Η ιστορία του πλεξίματος περιβάλλεται από ένα μυστήριο.
Κανείς δεν γνωρίζει πότε ακριβώς ξεκίνησε και έχουν σωθεί ελάχιστα αρχαία πλεκτά, καθώς κατασκευάζονταν από φυσικά υλικά, τα οποία αποσυντίθονταν με το πέρασμα του χρόνου.
Δεν υπάρχουν αρχαίοι μύθοι ή ιστορίες που να αναφέρουν το πλέξιμο, κάτι που έχει οδηγήσει τους ιστορικούς στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια ασχολία πολύ πιο σύγχρονη απ’ ότι πίστευαν.
Ως πρόγονος του πλεξίματος θεωρείται η τεχνική «nalbinding», η οποία γινόταν με μία βελόνα.
Για πολλά χρόνια, οι ιστορικοί αγνοούσαν ότι το πλέξιμο και το nalbinding ήταν διαφορετικές τεχνικές.
Εξαιτίας της σύγχυσης, επικράτησε ότι το αρχαιότερο πλεκτό στην ιστορία χρονολογούνταν στα 200 μ.Χ. και είχε βρεθεί στη Συρία.
Ως το αμέσως πιο «σύγχρονο» πλεκτό, θεωρούνταν ένα ζευγάρι κάλτσες από το 250 ή 300 μ.Χ.
Οι ειδικοί όμως κατέληξαν ότι η αρχαιότερη τεχνική του nalbinding δεν πρέπει να συγχέεται με το πλέξιμο και αναζήτησαν αλλού της απαρχές του.
Αίγυπτος, η «μητέρα» του πλεξίματος
Το αρχαιότερο δείγμα πλεκτού προέρχεται από την Αίγυπτο και χρονολογείται στα 1000 μ.Χ.
Πρόκειται για ένα ζευγάρι κάλτσες από βαμβάκι, πάνω στις οποίες είναι πλεγμένες προσευχές στα αραβικά.
Το πλέξιμο ταξίδεψε μαζί με τους Άραβες από την Αίγυπτο στην Ισπανία, το νότιο τμήμα της οποίας είχαν καταλάβει.
Έχουν βρεθεί πλεκτά εξαιρετικής ποιότητας σε τάφους αριστοκρατών, που αποδεικνύουν ότι το πλέξιμο ήταν εξαιρετικά δημοφιλές και θεωρούνταν είδος πολυτελείας.
Τα πλεκτά ήταν περισσότερο διακοσμητικά, όπως μαξιλαροθήκες, τσάντες, καλύμματα λειψάνων, παρά είδη ρουχισμού.
Περίτεχνα διακοσμημένα με χρυσές κλωστές και μεταξωτά υφάσματα.
Από την Ισπανία, το πλέξιμο διαδόθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπου και εδραιώθηκε.
Στη μεσαιωνική Ευρώπη έπλεκαν οι άντρες
Αν και αρχικά το πλέξιμο ήταν μια οικιακή ασχολία που αφορούσε αποκλειστικά τις γυναίκες, γρήγορα επεκτάθηκε και στον ανδρικό πληθυσμό.
Οι άντρες ανέλαβαν το «επαγγελματικό» πλέξιμο.
Τα προϊόντα τους δεν προορίζονταν για προσωπική κατανάλωση, όπως οι κάλτσες που μπορεί να έπλεκαν οι γυναίκες για τους συζύγους τους, αλλά για πώληση.
Ειδικά τον 16ο αιώνα, οι πλεκτές ανδρικές κάλτσες έγιναν τόσο δημοφιλείς, που δημιουργήθηκαν ολόκληρες συντεχνίες για να καλύψουν τη ζήτηση.
Μάλιστα, οι εκπαιδευόμενοι χρειαζόταν να περάσουν από εξαετή εκπαίδευση πριν να τους επιτραπεί να ασκήσουν το επάγγελμα του «αρχιπλέκτη».
Με τη βιομηχανική επανάσταση του 19ου αιώνα, οι μηχανές κάλυπταν τις ανάγκες για πλεκτά μαζικής κατανάλωσης.
Το πλέξιμο, από βασική οικιακή ασχολία μετατράπηκε σε χόμπι για γυναίκες ανώτερων τάξεων.
Από το «σεμεδάκι» στο «τουλουπάνι»
Στην Ελλάδα, το πλέξιμο ήταν μέρος της καθημερινότητας.
Ανάμεσα στις απαραίτητες γνώσεις μιας νοικοκυράς ήταν και το λεγόμενο πλέξιμο με βελονάκι.
Μέχρι και τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, το πλέξιμο, αν και χρονοβόρο, ήταν πιο οικονομικό από την αγορά έτοιμων ενδυμάτων από τα καταστήματα.
Το χειροποίητο πλεκτό ήταν μια ένδειξη φροντίδας και αγάπης.
Οι γυναίκες έπλεκαν για τους άντρες τους που πολεμούσαν και οι γιαγιάδες για τα εγγόνια τους.
Ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό είδος πλεξίματος για τους Έλληνες είναι το λεγόμενο «σεμεδάκι» που διακοσμούσε κάθε γωνιά του σπιτιού.
Τη δεκαετία του ’80 το πλέξιμο εμφάνισε μια πτώση παγκοσμίως.
Ο κόσμος το αντιμετώπιζε ως «παλιομοδίτικο» και παρωχημένο.
Όμως τα τελευταία χρόνια, με την αναβίωση πολλών άλλων «παλιομοδίτικων» τάσεων, το λεγόμενο «vintage», το πλέξιμο ήρθε πάλι στο προσκήνιο.
Νέοι άνθρωποι, όπως η Αλεξάνδρα Βελέντζα, αναβιώνουν παραδοσιακές τεχνικές και τους δίνουν ένα νέο περιτύλιγμα.
Η Αλεξάνδρα δημιούργησε ένα δικό της online κατάστημα, το «Tulupani», όπου παρουσιάζει τις χειροποίητες και μοντέρνες δημιουργίες της που έχουν γίνει ανάρπαστες.
Διατηρούν την γοητεία του χειροποίητου και έχουν σύγχρονη ματιά.
* Η αρχική Φωτογραφία του 1940 με τις κοπέλες να πλέκουν για το μέτωπο από Evangrek63
