Οποιαδήποτε εξιστόρηση της επικής μάχης του Στάλινγκραντ δεν θα μπορούσε να αγνοήσει τον Σοβιετικό αρχιλοχία Βασίλι Ιβάνοβιτς Ζάιτσεφ, ο οποίος φόνευσε 242 Γερμανούς αξιωματικούς και οπλίτες, δρώντας ως ελεύθερος σκοπευτής στη «θάλασσα» των ερειπίων της πόλης.
Στις 20 Σεπτεμβρίου, έφθασε στο Στάλινγκραντ ένας ελεύθερος σκοπευτής, με το όνομα Βασίλι Ιβάνοβιτς Ζάιτσεφ, ο οποίος είχε εξασκήσει τις σκοπευτικές του ικανότητες, κυνηγώντας ελάφια στα δάση της ιδιαίτερής του πατρίδας, στο Ελινίνσκι, στους πρόποδες των Ουραλίων. Το όνομά του (το οποίο στα ρωσικά σημαίνει λαγός), πολύ σύντομα θα γινόταν συνώνυμο του θρύλου.
Τις επόμενες δέκα ημέρες, 40 Γερμανοί έπεσαν νεκροί από τον «λαγό» της 284ης Μεραρχίας Πεζικού. Μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, ο αριθμός των Γερμανών αξιωματικών και στρατιωτών, οι οποίοι είχαν πέσει θύματα της θανατηφόρας τέχνης του, έφθασε τους 100.
Ο Ζάιτσεφ τιμήθηκε με το Παράσημο του Λένιν και η φήμη του, η οποία άρχισε να εξαπλώνεται σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση,
ώθησε τον διοικητή της 62ης Στρατιάς, στρατηγό Βασίλι Τσουίκοφ, να τον καλέσει σε προσωπική συνέντευξη και να του αναθέσει τον σχηματισμό ενός ανεπίσημου σχολείου ελεύθερων σκοπευτών, μέσα στο Στάλινγκραντ.
Οι μαθητευόμενοι υφίσταντο μια ταχύρρυθμη εκπαίδευση δύο ημερών και αμέσως μετά προωθούντο στην πρώτη γραμμή του μετώπου, η οποία απείχε μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα!
«Απόφοιτος» της σχολής Ζάιτσεφ ήταν και η δεκαοκτάχρονη Τάνια Τσέρνοβα, η οποία θεωρείτο άριστη σκοπευτής: 80 Γερμανοί δεν κατόρθωσαν να αποφύγουν τα «θανατηφόρα φιλιά» της και ο εκπαιδευτής της, ο Ζάιτσεφ, δεν απέφυγε τα «βέλη» του έρωτά της.
Παράλληλα με την εκπαίδευση των ελεύθερων σκοπευτών, ο Ζάιτσεφ συνέχιζε τον μοναχικό του πόλεμο, «βελτιώνοντας συνεχώς το σκορ του». Βέβαια, δεν ήταν ο φονικότερος σκοπευτής των Σοβιετικών. Ένας άλλος συνάδελφός του, ο οποίος αποκαλείτο απλώς «Ζικάν», κατείχε τα πρωτεία, έχοντας φονεύσει 224 Γερμανούς ως τις 20 Νοεμβρίου.
Αυτό όμως, που έκανε τον Ζάιτσεφ να ξεχωρίζει, ήταν η τεράστια δημοτικότητα, την οποία είχαν λάβει οι εκτελεστικές του ικανότητες από έναν πολιτικό κομισάριο, με την επωνυμία Ντανίλοφ,
αρχισυντάκτη της προπαγανδιστικής εφημερίδας «Στην Άμυνα της Πατρίδας μας», η οποία διανεμόταν τότε στο μέτωπο.
Οι Γερμανοί θεωρούσαν θέμα τιμής την εξόντωση του Ζάιτσεφ. Με επείγον σήμα, ζητήθηκε από το Βερολίνο να αποσταλεί στο Στάλινγκραντ ο ικανότερος σκοπευτής του Γερμανικού Στρατού
και εκείνος ανταποκρίθηκε πρόθυμα, στέλνοντας τον συνταγματάρχη των SS Χάιντς φον Κρούπ Θόρβαλντ, ο οποίος ηγείτο της Σχολής Ελεύθερων Σκοπευτών στο Γκνόσεν
και θεωρείτο σε ολόκληρη τη Γερμανία ένας σκοπευτής φαινόμενο (σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πηγές, ο Γερμανός σκοπευτής ήταν ο ταγματάρχης Κένιγκς).
Οι δύο αντίπαλοι επέλεξαν να στήσουν το σκηνικό της μονομαχίας τους κοντά στην πλατεία της «9ης Ιανουαρίου».
Ο Ζάιτσεφ επέλεξε μια θέση ανατολικά της πλατείας, απ’ όπου μπορούσε να εποπτεύει τις γερμανικές θέσεις.
Αμέσως, άρχισε να μελετά επισταμένα κάθε χαρακτηριστικό του τοπίου, ετοιμάζοντας πρόχειρα σχέδια και απομνημονεύοντας την παραμικρή λεπτομέρεια του σκηνικού.
Μαζί του ήταν ο Νικολάι Κουλίκοφ, ως παρατηρητής και ο Ντανίλοφ, ο οποίος επέμενε να καταγράψει κάθε δευτερόλεπτο της θρυλικής αναμέτρησης.
Μετά από μερικές ημέρες εκνευριστικής αναμονής, οι τρεις Σοβιετικοί αντιλήφθηκαν την κίνηση ενός γερμανικού κράνους πίσω από έναν τοίχο, σε απόσταση 250 μέτρων.
Ήταν απόγευμα και ο ήλιος, ο οποίος έδυε μπροστά τους, καθιστούσε δύσκολο να διακρίνουν σκιές και αντανακλάσεις.
Ο Ντανίλοφ, που παρατηρούσε εκείνη τη στιγμή μέσω μιας διόπτρας, αναπήδησε ενθουσιασμένος πάνω από το χαράκωμα, φωνάζοντας: «Τον είδα!».
Το αμέσως επόμενο δευτερόλεπτο, ο άτυχος κομισάριος βρισκόταν στην άλλη πλευρά του ορύγματος, με μια βολίδα καρφωμένη στο στήθος του. Οι δύο σκοπευτές μελέτησαν το τραύμα του Ντανίλοφ, ώστε να εξαγάγουν ορισμένα συμπεράσματα για την κατεύθυνση και το ύψος, από το οποίο έβαλλε ο εχθρός.
Οπωσδήποτε το κράνος ήταν ένα κλασικό τέχνασμα, κινούμενο από κάποιον βοηθό του Θόρβαλντ.
Από τη φορά του τραύματος, ο Ζάιτσεφ αντιλήφθηκε πως ο συνταγματάρχης βρισκόταν χαμηλά, ευθεία μπροστά, σε απόσταση όχι μεγαλύτερη από δέκα μέτρα από τον τοίχο, όπου εμφανίσθηκε το κράνος, ώστε να μπορεί να δίνει προφορικές εντολές στον βοηθό του. Πού ήταν, όμως, κρυμμένος ο περίφημος αντίπαλός του;
Ο εντοπισμός του εχθρού
Ας αφήσουμε τον Ζάιτσεφ να περιγράψει τις δραματικές εκείνες στιγμές: «Στα αριστερά, βρισκόταν ένα εγκαταλελειμμένο άρμα μάχης και στα δεξιά, υπήρχε ένα πολυβολείο. Πού ήταν; Στο άρμα; Όχι, ένας έμπειρος σκοπευτής δεν θα επέλεγε μια τέτοια θέση. Στο πολυβολείο ίσως; Ούτε εκεί, καθώς η θυρίδα του ήταν κλειστή. Μεταξύ του άρματος και του πολυβολείου υπήρχε ένα κομμάτι στρεβλωμένης χαλύβδινης πλάκας, που σκέπαζε έναν σωρό από χαλάσματα, στο κέντρο της πλατείας. Τοποθέτησα τον εαυτό μου στη θέση του εχθρού και σκέφτηκα ποια θέση θα ήταν η καλύτερη, προφανώς αυτή γιατί βάλλοντας από το εσωτερικό, δεν θα προδιδόταν από τη λάμψη της εκπυρσοκρότησης.
Ναι, σίγουρα ήταν εκεί, κάτω από τον σωρό, στη μέση των δύο στρατοπέδων. Σκέφτηκα ότι έπρεπε να σιγουρευτώ. Τοποθέτησα ένα γάντι σε ένα μικρό ξύλο και το σήκωσα. Ακούστηκε ένας πυροβολισμός. Άφησα προσεχτικά το ξύλο στην ίδια θέση, απ’ όπου το είχα σηκώσει και εξέτασα την τρύπα που είχε προκαλέσει η βολίδα στο γάντι. Η φορά της σήμαινε, ότι ο ναζί ήταν κάτω από τη χαλύβδινη πλάκα. «Εδώ είναι η οχιά μας», ψιθύρισε ο Κουλίκοφ.
Η αναμονή του ελεύθερου σκοπευτή
Ο Ζάιτσεφ περίμενε να νυχτώσει και αμέσως έθεσε σε ενέργεια το σχέδιό του.
Φρόντισε να σφηνώσει χαμηλά στο τείχος του χαρακώματος ένα κενό βλήμα όλμου, μέσα από το οποίο θα σκόπευε με το όπλο του.
Όταν ξημέρωσε, όλα ήταν έτοιμα. Επειδή περίμενε πως ο παρατηρητικός Θόρβαλντ θα υποψιαζόταν τη χρησιμότητα αυτού του «καλύμματος»,
διέταξε τον Κουλίκοφ να πυροβολήσει στα τυφλά και αμέσως μετά να σηκώσει το κράνος του πάνω από το χαράκωμα, για να δει, δήθεν, τα αποτελέσματα της βολής του.
Αμέσως ακούσθηκε ένας υπόκωφος πυροβολισμός και μια κραυγή του Κουλίκοφ, την οποία θα ζήλευε και ένας έμπειρος ηθοποιός.
Ο Ζάιτσεφ πρόλαβε να δει μια φευγαλέα λάμψη μέσα από την κρυψώνα, την οποία είχε υποπτευθεί.
Πυροβόλησε και αυτός με τη σειρά του, σκοπεύοντας λίγο υψηλότερα από το σημείο όπου εντόπισε τη λάμψη.
Ακολούθησε μια πολύωρη αναμονή. Οι δύο Σοβιετικοί περίμεναν τη νύκτα, μέχρι να τολμήσουν να κινηθούν ως την κρυψώνα του Θόρβαλντ, όπου βρήκαν τον συνταγματάρχη νεκρό.
Η βολίδα του Ζάιτσεφ τον είχε κτυπήσει ανάμεσα στα μάτια και του είχε διαλύσει το κρανίο.
Ο Γερμανός εκπαιδευτής είχε παραβιάσει τον πρώτο κανόνα, τον οποίο δίδασκε στους μαθητές του: «ένας ελεύθερος σκοπευτής, δεν βάλλει ποτέ πολλές φορές από την ίδια θέση».
Ο μοιραίος χωρισμός
Τις επόμενες ημέρες, ο Ζάιτσεφ συνέχισε το «κυνήγι», μαζί με τη σύντροφό του, Τάνια, μέχρις ότου μια έκρηξη νάρκης στάθηκε η αφορμή να χωρίσουν για πάντα οι δρόμοι τους. Ο Ζάιτσεφ τυφλώθηκε προσωρινά και η Τσέρνοβα τραυματίσθηκε πολύ σοβαρά στο στομάχι. Εξαιτίας της κρισιμότητας της κατάστασής της, μεταφέρθηκε στην άλλη όχθη του Βόλγα, εκτός της πόλης, για να χειρουργηθεί. Μετά την επιτυχημένη επέμβαση, διακομίστηκε σε ένα στρατιωτικό νοσοκομείο της Τασκένδης, ώστε να αναρρώσει. Εκεί έλαβε μια επιστολή από έναν συνάδελφό της, ο οποίος της ανακοίνωνε τον θάνατο του Ζάιτσεφ. Η Τσέρνοβα υπέστη οξεία κατάθλιψη, η οποία δεν της επέτρεψε την έξοδό της από το νοσοκομείο, παρά μετά από πολλούς μήνες.
Ο Ζάιτσεφ, μόλις αποθεραπεύθηκε, αναζήτησε τα ίχνη της, αλλά «σκόνταψε» στο χάος της σοβιετικής γραφειοκρατίας. Οι τελευταίες μαρτυρίες, τις οποίες έλαβε, ανέφεραν ότι η Τσέρνοβα ήταν νεκρή. Μετά τον πόλεμο, τιμήθηκε με το παράσημο του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης. Την πολεμική του προσφορά στην πατρίδα του αποδείκνυαν οι 242 Γερμανοί αξιωματικοί και οπλίτες, οι οποίοι είχαν την ατυχία να εντοπισθούν μέσα από τη διόπτρα του.
Το 1969, η Τσέρνοβα ανακάλυψε πως ο παλαιός αγαπημένος της ζούσε στο Κίεβο, εργαζόταν ως διευθυντής σε μια σχολή μηχανικών και είχε νυμφευθεί κάποια άλλη, γεγονός το οποίο όξυνε τον πόνο της. Η κατάληξη αυτή, φυσικά, διαφέρει από το τυπικό ευτυχισμένο τέλος της ταινίας «Εχθρός προ των πυλών» και παρουσίαζε τους δύο εραστές να σμίγουν μετά τον τραυματισμό τους, προφανώς για να ζήσουν την υπόλοιπη ζωή τους μαζί. Για μια ακόμη φορά, μια ιστορική ανακρίβεια του σεναρίου, συγκάλυψε μια τραγωδία.
O Βασίλι Ζάιτσεφ γεννήθηκε σαν σήμερα στις 23 Μαρτίου 1915.
Νίκος Γιαννόπουλος
ιστορικός
