Στις δυτικές ακτές του Θερμαϊκού κόλπου, 10 χλμ νοτιοδυτικά της Θεσσαλονίκης βρίσκεται ένα από τα πιο σημαντικά οικοσυστήματα της Ελλάδας. Η περιοχή του δέλτα του ποταμού Αξιού αποτελεί έναν ιδανικό βιότοπο και εκεί βρίσκουν καταφύγιο σχεδόν τριακόσια είδη πουλιών, ανάμεσά τους πολλά σπάνια και απειλούμενα.
Την άνοιξη και το καλοκαίρι συγκεντρώνονται για να αναπαραχθούν χιλιάδες ζευγάρια ερωδιών: λευκοτσικνιάδες, κρυπτοτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες, νυχτοκόρακες, χουλιαρομύτες και αργυροτσικνιάδες, σχηματίζοντας μαζί με χαλκόκοτες, λαγγόνες και κορμοράνους μια από τις μεγαλύτερες μεικτές αποικίες πουλιών στην Ελλάδα. Κάθε χρόνο φωλιάζουν πάνω από 2.000 ζευγάρια ενώ το 2015 ο αριθμός αυτός έφτασε τις 2.826 φωλιές!
Εκτός από τα πουλιά, η περιοχή είναι επίσης πολύ σημαντική για πολλά είδη θηλαστικών, όπως ο λαγόγυρος και για την ερπετοπανίδα, καθώς φιλοξενεί τους μεγαλύτερους πληθυσμούς της μεσογειακής χελώνας στην Ευρώπη.
Ο Αξιός, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός που διασχίζει την Ελλάδα και ο δεύτερος μεγαλύτερος των Βαλκανίων, με μήκος 380 χλμ., από τα οποία τα 76 χλμ. βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος. Πηγάζει από την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, αλλά και από το όρος Βαρνούντα στον νομό Φλώρινας και εκβάλλει στο Θερμαϊκό κόλπο.
Αποτελεί τον κύριο τροφοδότη γλυκού νερού και ιζημάτων του Θερμαϊκού κόλπου.
Ο Όμηρος αποκαλεί τον Αξιό βαθυδίνην και ευρυρρέοντα, δηλαδή αυτόν που είναι βαθύς, εμφανίζει δίνες και έχει ευρεία κοίτη
Στις αρχές του 20ου αιώνα η εκβολή του Αξιού ήταν κοντά στη Θεσσαλονίκη και απειλούσε να αποκόψει τη θαλάσσια πρόσβαση στο λιμάνι λόγω της συνεχούς απόθεσης φερτών υλών στον Θερμαϊκό. Στη δεκαετία του 1930 η κοίτη του ποταμού μετατοπίστηκε με τεχνικά έργα στη θέση που βρίσκεται σήμερα. Από τότε το δέλτα του ποταμού εξελίχθηκε γρήγορα δημιουργώντας μία εκτεταμένη δελταϊκή πεδιάδα. Ο Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Αξιού έχει καταγράψει ότι κατά τα τελευταία 30 χρόνια το δέλτα διαβρώνεται, εξαιτίας της μείωσης των νερών του ποταμού. Σε αυτό συντελούν τα 13 φράγματα κατά μήκος της κοίτης του εκ των οποίων τα δώδεκα είναι σε παραπόταμους στην Π.Γ.Δ.Μ.
Η σημερινή εικόνα της περιοχής, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, οφείλεται σε ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και τεχνικά έργα που έγιναν τις προηγούμενες δεκαετίες όπως η εκτροπή του Αξιού ποταμού, τα υδροηλεκτρικά φράγματα.
Πριν από περίπου 24.000 χρόνια η περιοχή του Θερμαϊκού κόλπου ήταν στεριά
Εκεί αποστράγγιζαν οι ποταμοί Αξιός, Γαλλικός, Αλιάκμονας και Μογλενίτσας στην Αλμωπία. Στη συνέχεια -πριν περίπου 18.000 χρόνια, στην Ολόκαινο εποχή- η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε, εξαιτίας της τήξη των παγετώνων. Το θαλασσινό νερό εισχώρησε προς τα βόρεια κατακλύζοντας το βύθισμα του Θερμαϊκού και όλη την πεδινή περιοχή της λεκάνης Θεσσαλονίκης – Γιαννιτσών, μέχρι βορειότερα στις παρυφές των ορεινών όγκων.
Κατά τον 5ο αιώνα, οι πόλεις Σκύδρα και Πέλλα ήταν παραθαλάσσιες
Ιστορικά στοιχεία από την εποχή εκείνη δείχνουν ότι οι εκβολές των ποταμών μετατοπίστηκαν σημαντικά και στις νέες εκβολές άρχισε η ταχύτατη απόθεση φερτών υλών. Ο Αξιός και ο Γαλλικός σχημάτισαν ένα εκτεταμένο δέλτα μεταξύ Θεσσαλονίκης και Γιαννιτσών με τάση διχοτόμησης του βόρειου τομέα του θαλάσσιου κόλπου. Σε διάστημα μερικών εκατοντάδων ετών τα δέλτα των ποταμών ενώθηκαν δημιουργώντας μια νέα ξηρά που διχοτόμησε τον κόλπο της Θεσσαλονίκης. Το εσωτερικό τμήμα μετατράπηκε αρχικά σε λιμνοθάλασσα με υφάλμυρο νερό και αργότερα, όταν αποκόπηκε πλήρως από τον Θερμαϊκό, μετατράπηκε σε έλος. Έτσι, δημιουργήθηκε σταδιακά η προσχωσιγενής Λίμνη των Γιαννιτσών ή λίμνη Λουδία.
Τα σύγχρονα τεχνικά έργα
Στις αρχές του 20ου αιώνα, τη «σκυτάλη» στο έργο της διαμόρφωσης της σημερινής εικόνας της περιοχής πήραν οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με τα μεγάλα τεχνικά έργα που πραγματοποιήθηκαν. Μεταξύ του 1929 και του 1936 κατασκευάστηκαν κανάλια παροχέτευσης και αποστράγγισης, εγγειοβελτιωτικά έργα, καθώς και κατασκευές αναχωμάτων. Με τα έργα αυτά, δημιουργήθηκαν μεγάλες εκτάσεις, οι οποίες παραχωρήθηκαν στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Επιπλέον η κατασκευή του αρδευτικού και του αποστραγγιστικού δικτύου ευνόησε την γεωργική δραστηριότητα.
Τα πιο σημαντικά από αυτά τα έργα ήταν η εκτροπή της πεδινής κοίτης του Αξιού και η αποστράγγιση της Λίμνης των Γιαννιτσών. Ο ποταμός Αξιός μετατοπίστηκε από το φυσικό του ρου, με σκοπό να μειωθεί η προσάμμωση του κόλπου της Θεσσαλονίκης και να παραμείνει το λιμάνι της ανοιχτό.
Δείτε το μαγευτικό Δέλτα του Αξιού από ψηλά, όπως το κατέγραψε με drone ο συνεργάτης μας Haanity:
Πηγές: Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού
