Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση είναι ο βασιλιάς των πουλιών. Ένα λαϊκό παραμύθι από το Αγρίνιο αναφέρει ότι «στέφθηκε βασιλιάς» έπειτα από τη νίκη του σε αγώνα πουλιών.
Κάποια στιγμή τα πουλιά ήθελαν να αποκτήσουν βασιλιά και το ζήτησαν από τον Θεό. Τους είπε ότι τη θέση θα πάρει όποιο πετάξει ψηλότερα. Τα περισσότερα πουλιά αρνήθηκαν να πάρουν μέρος, διότι γνώριζαν ότι θα κέρδιζε ο αετός. Μόνον ο μικρόσωμος κοκκινολαίμης επέμενε.
Έτσι όταν ο αετός πέρασε όλα τα πουλιά στο ύψος φώναξε: «Ποιος μπορεί να πετάξει ψηλότερα από μένα;» Και ο κοκκινολαίμης ή καλόγιαννος, που είχε κρυφτεί στη ράχη του, φτερουγίζοντας λίγο ψηλότερα φώναξε: «Εγώ». Έτσι έγινε βασιλιάς των πουλιών.
Το όνομά του στα λατινικά είναι Erithacus rubecula το οποίο προέρχεται από το όνομα ερύθακος που χρησιμοποιούσε ο Αριστοτέλης για να το χαρακτηρίσει.
Ο Πλίνιος στο έργο του αναφέρει ότι ο ερύθακος ήταν πουλί του χειμώνα το οποίο τους θερινούς μήνες μεταμορφωνόταν σε κοκκινούρη.
Σήμερα όμως οι επιστήμονες θεωρούν ότι πρόκειται για άλλο πουλί που επισκέπτεται τη χώρα μας τους θερινούς μήνες. Απλώς η άφιξή του συμπίπτει με την αναχώρηση του κοκκινολαίμη για τον βορρά.
Στον ελλαδικό χώρο ο κοκκινολαίμης απαντά και με τις ονομασίες γύφταλος, γυφτούλα, καλόγιαννος και καλογιάννος, κομπογιάννης, κοκκινοτραχηλίτσα (Καρδίτσα), πυρρούλας, ρούβελας, τσιγκογιάννης (Θεσσαλία), τσιμπογιάννης, τσιπουργιάννης και τσιρογιάννης (Αίγινα).
Οι φωτογραφίες με τον μοναχικό κοκκινολαίμη τραβήχτηκαν στα πρώην βασιλικά κτήματα στο Τατόι (Χρ. Βασιλόπουλος, 2017).
Ο κοκκινολαίμης τον χειμώνα γίνεται καχύποπτος και δεν μοιράζεται την τροφή του με κανένα πουλί, ούτε καν τη σύντροφο με την οποία πέρασαν μαζί το περασμένο καλοκαίρι.
Για να αποφύγει τους επίδοξους εισβολείς στην περιοχή του χρησιμοποιεί το μελωδικό του κελάηδημα. Για τον λόγο αυτό είναι μόνο του και το αποκαλούν «αηδόνι του χειμώνα».
Παρά το μικρό του μέγεθος αν απειληθεί ο ζωτικός του χώρος και τα αποθέματα της τροφής του, γίνεται επιθετικό.
Ο κοκκινολαίμης κατέχει περίοπτη θέση στην ευρωπαϊκή λαογραφία, κυρίως στην Βρετανία και την βορειοδυτική Γαλλία.
Θεωρείτο ιερό πουλί του Θωρ, θεού του κεραυνού στην Σκανδιναβική μυθολογία και τη δεκαετία του ’60 ανακηρύχθηκε εθνικό πτηνό της Βρετανίας.
Με στοιχεία από το άρθρο της Μάχης Τράτσα από το BHMA .
Εδώ μπορείτε να ακούσετε διάφορα δείγματα κελαϊδίσματος που θεωρούνται τα ομορφότερα της ευρωπαϊκής ορνιθοπανίδας.
Το πουλί που έχασε το ράμφος του ύστερα από βάναυση επίθεση εφήβων. Έγιναν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και κινητοποιήθηκαν επιστήμονες και φιλόζωοι για να σωθεί. Ζει με προσθετικό μέλος και προκάλεσε παγκόσμια συγκίνηση… 
