Μέσα στην ευημερία του ’50, αγνοώντας τις ψυχροπολεμικές κόντρες και το κυνήγι μαγισσών του Μακάρθι, η νέα γενιά βράζει αντιδρώντας στην συντηρητική καθημερινότητα. Άλλωστε περιβάλλεται από ένα καταναλωτικό πανηγύρι νέων αυτοκίνητων και δρόμων, αστραφτερών οικιακών συσκευών και φρεσκοβαμμένων σπιτιών. Με την Ευρώπη σε ανοικοδόμηση και με ανάγκη για Αμερικανικά αγαθά, ο καταναλωτικός τομέας δουλεύει σε οικονομικό παροξυσμό.
Ανέσεις που μέχρι πρότινος ήταν τα παιχνίδια μιας ανώτερης τάξης -όπως τα μοντέρνα ψυγεία, τα ανοιχτά αυτοκίνητα και οι τηλεοράσεις- πλέον τα επιθυμούν και μπορούν να τα αποκτήσουν και τα μεσαία στρώματα.
Μια τέτοια ζήτηση, έκανε την αγορά κατοικίας για πρώτη φορά τόσο προσιτή. Στα πλημμυρισμένα με νέους κάτοικους προάστια, οι έφηβοι, βαριεστημένοι θεατές της ζωής των γονιών τους, περίμεναν κάτι νέο, αποκλειστικά δικό τους. Το Ροκ Εντ Ρολ έρχεται, μαζί και με τα «μισητά» του είδωλα.
Βέβαια, δεν ήταν όλα τόσο ρόδινα όσο φαίνονταν. Πίσω από την γυαλάδα του καινούργιου, ένα μικρό γκρουπ επικριτών και αντικομφορμιστών, επιδείκνυαν τα ελαττώματα της ζωής στα προάστια και μιας κυβέρνησης (με ανεξέλεγκτη δύναμη) που λίγη διάθεση είχε να ασχοληθεί, με την φυλετικά διχασμένη Αμερική.
Οι πρώτες συμμορίες των τεντυ μπόις, οι άνεργοι, η εμφάνιση των γκέτο, ήταν σημάδια ανησυχητικά, που μπροστά στην ευημερία και την αποστασιοποίηση από την μιζέρια του παρελθόντος (’30 και ’40), οι περισσότεροι προτιμούσαν να παραβλέψουν.
Τι ήταν το ροκ εντ ρολ
Όσο οι γονείς της δεκαετίας άκουγαν τα «ακίνδυνα» των Frank Sinatra και Perry Como, τα παιδιά τους στροβιλίζονταν σε έναν τελείως νέο ρυθμό. Η νέα αυτή γενιά, μεγαλύτερη από όλες όσες προηγήθηκαν, ξόδευε με άνεση σε δίσκους και φωνογράφους –και χορεύοντας, κέρδισε την αυτονομία της, μια θέση ευδιάκριτη και διαφορετική από αυτή των ενηλίκων.
Ένα μουσικό είδος δεν εμφανίζεται ξαφνικά. Σταδιακά εξελίσσεται -μέχρι εκεί που χρονικά- κάποια ερμηνεία, έκδοση ή ηχογράφηση- αφήνει τους ακροατές να ανακαλύψουν την αυθεντικότητα του και να αποδώσουν έναν «τίτλο». Πρώτος ο ντισκ τζόκεϊ Αlan Freed, δανείζεται από το “My Baby Rocks Me With A Steady Roll” και επινοεί τον όρο. Η χρήση των «rock, roll, rock and roll» – μέτρα ήδη χρόνια στην παράδοση των μπλουζ, πάντα σχετιζόμενη με το σεξ. Στο νέο πλαίσιο, ο ήχος με τις ηλεκτρικές κιθάρες, την ρυθμική offbeat βάση και τους απλοϊκούς στίχους, συνευρίσκεται με διαφορετικά μουσικά στυλ (ρυθμ εντ μπλουζ, καντρυ και γκοσπελ).
Στα χρόνια της πρώτης, μεγάλης εσωτερικής μετανάστευσης, Αφροαμερικανοί καταφθάνουν στις πόλεις του Βορρά κουβαλώντας, ελκυστικές για τους νέους των προαστίων, ρυθμ εντ μπλουζ μελωδίες. Ο ραδιοφωνικός “ρατσισμός” όμως και οι δεδομένες φυλετικές διακρίσεις, αποκλείουν τους σημαντικότερους εκπροσώπους αυτού του ήχου από τα ραδιοκύματα. Το σόου του Alan Freed, που πρωτοπορεί και διαβλέπει μια νέα μουσική εποχή, θα κερδίσει ένα περίεργο κοινό, που ήταν ενθουσιασμένο με την τολμηρή καινοτομία .
Το υπάρχον όμως σύστημα δεν θα εγκατέλειπε έτσι εύκολα τον «αγώνα» για την διατήρηση του status quo. H αναζήτηση για τον λευκό που θα υποστήριζε πειστικά τον αφροαμερικανικό ήχο είχε ξεκινήσει.
Την απάντηση ψάχνει και βρίσκει ο Sam Phillips, παραγωγός δίσκων από το Μέμφις του Τενεσσί, στο πρόσωπο ενός φιλόδοξου νεαρού. Ο Elvis Presley, με το βαθύ Νότιο ηχόχρωμα και τα μισόκλειστα χείλη, θα κάνει -με ευκολία- έναν παλιό ήχο τελείως δικό του. Από το Μέμφις και το μικρό στούντιο της SunRecords (που πρώτο έγραψε το 1951 σε βινύλιο τον προπομπό του ροκ εντ ρολ, το “Rocket88” του JackieBrenston), οι ηχογραφήσεις τους θα ταξιδέψουν σε άλλες πόλεις, και η ζήτηση θα κάνει τον Elvis -μέσα σε λιγότερο από δυο χρόνια- το πιο δημοφιλές όνομα της βιομηχανίας.
Mε την πόρτα για την αποδοχή του ροκ εντ ρολ πλέον ανοιχτή, αφροαμερικανοί καλλιτέχνες μεταπηδούν από τα AM και τις πρώτες διστακτικές κυκλοφορίες, παίρνοντας τη θέση τους στους τοίχους των εφηβικών δωματίων και τους γυμνασιακούς χορούς. Οι Chuck Berry, Fats Domino και Little Richard, παιδιά της νότιας υπαίθρου, γνωρίζουν ευρεία επιτυχία. Λευκοί ερμηνευτές όπως ο Buddy Holly και ο Jerry Lee Lewis, απολαμβάνουν την καλλιτεχνική ελευθέρια του νέου πλαισίου, στυλιζάρουν το είδος και καταξιώνονται εμπορικά.
Συχνά, η μελέτη του Ροκ Εντ Ρολ παρακάμπτει την πρωτοπορία του Εlvis, και δικαιωματικά θυμάται τον Bill Haley για το “Rock Around The Clock” των 25 εκατομμυρίων δίσκων. Δυο χρόνια πριν, το “Crazy, Man, Crazy”, ένα αυθεντικό αμάγαλμα κάντρι και ρυθμ εντ μπλουζ, σημειώνει τον Haley ως τον πρώτο καλλιτέχνη με ροκ εντ ρολ κυκλοφορία στο ποπ τσαρτ του Billboard. Πόσο σημαντικό ήταν το “Rock Around The Clock”;
«Πριν γίνει επιτυχία, το καλοκαίρι του 1955 και με σχεδόν ένα χρόνο από την κυκλοφορία του, το Ροκ Εντ Ρολ ήταν ουσιαστικά μια μυστική μόδα, κάτι που τα παιδιά άκουγαν σχεδόν κρυφά.»
AlexFrazer- Harrison (δημοσιογράφος)
Αυτές, οι σκόρπιες πληροφορίες για το πως ο Haley έφερε την κάντρι οπτική του στο μοντέλο των «μαύρων» ρυθμικών δίσκων που θαύμαζε, μαζί και με περιπτώσεις όπως αυτή του “Good Rocking Tonight” (του τραγουδιού του Wyonnie Harris που ο Elvis «τράβηξε» από τα τέλη του ’40, προσεγγίζοντας τελείως διαφορετικά), προσπαθούν να εξηγήσουν αυτό το μουσικό ανακάτεμα δυο παραδόσεων. Αυτό που το έκανε να φαίνεται καινούργιο, ήταν ακριβώς αυτά τα συστατικά. Χωρίς ανάλυση, και κατανόηση της ιστορίας της λαϊκής μουσικής των μαύρων, της κάντρι-γουεστερν (και του κοντινού στο ροκ εντ ρολ συγγενή, το rockabilly), των φυλετικών σχέσεων, των τεχνολογικών εξελίξεων και της βιομηχανίας των χρόνων του ‘50- κάποιος θα μπορούσε να καταλήξει εύκολα αλλά λανθασμένα στο συμπέρασμα, πως το ροκ εντ ρολ απλά εμφανίστηκε ξαφνικά.
Βασισμένο σε τρεις καινοτομίες και την καταλυτική επίδραση τους, (ηλεκτρική κιθάρα, δωδεκάιντσος δίσκος και -ραδιοφωνικό- τρανζίστορ), το Ροκ Εντ Ρολ συνταράσσει την Αμερική, καθώς οι έφηβοι επιδεικτικά επαναστατούν απέναντι στην μουσική των γονιών τους.
Αηδιασμένη από τον ήχο και στυλ χορού, η εκκλησία δαιμονοποιεί την νέα μόδα. Με το ροκ εντ ρολ να πηγάζει από τις κατώτερες τάξεις και τα περιθωριοποιημένα γκρουπ, τα «λευκά» μέσα στρωματά πιέζουν και πετυχαίνουν την απαγόρευση μετάδοσης σε σταθμούς και σχολεία ανά την χώρα. Η φωνή του πλήθους όμως είναι δυνατότερη.
Όταν ο Elvis Presley θα εμφανιστεί στην τηλεοπτική εκπομπή του Ed Sullivan, τα νούμερα της τηλεθέασης θα γίνουν ένδειξη δυναμικής του φαινομένου, της ενδεχόμενης εμπορικότητας του. Με την νέα γενιά να απαλλάσσεται από την στρατιωτική θητεία και ζώντας στην ασφάλεια της εποχής, το μόνο που φαίνεται να θέλει είναι η εκτόνωση της έντασης που σιγοβράζει κάτω από την επιφάνεια της μεταπολεμικής Αμερικής. To Ροκ Εντ Ρολ έρχεται μόνον για να ενώσει. Το λευκό με το μαύρο, το αστικό με το αγροτικό, το βόρειο με το νότιο.
«Το Ροκ Εντ Ρολ είναι ο πιο βίαιος, άσχημος, έκφυλος, φαύλος τρόπος έκφρασης. Με απλά λόγια ενα βρωμερό αφροδισιακό, η πολεμική μουσική κάθε ξεμαλλιασμένου εγκληματία.»
Frank Sinatra (1957)
Πότε γεννήθηκε το ροκ εντ ρολ; Oι μελετητές θα πουν το 1935, τη χρονιά που ο Elvis Aron Presley ήρθε στη ζωή, ή νωρίτερα πίσω στα χρόνια του ’30 και τον Jimmie Rogers. Κάποιοι θα πουν το 1928 με το “Bull Doze Blues” του Henry Thomas, ή το 1949 με το “Wine Spo-De-O-De” του Stick McGhee. Άλλοι θα μιλήσουν για το 1948, όταν τεχνολογία και ποπ κουλτούρα συγκλίνουν στις βάσεις του νέου ήχου. Ήταν τότε -που μεταπολεμικά και στην ακμή της Swing περιόδου- χάρη στην ανάμιξη Αμερικανών διαφορετικών προελεύσεων και παραδόσεων, μια νέα μουσική θα έβρισκε τον δρόμο της προς τα ραδιοκύματα. Ένα μίγμα «λευκής» και «μαύρης» φόρμας από το Δέλτα του Μισισιπή, ανακατεύει την καντρυ της υπαίθρου με τα μπλουζ, από το Detroit σε ολόκληρη τη χώρα. Όταν πια η λευκή ποπ παντρευόταν, στο ίδιο μεταπολεμικό ιδίωμα με τα ρυθμ εντ μπλουζ, το ροκ εντ ρολ, θα ερχόταν σαν το πιο λογικό προϊόν.
Το κείμενο είναι του αναγνώστη μας
Τάσου Παπαναγιώτου
Σημείωση: Η μηχανή του χρόνου δέχεται κείμενα αναγνωστών και αν είναι στο πνεύμα της σελίδας μας,θα τα δημοσιεύουμε.
Φυσικά δεν παρεμβαίνουμε ουσιαστικά στα κείμενα, ούτε και φέρουμε ευθύνη για τυχόν ανακρίβειες.
Μπορείτε να στέλνετε τα κείμενα με ένα σύντομο βιογραφικό σας στο: [email protected]
