Το 1973, ένα χρόνο πριν από την τουρκική εισβολή, ένα βρετανικό καστ έφθασε στην Κύπρο και ξεκίνησε τα γυρίσματα μίας κωμωδίας. Με πρωταγωνιστή τον Peter Sillers στον ρόλο ενός πειρατή, τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στην Κερύνεια. Αν και δαπανήθηκαν μεγάλα ποσά, η ταινία δεν βγήκε ποτέ στις κινηματογραφικές αίθουσες. Κυκλοφόρησε μόνο σε βιντεοκασέτες δέκα χρόνια μετά. Στο νησί διαδόθηκε η φήμη, πως η ταινία ήταν μία επιχείρηση ξένων μυστικών υπηρεσιών για την προετοιμασία της τουρκικής εισβολής, το 1974.
Η Santa Barbara στις ακτές της Κερύνειας
Ένα τρικάταρτο ιστιοφόρο, που έχει διαμορφωθεί σε πειρατικό πλοίο αράζει στις ακτές της Κερύνειας. Μαζί του, προσγειώνεται και ο πρωταγωνιστής της επικείμενης ταινίας Πήτερ Σέλλερς.
Τα πάντα είναι έτοιμα για τα γυρίσματα της πειρατικής κωμωδίας που στηρίζεται στο βιβλίο του Sid Fleishman «Ghost in the Nooonday Sun».
Τα γυρίσματα επικεντρώνονται στην περιοχή της Κερύνειας. Μάλιστα, η παραγωγή εγκαθίσταται στο Κάστρο της πόλης και οι περισσότερες σκηνές γυρίζονται στις περιοχές «Πέντε Μίλι» και «Έξι Μίλι».
Τρεις ημέρες πριν το ξεκίνημα των γυρισμάτων, στις 12 Σεπτεμβρίου 1973, η εφημερίδα Φιλελεύθερος αναφέρει «…τα τουρκικά στρατεύματα ευρίσκονται εις πλήρη συναγερμόν και είναι έτοιμα να επέμβουν προς κατάληψιν της επαρχίας Κυρηνείας …».
Το «περιβόλι των κατασκόπων»
Η Κύπρος εκείνη την περίοδο χαρακτηρίζεται ως «περιβόλι των κατασκόπων». Λόγω της έκρυθμης κατάστασης που βιώνει η Ανατολή, το τοπίο μοιάζει με ένα καζάνι που βράζει. Πράκτορες από διάφορες χώρες της περιοχής, εγκαθίστανται στο νησί λόγω της στρατηγικής του θέσης. Οι εργασίες για τα γυρίσματα συμπίπτουν με μία σειρά από ιστορικά γεγονότα.
Η μεγάλη επίθεση της Αιγύπτου ενάντια στο Ισραήλ για την ανακατάληψη της ερήμου του Σινά. Οι απόπειρες δολοφονίας εναντίον του Μακαρίου. Η πετρελαϊκή κρίση και ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ. Η ανατροπή του δικτάτορα Παπαδόπουλου και η αντικατάστασή του από τον Ιωαννίδη. Την ίδια περίοδο τα γυρίσματα τελειώνουν και το συνεργείο αποχωρεί.
Όλα αυτά τα γεγονότα, σε συνδυασμό με το ότι η ταινία δεν κυκλοφόρησε ποτέ στη μεγάλη οθόνη και καθυστέρησε μία δεκαετία ενίσχυσαν τις φήμες περί κατασκοπείας.
Οι ανύπαρκτες εταιρείες παραγωγής
Η ταινία γενικά ήταν μία κακή παραγωγή. Οι κριτικές που απέσπασε ήταν οι χειρότερες ενώ όλοι συμφωνούσαν ότι αποτέλεσε μαύρη σελίδα στην σπουδαία πορεία του κωμικού Σίλλερς. Συγκεκριμένη πλοκή δεν υπήρχε, ο ήχος ήταν απαράδεκτος, τα κωμικά στοιχεία ήταν ανύπαρκτα και η υποκριτική ανύπαρκτη.
Παρ’ όλα αυτά, για την ταινία δαπανήθηκαν υπέρογκα ποσά, δόθηκαν άδειες για τη χρήση του μέχρι τότε αχρησιμοποίητου Κάστρου της Κερύνειας. Κατασκευάστηκαν πλοία και χωριά ενώ δημιουργήθηκαν και εταιρείες – φαντάσματα- παραγωγής που μετά εξαφανίστηκαν.
Στην αρχή, επρόκειτο να κυκλοφορήσει ως παραγωγή της Columbia Pictures. Η εταιρεία κολοσσός όμως δεν τη συμπεριέλαβε στις λίστες με τις παραγωγές της. Μάλιστα στους τίτλους τέλους εμφανίστηκαν τέσσερις εταιρείες παραγωγής εκ των οποίων οι δύο δεν έχουν έργο και άλλη μία είναι αποκύημα φαντασίας.
Ο «αντικαπνιστής» καταθλιπτικός πρωταγωνιστής και τα ναρκωτικά
Αν και το σενάριο της ταινίας υποτίθεται πως έπρεπε να προκαλέσει γέλιο, ωστόσο οι συνθήκες των γυρισμάτων κάθε άλλο παρά ευχάριστες ήταν. Ο πρωταγωνιστής Πήτερ Σέλλερς δεν εμφανιζόταν όσο έπρεπε στα γυρίσματα και περιγράφεται ως καταθλιπτικός. Μάλιστα χαρακτηριστικό είναι το άρθρο Mad Genious του Steve Pond που αναφέρει πως ο Peter Sellers έκανε τη ζωή του σκηνοθέτη κόλαση. Διαρκώς έβρισκε διάφορες δικαιολογίες για να μην εμφανίζεται, σαμποτάροντας με αυτόν τον τρόπο τα γυρίσματα. Από την άλλη, ο σκηνοθέτης Peter Medak ανέφερε στη φίλη του Norma Farnes, πως τα γυρίσματα «διήρκεσαν 70 ημέρες και χρειάστηκε πέντε χρόνια να συνέλθω».
Πέρα όμως από την «ψυχωτική και χαώδη» κατάσταση που επικρατούσε κατά τη διάρκεια γυρισμάτων, όπως την περιγράφει η Norma Farnes, υπήρχε και ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα: η διακίνηση ναρκωτικών.
Ο Έλληνας διευθυντής παραγωγής Δημήτρης Δημητριάδης, συνειδητοποίησε πως υπήρχε μεγάλο ζήτημα χρήσης ναρκωτικών ανάμεσα στα μέλη του κινηματογραφικού συνεργείου. Ωστόσο, όταν το ανέφερε ανήσυχος Έλληνα Πρέσβη στη Λευκωσία Ευστάθιο Λαγάκο τον καθησύχασε λέγοντας του ότι έχουν ανθρώπους των μυστικών υπηρεσιών (της ΚΥΠ) που παρακολουθούσαν από κοντά τα γυρίσματα της ταινίας.
Ο καπετάνιος της ΕΟΚΑ Β
Ένα από τα άτομα που έλαβαν μέρος στα γυρίσματα, ήταν η αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του Βασίλη Μούγιου. Ο ύποπτος καπετάνιος της Σάντα Μπάρμπαρα, ξόδευε πολλά λεφτά χαρτοπαίζοντας και προκαλώντας δολιοφθορές στο πλοίο κάτι το οποίο καθυστερούσε διαρκώς τα γυρίσματα και αύξανε τα έσοδά του. Πέρα από αυτό όμως, ήταν κουμπάρος του εφοπλιστή Ανδρέα Ποταμιανού, γνωστού χρηματοδότη της ΕΟΚΑ Β’. Με το τέλος των γυρισμάτων πήρε μέρος σε μία αποστολή της ΕΟΚΑ Β’ και συνελήφθη.
Φάκελος Κύπρου
Αν και η υπόθεση είχε ταράξει τη κοινή γνώμη και συζητήθηκε ευρέως ότι επρόκειτο για μια ταινία ύποπτη για κατασκοπεία, ποτέ τίποτα δεν επιβεβαιώθηκε. Ωστόσο, πέρα από τις «θεωρίες συνωμοσίας» η ταινία αναφέρεται μέσα στον Φάκελο της Κύπρου:
«…Το καλοκαίρι του 1973 με το πρόσχημα το γύρισμα κινηματογραφικής ταινίας με πρωταγωνιστή τον αμερικανό (Βρετανός ήταν) ηθοποιό Πήτερ Σέλερ, οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες είχαν προβεί στην…κινηματογράφηση ακτών τόσο ανατολικά, όσο και δυτικά της πόλης της Κερύνειας. Ακόμη είχαν προβεί σε βυθοσκοπήσεις της θαλάσσιας περιοχής και έλεγχο των ναυτικών δυνάμεων που στάθμευαν στο Κάστρο της Κερύνειας. Η συγκεκριμένη ταινία παρά το μεγάλο ποσό που δαπανήθηκε ποτέ δεν προβλήθηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες…».
Για την υπόθεση της ταινίας, ο Νίκος Θεοδοσίου γύρισε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Santa Barbara. Φαντάσματα της Κερύνειας» το 2007. Σε μία δήλωσή του για τα γυρίσματα της επίμαχης ταινίας ανέφερε: «Προφανώς είχαν εξασφαλίσει τις αναγκαίες άδειες για τα γυρίσματα, αλλά δεν μπόρεσα να εντοπίσω ποιος έδωσε την έγκριση για να γίνουν λήψεις σε ευαίσθητες περιοχές όπου υπήρχαν ναυτικές βάσεις, πολυβολεία στην ακτή κλπ. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι την ίδια περίοδο η κατάσταση ήταν ιδιαίτερα έκρυθμη, όχι μόνο στην Κύπρο, λόγω ΕΟΚΑ Β’, αλλά και στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο οι παραγωγοί της ταινίας όχι μόνο επέλεξαν την Κερύνεια για τα γυρίσματα, αλλά έδειξαν και να αδιαφορούν για το τι συνέβαινε γύρω τους».
Περισσότερο φως στην υπόθεση πάντως, πρόκειται να ρίξει το νέο ντοκιμαντέρ που ετοιμάζει ο Peter Medak. Ο ίδιος άνθρωπος που σκηνοθέτησε και την ταινία το 1973, με τον τίτλο «The ghost of Peter Sellers», αναφέρει πως μία εξαιρετική ιδέα στην οποία δαπανήθηκαν υπέρογκα ποσά κατάντησε ένα εφιάλτη που έκανε δεκαετίες να ξεπεράσει.
Ήταν άραγε μία καλά σκηνοθετημένη κατασκοπεία για να βοηθήσει την τουρκική εισβολή ή απλά μία αποτυχημένη παρωδία;
Το trailer της ταινίας
Το trailer του πρώτου ντοκιμαντέρ του Νίκου Θεοδοσίου
Βίντεο από το επικείμενο ντοκιμαντέρ The Ghost of Peter Sellers
Με πληροφρίες από ΝΙΚΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ
Πόρισμα για τον Φάκελο της Κύπρου
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ:
Το «καταραμένο» πλοίο «Ευαγγελίστρια» που δεν έβρισκε λιμάνι για να δέσει. Το ταξίδι επιστροφής από Ρόδο και Καστελλόριζο έμελλε να είναι το τελευταίο. Γιατί οι Γάλλοι το ανατίναξαν στην Πάφο…
