Η Ελλάδα και η Κύπρος κρύβουν πολλά βυθισμένα χωριά που εξαφανίστηκαν προκειμένου να δημιουργηθούν τεχνητές λίμνες και να ξεδιψάσουν τους κατοίκους άλλων περιοχών.
Στην Ελλάδα, ένα από τα γνωστότερα βυθισμένα χωριά είναι το Κάλλιο. Τη δεκαετία του ’60, με την έκρηξη της αστυφιλίας και την μαζική εγκατάσταση στην Αθήνα, δημιουργήθηκαν σοβαρά προβλήματα ύδρευσης στην Αττική. Αυτά αντιμετωπίστηκαν με την κατασκευή του φράγματος του Μόρνου και της ομώνυμης τεχνητής λίμνης στη Φωκίδα. Ωστόσο, η πελώρια κατασκευή είχε ως αποτέλεσμα ο μικρός οικισμός του Καλλίου, απόγονος της αρχαίας Καλλίπολης, να καλυφθεί πλήρως από το νερό. Οι κάτοικοί του αποζημιώθηκαν από το κράτος και έχτισαν ένα νέο οικισμό σε ψηλότερο σημείο. Έτσι, μέχρι σήμερα, στο βυθό της λίμνης Μόρνου βρίσκεται ένα πετρόχτιστο εγκαταλελειμμένο χωριό.
Το Κάλλιο δεν αποτελεί μοναδική περίπτωση. Στη μικρή επικράτεια της Κύπρου υπάρχουν τουλάχιστον δύο ιστορικά χωριά που έχουν βυθιστεί στον βυθό μίας λίμνης.
Η Άλασσα με το καμπαναριό
Η λίμνη Κούρη, σε απόσταση περίπου 12 χιλιομέτρων από τη Λεμεσό, είναι η μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της Κύπρου. Σε εποχές λειψυδρίας, που η στάθμη του νερού κατεβαίνει, αναδύεται στην επιφάνεια το καμπαναριό μίας εκκλησίας. Πρόκειται για το ναό του Αγίου Νικολάου, που άλλοτε δέσποζε στο κέντρο του χωριού της Άλασσας.
Μέχρι το 1984 που άρχισε η κατασκευή του φράγματος Κούρη, η Αλάσσα είχε διανύσει μία μακρά ιστορία. Η περιοχή άκμασε ιδιαίτερα την εποχή του Χαλκού. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν φέρει στο φως πλήθος εντυπωσιακών ευρημάτων. Ένα μεγάλο ανάκτορο, ορειχάλκινα έργα τέχνης, ψηφιδωτά, σκεύη και αντικείμενα κάθε λογής. Κατά τα ύστερα χρόνια, ο οικισμός σταδιακά εγκαταλείφθηκε. Χτίστηκε ξανά τον 19ο αιώνα. Η ιστορική Αλάσσα μετατράπηκε σε μία ήσυχη κοινότητα με πληθυσμό που δεν ξεπερνούσε τους 150 κατοίκους.
Ωστόσο, τη δεκαετία του ’80, η κυπριακή κυβέρνηση αποφάσισε ότι το μικρό χωριουδάκι έπρεπε να θυσιαστεί για τις ανάγκες υδροδότησης της γειτονικής Λεμεσού. Οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και μετακινήθηκαν βορειότερα. Από το υψόμετρο των 440 μέτρων όπου μπήκαν τα θεμέλια της νέας Άλασσας, είδαν το ερημωμένο χωριό τους να βυθίζεται σταδιακά μέσα στη λίμνη. Το μόνο που έμεινε να θυμίζει την παλιά Άλασσα ήταν το καμπαναριό της εκκλησίας που κατά καιρούς έβγαινε στην επιφάνεια. Στο σημερινό οικισμό, υπάρχει πλέον ένας νέος ναός, αφιερωμένος επίσης στον Άγιο Νικόλαο, όπως ο βυθισμένος «πρόγονός» του.
Ο Φοίνικας
Οι ντόπιοι το αποκαλούν «χωριό-φάντασμα». Πράγματι, ο εγκαταλελειμμένος οικισμός του Φοίνικα προκαλεί δέος στον επισκέπτη.
Σε αυτήν την περίπτωση, η τεχνητή λίμνη του Ασπρόκρεμμου που τον περιβάλλει δεν τον «τράβηξε» στον πάτο της. Αν και ελάχιστα από τα κτίσματα καλύφθηκαν από το νερό, το φράγμα ανέκοψε κάθε επαφή του χωριού με τις γύρω περιοχές, αναγκάζοντας και τους τελευταίους εναπομείναντες κατοίκους να μετοικήσουν στην Πάφο, που βρίσκεται σε απόσταση μόλις 3 χιλιομέτρων.
Σήμερα, όσοι επιδιώκουν να επισκεφθούν τον ερειπωμένο και δυσπρόσιτο οικισμό, γοητεύονται από την άγνωστη ιστορία του.
Το 1191 μ.Χ., ο βασιλιάς της Αγγλίας, Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος εισέβαλε στην Κύπρο, κατέκτησε τη Λευκωσία νικώντας τους Βυζαντινούς και άρχισε να επεκτείνεται στο υπόλοιπο νησί. Αφού το λεηλάτησε, το πούλησε στους «Ναΐτες Ιππότες». Εκείνοι με τη σειρά τους, ίδρυσαν την ανώτερη στρατιωτική διοίκηση του Φοίνικα, προκειμένου να ελέγχουν και να κυβερνούν τις επαρχίες της Πάφου και της Λεμεσού. Ο λόγος που επέλεξαν το μικρό χωριό του Φοίνικα ως «πρωτεύουσα» της διοίκησής τους, ήταν το στρατηγικό σημείο στο οποίο βρισκόταν. Χτισμένο σε επίπεδη περιοχή ανάμεσα στον ποταμό Ξεροπόταμο και μίας κάθετης, πανύψηλης πλαγιάς, ο οικισμός αποτελούσε πραγματικό απόρθητο φρούριο.
Έτσι, για πολλά χρόνια, ο Φοίνικας βρισκόταν στην κυριότητα των ιπποτών, οι οποίοι υπήρξαν σκληροί με τους ντόπιους. Έπειτα, πέρασε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα στα χέρια των Γάλλων Λουζινιανών και τέλος, η ανεξαρτησία της Κύπρου το ’60 έφερε και την ανεξαρτησία του Φοίνικα.
Δεν έμελλε όμως να κρατήσει πολύ. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, χτίστηκε το φράγμα του Ασπρόκρεμμου και το ιστορικό χωριό ερημώθηκε οριστικά.
Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: YouTube
