Η Γυάρος ονομάστηκε από τους ιστορικούς ως το Νταχάου της Μεσογείου, καθώς πάνω στα βράχια του άγονου νησιού χτίστηκε ένα από τα μεγαλύτερα συγκροτήματα φυλακών και εκεί εκτοπίστηκαν χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι στα μετεμφυλιακά χρόνια και κατά την διάρκεια της επταετίας μέχρι το 1974.
Οι φυλακές χτίστηκαν τούβλο τούβλο από τους εξόριστους, πολλοί από τους οποίους δεν κατάφεραν ποτέ να επιστρέψουν στις οικογένειές τους.
Ο τόπος ιστορικά δεν μπόρεσε να κατοικηθεί επί μακρόν και να διατηρηθεί κάποιος οργανωμένος οικισμός γιατί το νησί θεωρήθηκε αφιλόξενο, αλίμενο και επικίνδυνο λόγω των ακραίων καιρικών συνθηκών που επικρατούν συχνά στην περιοχή. Μάλιστα σώζεται η αναφορά του ο Αριστοτέλη που επισήμαινε την καταστροφική δράση των τρωκτικών που είχαν δημιουργήσει μια τεράστια αποικία: «Εδώ, οι ποντικοί καταβροχθίζουν ακόμη και τη σιδηρίτιδα γη». Παρόλα αυτά η Γυάρος (ή αλλιώς τα Γιούρα) σε μια περίοδο της αρχαιότητας λειτούργησε ως πόλη-κράτος και μάλιστα έκοψε ακόμα και δικά της νομίσματα.
Το 2010 επισκεφθήκαμε το νησί με μια δημοσιογραφική αποστολή στην οποία είχαμε καλέσει ως «ξεναγούς» δύο ηλικιωμένους που έζησαν εξόριστοι στο νησί. Ήταν μια σπάνια συνάντηση γιατί βιώσαμε την ιστορία από πρώτο χέρι και περιηγηθήκαμε σε κάθε άγνωστο σημείο των φυλακών καταγράφοντας άγνωστες λεπτομέρειες.
Αξίζει σε μια επόμενη ανάρτηση να παρουσιάσουμε τις μαρτυρίες και τα ντοκουμέντα που συγκεντρώσαμε στο νησί, που ακόμα περιμένει την πολιτεία για την ανάδειξη της σύγχρονης ιστορίας. Το κτιριακό φάντασμα της Γυάρου εξακολουθεί να στέκει όρθιο, αλλά λαβωμένο από την εγκατάλειψη ως μνημείο μισαλλοδοξίας και πολιτικής εκμετάλλευσης.
Αυτό όμως που με παρακίνησε να επανέλθω στην Γυάρο είναι η επίμονη εργασία των περιβαλλοντικών οργανώσεων, όπως το wwf, ώστε να αναδείξουν την άγνωστη πλευρά της περιοχής ως σημαντικού και παραγνωρισμένου βιότοπου.
Το προγράμμα ΚΥΚΛΑΔΕΣ LIFE
Πέντε φωτογράφοι γεμάτοι μεράκι και αγάπη για το φυσικό περιβάλλον, αποτύπωσαν την δράση των εξειδικευμένων επιστημόνων και προσέγγισαν το νησί για να καταγράψουν τα φυσικά τοπία, τα σπάνια είδη ζώων και τους μοναδικούς οικότοπους που χρήζουν προστασίας.
«Ως βιολόγος και ως φωτογράφος, για μένα η Γυάρος είναι μοναδική, αφού συνδυάζει απίστευτες εναλλαγές τοπίου, εποχών, ειδών χλωρίδας και πανίδας, χερσαίων και θαλάσσιων πουλιών, ενώ η κάθε αποστολή είναι και μία μικρή περιπέτεια», δηλώνει ο Αντρέα Μπονέττι.
Ο στόχος είναι η δημιουργία ενός πρωτοποριακού μοντέλου θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής, στην περιοχή της Γυάρου, από κοινού με τις κοινωνίες της Σύρου και της Άνδρου, που θα λειτουργεί με σεβασμό προς το περιβάλλον και τους ανθρώπους.
Η Γυάρος, η οποία το 2011 εντάχθηκε στο πανευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, φιλοξενεί τον σημαντικότερο πληθυσμό Μεσογειακής φώκιας στη Μεσόγειο, έναν πληθυσμό που παρακολουθούν στενά οι ερευνητές της ΜOm.
“Οι βιολόγοι της MOm παρακολουθούν συστηματικά τον πληθυσμό της Μεσογειακής φώκιας στο νησί της Γυάρου, εδώ και μια δεκαετία. Τα επιστημονικά αποτελέσματα αυτά απέδειξαν ότι το νησί αποτελεί μια από τις σημαντικότερες περιοχές αναπαραγωγής για τις φώκιες στη Μεσόγειο και ήταν η βάση ώστε η Γυάρος και η γύρω θαλάσσια περιοχή να ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000. Έτσι έγινε ξεκάθαρο ότι η Γυάρος, εκτός από έναν Τόπο Ιστορικής Μνήμης αποτελεί και μια εξαιρετικά σημαντική περιοχή για τη βιοποικιλότητα της Μεσογείου”, δηλώνει ο φωτογράφος/βιολόγος Δρ Πάνος Δενδρινός.
Επίσης, στο πλαίσιο του προγράμματος ανακαλύφθηκαν υποθαλάσσιοι προστατευόμενοι οικότοποι, σημαντικοί για το είδος, όπως λιβάδια Ποσειδωνίας και τραγάνες, καθώς επίσης και μία πολύ σημαντική αποικία θαλασσοπουλιών, των απειλούμενων με εξαφάνιση Μύχων.
Αρχική αεροφωτογραφία της ομάδας στη Γυάρο : Γ. Στεφάνου / WWF Ελλάς
