Η πλειοψηφία των ταινιών του μιλά για φυλετικά και ταξικά θέματα των αφροαμερικανών. Τα «Κάνε το Σωστό» και «Malcom X» αποτελούν τα πιο γνωστά και καλλιτεχνικά άρτια έργα του. Ο εκρηκτικός όμως Σπαϊκ Λι είναι κυρίως γνωστός για τις συχνές αντιπαραθέσεις του με αρκετά διάσημα ονόματα της βιομηχανίας του Χόλιγουντ αλλά και τις εξωφρενικές θεωρίες συνωμοσίας για το Ολοκαύτωμα.
Το «παιδί» του ανεξάρτητου κινηματογράφου
Αν και ταυτίζεται με το Μπρούκλιν, ο Σπάϊκ Λι γεννήθηκε στις 20 Μαρτίου 1957 στην Ατλάντα της Τζόρτζια. Η δασκάλα μητέρα και ο τζαζίστας πατέρας, του προσέφεραν καλλιτεχνική παιδεία και μια άνετη, μεσοαστική παιδική ηλικία, ιδίως όταν μετακόμισαν στην ιταλοαμερικανική συνοικία του Κομλ Χιλ στο Μπρούκλιν.
Ο Λι κληρονόμησε μέρος του χαρακτηριστικού του πείσματος από τον πατέρα του, που είχε τέτοια προσήλωση στα πατροπαράδοτα όργανα της τζαζ, ώστε αρνιόταν να παίξει ηλεκτρικό μπάσο και ας έχανε επικερδείς επαγγελματικές ευκαιρίες.
Ο μικρός Σπάϊκ προοριζόταν να γίνει μουσικός, μέχρι που απέκτησε μια κάμερα 8 χιλιοστών, όταν ήταν στο δεύτερο έτος στο Κολέγιο Μόρχαουζ.
Πέρασε το καλοκαίρι του 1977 αποτυπώνοντας σκηνές από τους δρόμους της Νέας Υόρκης, αναμιγνύοντας εικόνες χορευτών ντίσκο με εικόνες απλών ανθρώπων αιφνιδιασμένων από διακοπή ρεύματος ή τρομοκρατημένων από τα εγκλήματα ενός κατά συρροή δολοφόνου.
Με αυτό το υλικό έκανε αργότερα την πρώτη μικρού μήκους ταινία, «Ο τελευταίος χαμός στο Μπρούκλιν«. Πεπεισμένος ότι ήθελε να γίνει επαγγελματίας σκηνοθέτης, γράφτηκε στην κινηματογραφική σχολή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.
Ως ένας από τους λίγους έγχρωμους φοιτητές, ο Λι ξεχώριζε εύκολα. Η εργασία του στο πρώτο έτος, μια παρωδία της «Γέννησης του Έθνους» του Ντέιβιντ Γκρίφιθ, εστίαζε στην αφύπνιση της φυλετικής συνείδησης.
Η επόμενη, 45λεπτη ταινία του, με θέμα ένα κουρείο στο κέντρο της πόλης λεγόταν «Κόβουμε Κεφάλια», και τιμήθηκε με το Βραβείο «Student Director»της Ακαδημίας Κινηματογράφου.
Όμως αυτό δεν του απέφερε χρήματα κι ο Σπάϊκ βρέθηκε να δουλεύει σε μικρή εταιρεία παραγωγής, μέχρι να μαζέψει αρκετά λεφτά για την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, «Από κάποιον θα το βρει», το 1985.
Το φιλμ κόστισε λιγότερο από 175.000 δολάρια και απέφερε κέρδη ύψους 7.000.000!
Ο Λι ήταν το τρομερό παιδί του ανεξάρτητου κινηματογράφου.
Πλούσιος ξαφνικά, πέρασε μια περίοδο αμηχανίας με το ατυχές μιούζικαλ «School Daze«, αλλά βρήκε τη φωνή του με το «Κάνε το Σωστό«, μια πανοραμική σύνθεση των φυλετικών συγκρούσεων σε μια γειτονιά του Μπρούκλιν, την πιο ζεστή μέρα του καλοκαιριού.
Ο Λι προτάθηκε για όσκαρ καλύτερου σεναρίου. Συνέχισε να διερευνά φυλετικά και ταξικά θέματα, καθώς και τα υπέρ και τα κατά της βίαιης και της μη βίαιης κοινωνικής αλλαγής, σε ταινίες όπως «Παραλλαγές σε ένα μπλουζ«, «Πυρετός της ζούγκλας» και «Malcom X«, που ήταν και η μεγαλύτερη επιτυχία του.
Οι αντιπαραθέσεις στο Φεστιβάλ Καννών
Ο Λι είναι ξακουστός για τους καβγάδες του με άλλες διασημότητες, πολλοί από τους οποίους ξεκίνησαν στο Φεστιβάλ των Καννών.
Ένα από τα πρώτα περιστατικά συνέβη το 1989, όταν ο Λι τα έβαλε με τον γερμανό σκηνοθέτη Βιμ Βέντερς, που ήταν κριτής στο φεστιβάλ, επειδή δεν έδωσε το βραβείο της επιτροπής στο «Κάνε το Σωστό» και χαρακτήρισε της ταινίας του Λι ως «μη ηρωικό».
«Ο Βιμ Βέντερς καλά θα κάνει να προσέχει», προειδοποίησε ο Λι. «Του την έχω στημένη. Στην ντουλάπα μου έχω ένα ρόπαλο του μπέιζμπολ που γράφει το όνομά του».
Το 1999, ο Λι τα έβαλε με τον διάσημο ηθοποιό Τσάρλτον Ίστον.
Ενώ προωθούσε την ταινία του «Το καλοκαίρι του Σαμ«, ο μικρόσωμος σκηνοθέτης πρότεινε για πλάκα τη δολοφονία του Ίστον. «Πυροβολήστε τον με ένα 44άρι Bulldog«, φώναξε ο Λι, παραπέμποντας στον τύπο του όπλου που χρησιμοποιούσε ο κατά συρροή δολοφόνος στον οποίο αναφερόταν η ταινία του.
Η απάντηση του Ίστον ήρθε μέσω μιας επιστολής στην εφημερίδα «Los Angeles Times».
«Όταν ο Λι φορούσε πάνες, εγώ συνεργαζόμουν με τον Δρα Μάρτιν Λούθερ Κινγκ για να καταργήσουμε τον ρατσισμό στις ενώσεις των τεχνικών του Χόλιγουντ, που απαγόρευε στους μαύρους να βρεθούν πίσω από τις κάμερες, ανοίγοντας τον δρόμο για νέους σκηνοθέτες, όπως ο Λι».
Ειρωνείες και κοκορομαχίες
Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, ο Λι καβγάδισε με τον Κουέντιν Ταραντίνο για τη συχνή χρήση της λέξης «αράπης» στα σενάρια του τελευταίου.
«Δεν είμαι κατά αυτής της λέξης, τη χρησιμοποιώ κι εγώ«, δήλωσε ο Λι. «Όμως ο Κουέντιν έχει κόλλημα με τη λέξη. Τι θέλει να γίνει; Επίτιμος μαύρος;».
Ο Ταραντίνο ανταποκρίθηκε μιλώντας υποτιμητικά για την απόδοση του Λι στα ταμεία, καθώς και για το ύψος του (είναι μόλις 1,68μ).»Ο Λι πρέπει να ανέβει σε καρέκλα, για να μου φιλήσει τον κώλο«.
Η επίθεση στον Ταραντίνο ήταν εύκολη υπόθεση, αλλά ο Λι έπρεπε να το σκεφτεί καλά πριν τα βάλει με τον «Βρόμικο Χάρι».
Το 2008, πάλι στις Κάννες, όπου βρισκόταν γα να προωθήσει το φιάσκο «Το θαύμα της Αγίας Άννας«, με θέμα τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον έπιασε μανία να απαξιώσει την απείρως καλύτερη ταινία του Κλιντ Ίστγουντ «Οι σημαίες των προγόνων μας«.
Κατηγορώντας τον Ίστγουντ ότι απέκρυψε εσκεμμένα τη συμμετοχή εγχρώμων στρατιωτών στη μάχη του Ίβο Τζίμα ο Λι καυχήθηκε ότι η δική του ταινία θα διόρθωνε την κατάσταση.
«Αυτή ήταν η δική του εκδοχή. Ο νέγρος στρατιώτης δεν υπήρχε. Εγώ έχω μια άλλη εκδοχή«, καμάρωνε.
Εκνευρισμένος ο Κλιντ Ίστγουντ του είπε να το «βουλώσει» και επέμεινε ότι η φυλετική σύνθεση των δυνάμεων μάχης στην ταινία του ήταν ιστορικά ακριβής.
Απτόητος ο Λι επανήλθε. «Ο Ίστγουντ δεν είναι ο πατέρας μου και δεν βρισκόμαστε σε βαμβακοφυτεία«.
Οι παιδαριώδεις δημόσιες αντεγκλήσεις συνεχίστηκαν για εβδομάδες, μέχρι που ο Λι ζήτησε ανακωχή, χρησιμοποιώντας ως μεσάζοντα το κοινό τους φίλο Στίβεν Σπίλμπεργκ.
Συνωμοσία για το Ολοκαύτωμα
Ο Σπάϊκ Λι φαίνεται να έχει πρόβλημα και με τις ταινίες που αναφέρονται στους Εβραίους και το Ολοκαύτωμα.
Όταν ένας δημοσιογράφος του είπε ότι είχε πιθανότητες να κερδίσει το Όσκαρ το 1997 για το ντοκιμαντέρ «Τα τέσσερα μικρά κορίτσια«, σημαντική εξέταση των γεγονότων που οδήγησαν στον βομβαρδισμό εκκλησσίας στο Μπέρμιγχαμ το 1963, ο Λι έγινε πυρ και μανία.
Επισημαίνοντας ότι είχε να ανταγωνιστεί μια ταινία για την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, σχολίασε «όταν μια ταινία είναι για το Ολοκαύτωμα, ένας από τους παραγωγούς είναι ραβίνος και τη βγάζει το Κέντρο Σιμόν Βίζενταλ, παρ΄ότι λίγα πράγματα είναι σίγουρα στη ζωή, είναι βέβαιο ότι θα πάρει το βραβείο, αν σκεφτείς τι σύσταση έχει το σώμα των ψηφοφόρων της Ακαδημίας Κινηματογράφου. Είναι πιο εύκολο να κερδίσεις στο μπάσκετ ενώ χάνεις δέκα πόντους ένα λεπτό πριν τη λήξη παρά να νικήσεις έργο για το Ολοκαύτωμα».
Παρά το γεγονός ότι ο Λι φέρεται σαν άνθρωπος του γκέτο, ο τρόπος ζωής του ταιριάζει περισσότερο σε χρηματιστή παρά σε ανεξάρτητο κινηματογραφιστή.
Παντρεμένος με μια πρώην μεγαλοδικηγόρο, στέλνει τα παιδιά του σε ένα πανάκριβο ιδιωτικό σχολείο. Δεν μένει πια στο Μπρούκλιν, προτιμώντας ένα πολυτελές αρχοντικό στο Άπερ Ιστ Σάιντ του Μανχάταν.
Παράλληλα, όποτε ο σκηνοθέτης πηγαίνει σε αγώνες μπάσκετ για να παρακολουθήσει την αγαπημένη του ομάδα, Νιου Γιορκ Νικς, το κάνει πάντα με μια λιμουζίνα.
Όπως λέει, δεν είναι για να πουλήσει μούρη, απλώς δεν έμαθε ποτέ να οδηγεί!
Απόσπασμα από το βιβλίο: Η μυστική ζωή των μεγάλων σκηνοθετών, του Robert Schnakenberg, εκδόσεις Αιώρα….
Διαβάστε στη «ΜτΧ»: Κουέντιν Ταραντίνο. Ο σκηνοθέτης που ξεκίνησε από μια παραγωγή του Ντολφ Λούντγκρεν! Μπήκε φυλακή τέσσερις φορές και έδωσε αγώνα για να μη βιαστεί. Η ζωή του ήταν σαν τα σενάριά του. Απρόβλεπτη …
