Από το 1956 έως και το 1962, οι αντάρτες του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (IRA) χτύπαγαν με βόμβες τα σύνορα της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας με τη βόρεια Ιρλανδία. Η περίοδος αυτή, που έμεινε γνωστή ως η εποχή του «Border Campaign» (Εκστρατεία των Συνόρων), συνέπεσε χρονικά με τον εθνικοαπλευθερωτικό αγώνα των Κυπρίων ενάντια στη Βρετανική Αποικιοκρατία. Ο στόχος των Ιρλανδών και Κυπρίων ανταρτών υπήρξε κοινός: οι Βρετανοί. Οι μεν ζήταγαν ανεξαρτησία οι δε αυτοδιάθεση και Ένωση με την μητέρα Ελλάδα. Και τους δύο προσπάθησε να αιματοκυλίσει ο στρατάρχης Sir John Harting, ο οποίος το 1955 είχε διοριστεί Κυβερνήτης της Κύπρου.
Κύπριοι στις φυλακές υψίστου ασφαλείας
Κατά την τετραετία του αγώνα της ΕΟΚΑ περίπου 3.300 Έλληνες φυλακίστηκαν για μήνες ή χρόνια στις κεντρικές φυλακές της Λευκωσίας, στο φρούριο της Κερύνειας και στα ειδικά στρατόπεδα συγκέντρωσης της Κοκκινοτρομιθιάς, της Πύλας, του Μάμμαρι και του Πολέμι. Έντεκα γνωστές αποδράσεις πραγματοποιήθηκαν, κάτι το οποίο προκαλούσε πονοκέφαλο στις αποικιοκρατικές αρχές.
Καθώς οι φυλακές γέμιζαν, οι Βρετανοί μετέφεραν μερικούς κρατούμενους σε φυλακές της Αγγλίας και της Σκωτίας.
Στις 27 Αυγούστου 1956, 11 αγωνιστές της ΕΟΚΑ μεταφέρθηκαν στις φυλακές υψίστης ασφαλείας. Ήταν οι Ρένος Κυριακίδης, Πέτρος Στυλιανού, Γεώργιος Σκοτεινός, Δημήτρης Φιλιαστίδης και Λοΐζος Χατζηλοΐζου.
Οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν το ίδιο βράδυ στις φυλακές Wormwood Scrubs στο Λονδίνου και τοποθετήθηκαν στην πτέρυγα των βαρυποινιτών, αφού το βρετανικό καθεστώς δεν τους αναγνώρισε ως πολιτικούς κρατούμενους.
«Είμαι παρά τω πλευρώ σας. Είμαι Ιρλανδός»
Σε αυτές τις φυλακές οι Κύπριοι ανέπτυξαν ισχυρούς δεσμούς φιλίας με τους Ιρλανδούς κρατούμενους. Ήδη από το πρώτο βράδυ, όταν έφτασαν στις φυλακές, ο Ιρλανδός Manus Canning, επικεφαλής του συνεργείου που προσέφερε ζεστό κακάο στους φυλακισμένους, ψιθύρισε στο αυτί του Ρένου Κυριακίδη «Μην τους εμπιστεύεστε. Μην φοβάστε. Είμαι μαζί σας. Είμαι Ιρλανδός».
Στην ίδια πτέρυγα φυλακισμένοι βρίσκονταν και οι Ιρλανδοί MacStiofain και Canning οι οποίοι είχαν φυλακιστεί για κλοπή όπλων όπως επίσης και Donal Murphy και Joy Doyle για επιδρομή κατά αγγλικού στρατοπέδου. Μάλιστα ο Donal ήταν αδελφός του Charlie Murphy, ηγετικού στελέχους του IRA στην Εκστρατεία των Συνόρων.
Όταν κάποια άλλη στιγμή, Βρετανοί φυλακισμένοι προσπάθησαν να επιτεθούν στους Κύπριους, οι Ιρλανδοί δημιούργησαν ένα προστατευτικό τείχος γύρω τους και προειδοποίησαν πως οποιαδήποτε επίθεση εναντίων των Κυπρίων θα ισοδυναμούσε με επίθεση εναντίον των Ιρλανδών. Κάτι που θα προκαλούσε αντίποινα εντός και εκτός φυλακών.
Στις 7 Φεβρουαρίου 1957 στις φυλακές ήρθαν άλλοι εννιά Κύπριοι αγωνιστές: Γρηγόρης Γρηγοράς, Βίας Λειβαδάς, Σωκράτης Λοΐζίδης, Επιφανής Παπαντωνίου, Ευάγγελος Παναγιώτου, Ανδρέας Σάββα, Θάσος Σοφοκλέους, Νικόλας Λοΐζου και Φώτης Χριστοφής. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1957, η ομάδα μεγαλώνει με τους Νίκο Σαμψών και Νίκο Σοφοκλέους ενώ δύο μήνες αργότερα μεταφέρονται και οι Νίκος Τσαρδελλής, Γιάννης Επαμεινώνδας και Μιχαλάκης Ρωσσίδης.
Ένα μήνα αργότερα, οι Βρετανοί χώρισαν τους Κύπριους σε δύο ομάδες και τους μετέφεραν στις φυλακές του Wakefield κοντά στο Leeds και στις φυλακές Maidstone στο Kent.
«Πολεμάμε τον ίδιο ιμπεριαλισμό»
Στις φυλακές του Wakefield, οι Κύπριοι συναντήθηκαν ξανά με αγωνιστές του ΙRA. Μόλις έφτασαν, ο Seamus Murphy, έτρεξε και άρπαξε το χέρι ενός από τους Κύπριους λέγοντάς του: «Είμαι περήφανος που σε συναντώ. Λέγομαι Murphy, είμαι μέλος του IRA, που πολεμώ τον ίδιο ιμπεριαλισμό με σένα».
Ο πυρετός των τοίχων
Τα σχέδια για απόδραση είχαν ήδη ξεκινήσει να καταστρώνονται από τις φυλακές του Wormwood Scrubs, όμως η μεταφορά των Κυπρίων σε άλλες φυλακές ματαίωσε το πλάνο. Ωστόσο ο «πυρετός των τοίχων», όπως χαρακτήριζε ο Seamus Murphy, την ιδέα για απόδραση ήταν έντονος και έτσι τα σχέδια συνεχίστηκαν. Αν και δεν τα κατάφερναν δεν το έβαζαν κάτω. Το 1958, κοινή επιτροπή Ιρλανδών και Κυπρίων συμφώνησαν να σε ένα σχέδιο απόδρασης που αν πετύχαινε θα είχαν κοινή δράση.
Αυτό σήμαινε πως αγωνιστές της ΕΟΚΑ και του IRA, θα έφευγαν αντάρτες στα βουνά και θα συνέχιζαν τον αγώνα ενάντια στη βρετανική αποικιοκρατία και οι Κύπριοι θα παρέδιδαν κατάλογο προδοτών Κυπρίων στους οποίους προσέφεραν άσυλο οι Βρετανοί. Αυτούς θα τους εκτελούσαν οι Ιρλανδοί.
Ο συνδετικός κρίκος Νικόλας Ιωάννου
Έξω από τη φυλακή, σημαντική βοήθεια προσέφερε ο Νικόλας Ιωάννου, φοιτητής στο Λονδίνο και αντιπρόσωπος της ΕΟΚΑ στην Αγγλία. Ο αδελφός του Γιώργος Ιωάννου βρισκόταν στις φυλακές με τους αγωνιστές του ΙRA.
Είχε φροντίσει για την επιτυχή έκβαση της απόδρασης, ενώ η Κατίνα Πηλινά, ξάδελφη του Νίκου Σαμψών του χάρισε τις 500 λίρες που είχε φυλάξει για προίκα.
Όταν στις 14 Ιουλίου 1958, ο Νικόλας Ιωάννου ξεκίνησε με τη μοτοσικλέτα του το ταξίδι του για το Δουβλίνο, έχασε τη ζωή του σε δυστύχημα. Ένα φορτηγό του έκοψε τον δρόμο.
Τα σχέδια που είχε πάνω του, εξαφανίσθηκαν. Λίγες μέρες αργότερα, ο αξιωματικός που πήγε να συλληπηθεί την αδελφή του, παραδέχτηκε πως «δεν είχαμε σκοπό να τον σκοτώσουμε, μόνο να πάρουμε από πάνω του τα σχέδια απόδρασης».
Τελικά, τα σχέδια απόδρασης των αγωνιστών δεν πέτυχαν. Ωστόσο, με τις υπογραφές Ζυρίχης-Λονδίνου και την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι Κύπριοι φυλακισμένοι αποφυλακίστηκαν στο πλαίσιο της γενικής αμνηστίας.
Οι σχέσεις των αγωνιστών του ΙRA και της ΕΟΚΑ διατηρήθηκαν για πολλά χρόνια ακόμα. Οι Κύπριοι αντάλλασαν για πολλά χρόνια γράμματα και πραγματοποιούσαν επισκέψεις ενώ πραγματοποίηθηκαν και πολλές εκδηλώσεις όπου γίνονταν αναφορές στις ιδιαίτερες σχέσεις που ανέπτυξαν οι Κύπριοι με τους Ιρλανδούς.
Ο Ιρλανδός Seamus Murphy σε συνέντευξή του το 1986 ανέφερε «Ένα μήνυμα θέλω να δώσω στους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Ζείτε βαθιά μέσα στην ψυχή μου, σε μια ανεπανάληπτη εποχή αγώνων. Αδέλφια συνεχίστε τον αγώνα σας ασταμάτητα μέχρι την νίκη».
Πληροφορίες: Λάμπρος Καούλλας, 35ο Τεύχος Εθνική Φρουρά και Ιστορία, Όταν η ΕΟΚΑ συνάντησε τον IRA: Κύπριοι και Ιρλανδοί στις αγγλικές φυλακές και η κοινή επιχείρηση απόδρασης
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: Ο αγώνας της ΕΟΚΑ μέσα από τον βρετανικό κινηματογράφο. Οι Κύπριοι ήταν τρομοκράτες και οι Βρετανοί θύματα
