήγησε μια ομάδα περίπου 80 ιππέων εναντίον της θέσης όπου βρισκόταν ο Ερρίκος. Οι άνδρες του κατέβαλαν την αντίσταση των αντίπαλων πεζών και έφθασαν μπροστά στους προσωπικούς φρουρούς του Ερρίκου. Ο Ριχάρδος προσπάθησε να σκοτώσει τον σημαιοφόρο τους, αλλά οι Ουαλοί πεζοί κατάφεραν να τον ρίξουν κάτω από το άλογό του και να τον καρφώσουν με τα δόρατά τους. Ο ακέφαλος λευκός στρατός παραδόθηκε.

«Ένα άλογο, ένα άλογο, το βασίλειό μου για ένα άλογο»

Ο Σαίξπηρ έδωσε τη λαμπρότερη περιγραφή της μάχης όταν έγραψε ότι τα τελευταία λόγια του Ριχάρδου ήταν:

«Ένα άλογο, ένα άλογο, το βασίλειό μου για ένα άλογο». Στην ορμή της μάχης, ο Ριχάρδος δεν είχε χρόνο για να πει τέτοια λόγια και το πιθανότερο είναι ότι πέθανε, όπως έκαναν οι στρατιώτες στο πεδίο μάχης, βρίζοντας τους αντιπάλους και την τύχη τους ή ψελλίζοντας το όνομά της μητέρας τους.
Το γυμνό πτώμα του Ριχάρδου δέθηκε πάνω σε ένα άλογο και εκτέθηκε σε κοινή θέα στο Λέστερ για δύο μέρες πριν να ταφεί.

Μαζί με τον Ριχάρδο πέθαναν στη μάχη περίπου 1.000 στρατιώτες, ενώ οι απώλειες των επαναστατών ήταν μόλις 200 άνδρες. Το Μπόσγουορθ  είχε ελάχιστους νεκρούς σε σχέση με το γεγονός σε σχέση με το γεγονός ότι ένα ολόκληρο βασίλειο άλλαξε χέρια. Ο Ερρίκος αντάμειψε τους Στάνλι για την υποστήριξή τους, αλλά φυλάκισε τον δούκα του Νορθάμπερλαντ, εντείνοντας έτσι τις εικασίες ότι ο τελευταίος δεν πρόδωσε τον Ριχάρδο.
Ένας από τους άνδρες του Ερρίκου βρήκε το στέμμα του Ριχάρδου κοντά στο πτώμα του και το τοποθέτησε στο κεφάλι του νέου βασιλιά της Αγγλίας. Ακολούθησαν μερικές μικρότερες μάχες, αλλά ο πόλεμος των Δύο Ρόδων ουσιαστικά είχε τελείωσε στο Μπόργουορθ.

Τελικά, ο Ερρίκος Ζ’ παντρεύτηκε την κόρη του Εδουάρδου Δ΄ ενώνοντας έτσι τους οίκους του λευκού και του ερυθρού ρόδου. Ο ενιαίος οίκος των Τυδώρ κυβέρνησε την Αγγλία περισσότερο από έναν αιώνα,  στη διάρκεια του οποίου ο στρατός και το ναυτικό του έκαναν το βασίλειο παγκόσμια δύναμη.

Πηγή: Οι 100 μεγαλύτερες μάχες όλων των εποχών του Michael Lee Lanning, εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ