Στις 20 Σεπτεμβρίου του 1942, ώρα 12 και 30 το μεσημέρι, δύο νεαροί άντρες μπήκαν κρυφά στο κτίριο που βρισκόταν στη γωνία Γλάδστωνος και Πατησίων.
Εκεί στεγάζονταν τα γραφεία της ναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ, που στρατολογούσε Έλληνες για να σχηματίσει μεραρχία που θα πολεμούσε στο πλευρό των Γερμανών στο ανατολικό μέτωπο.
Είχαν απομακρυνθεί λίγα μέτρα, όταν ακούστηκε μια εκκωφαντική έκρηξη που συγκλόνισε το κέντρο και το κτίριο κατέρρευσε. Η κινητοποίηση των κατοχικών αρχών ήταν άμεση, αλλά το χτύπημα ήταν μεγάλο και οι νεκροί πολλοί.
Από τα ερείπια ξεθάφτηκαν δεκάδες Έλληνες και Γερμανοί. Όσοι δεν πέθαναν ακαριαία, ξεψύχησαν τις επόμενες ημέρες.
Ανάμεσά τους ήταν και ο Έλληνας αρχηγός της ΕΣΠΟ, Σπύρος Στεροδήμος.
Ήταν ένα ασύλληπτο σαμποτάζ στην καρδιά του ναζιστικού καθεστώτος που συντάραξε και την κατεχόμενη Ευρώπη.
Οι σαμποτέρ της ΠΕΑΝ
Πίσω από το σαμποτάζ βρισκόταν η ΠΕΑΝ και ο υποσμηναγός Κώστας Περρίκος, που είχε αποταχθεί απ’ την αεροπορία το 1935, όταν τόλμησε να δηλώσει δημοσίως ότι η ελληνική αεροπορία δεν ήταν ετοιμοπόλεμη.
Πολέμησε ως εθελοντής το 1940 στα βουνά της Πίνδου και από το 1941, συνέχισε τον αγώνα μέσω της αντιστασιακής οργάνωσης «Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων», με επικεφαλής τον πολιτικό Παναγιώτη Κανελλόπουλο.
Αρχικά η οργάνωση ξεκίνησε με τη διανομή αντιστασιακών φυλλαδίων, την έκδοση εφημερίδας και την αναγραφή συνθημάτων στους τοίχους.
Ο Περρίκος όμως, ήθελε κάτι πιο μαχητικό και εντυπωσιακό.
Ένιωθε ότι μπορούσε να προκαλέσει μεγάλες καταστροφές στον εχθρό.
Έτσι έγινε αρχηγός του ομάδας «Ουλαμός Καταστροφών» της ΠΕΑΝ, που ανέλαβε να κάνει δολιοφθορές και εκρηκτικές επιθέσεις.
Τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας μπορεί μην είχαν το στρατιωτικό παρελθόν του Περρίκου, αλλά δεν τους έλειπε το θάρρος.
Ήταν όλοι αποφασισμένοι να θυσιάσουν ακόμα και τη ζωή τους.
Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου του 1942, ανατίναξαν το Γερμανικό Αναμορφωτήριο στην οδό Πατησίων και Βασιλέως Ηρακλείου, με πολλούς Γερμανούς νεκρούς.
Έξι μέρες αργότερα, εξερράγη βόμβα κοντά στην πλατεία Ομονοίας, στα γραφεία της προδοτικής Οργάνωσης Εθνικοσοσιαλιστικών Δυνάμεων Ελλάδος (ΟΕΔΕ).
Στις 20 Σεπτεμβρίου, σειρά είχαν τα κεντρικά της ΕΣΠΟ στην Πατησίων.
Μετέφεραν τα εκρηκτικά σε σακούλα με χόρτα
Το πρωί της 20ης Σεπτεμβρίου, η δασκάλα Ιουλία Μπίμπα ξεκίνησε από το σπίτι της στο Κουκάκι προς Ομόνοια.
Στο χέρι της κρατούσε μία σακούλα με χόρτα. Κάτω από τα χόρτα, είχε κρύψει δέκα κιλά δυναμίτη, που επρόκειτο να ανατινάξουν τα γραφείο της ΕΣΠΟ.
Παρέδωσε τη σακούλα στον Αντώνη Μυτιληναίο και τον Σπύρο Γαλάτη, που μπήκαν κρυφά στο κτίριο της οδού Πατησίων και τοποθέτησαν τη βόμβα κάτω από το γραφείο που συνεδρίαζε η ΕΣΠΟ.
Ο Περρίκος και τα υπόλοιπα μέλη της ΠΕΑΝ είχαν κρυφτεί σε ένα μαγαζί απέναντι απ’ το κτίριο.
Γνώριζαν ότι ήταν ριψοκίνδυνη η παραμονή τους στην περιοχή, αλλά ήθελαν να δουν από κοντά την έκβαση της επίθεσης. Όταν η βόμβα εξερράγη, ξέσπασαν σε ζητωκραυγές. Μάλιστα λέγεται ότι η Ιουλία Μπίμπα ενθουσιάστηκε τόσο, που φίλησε τον Μυτιληναίο. Για καλή τους τύχη, δεν τους αντιλήφθηκε κανείς Γερμανός.
Από την έκρηξη σκοτώθηκαν 43 Γερμανοί και 39 μέλη της ΕΣΠΟ, ανάμεσά τους και ο αρχηγός τους Σπύρος Στεροδήμος.
Ήταν το τελειωτικό χτύπημα στην οργάνωση, καθώς μετά από αυτό δεν ανασυντάχθηκε ποτέ.
Η ΠΕΑΝ δέχτηκε συγχαρητήριες επιστολές τόσο από τη Μεγάλη Βρετανία όσο και από τη Σοβιετική Ένωση.
Όμως οι άλλες ελληνικές αντιστασιακές δυνάμεις, είτε από πολιτική αντιπαλότητα, είτε από κακή πληροφόρηση, δεν αντιμετώπισαν θετικά την επίθεση και αρχικά την απέδωσαν σε προβοκάτσια της Γκεστάπο…
Τους πρόδωσε για 3 λίρες το κεφάλι
Το χτύπημα του Περρίκου και της ομάδας του προδόθηκε. Ο χωροφύλακας Πολύκαρπος Δαλιάνης εμφανιζόταν ως μέλος της ΠΕΑΝ, αλλά ήταν πληροφοριοδότης των Γερμανών.
«Κάρφωσε» τα ονόματα των αντιστασιακών και στις 27 Σεπτεμβρίου, ένα περίεργο μήνυμα έφτασε στα χέρια του Περρίκου:
«Οι Γερμανοί είναι στα χνάρια σας. Κρυφτείτε όσο είναι ακόμα καιρός».
Στις 11 Οκτωβρίου, οι Γερμανοί βρίσκονταν έξω από ένα σπίτι στην οδό Θησέως, όπου κρύβονταν ο Περρίκος, η Μπίμπα και ο Μυτιληναίος.
Τους κατέδωσε ο Δαλιάνης, με αντάλλαγμα 3 λίρες το κεφάλι.
Οι εκτελέσεις και η μεγαλοψυχία
Ο Περρίκος καταδικάστηκε σε θάνατο, όπως και οι Ιουλία Μπίμπα και Σπύρος Γαλάτης.
Στις 4 Φεβρουαρίου του 1943, ο Περρίκος οδηγήθηκε μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Στην τελευταία επιστολή του έγραψε:«Εγκαταλείπω τον κόσμο χωρίς μίση και κακίες. Αγωνίσθηκα για την πατρίδα μου. Για την δικιά τους πατρίδα αγωνίζονται κι εκείνοι, οι οποίοι με καταδίκασαν. Θα ήθελα το αίμα μου να μην μας χωρίσει, αλλά να μας ενώσει, στο μέλλον, με τους σημερινούς αντιπάλους»….
Η ανδρεία του έγινε αντιληπτή ακόμα και από τους εχθρούς.
Πριν πυροβολήσουν, οι Γερμανοί τον χαιρέτησαν στρατιωτικά και εκείνος φώναξε «ζήτω η Ελλάς».
Η δασκάλα. Από το κατηχητικό στην αντίσταση
Η Ιουλία Μπίμπα ήταν δασκάλα σε κατηχητικό.
Αποφάσισε να συμμετάσχει στην αντίσταση, όταν άκουσε για δύο νεαρούς, τον Μανώλη Γλέζο και τον Απόστολο Σάντα, που κατέβασαν τη γερμανική σημαία απ’ την Ακρόπολη. Δεν γνώριζε τα ονόματά τους, αλλά ήθελε να ακολουθήσει το παράδειγμά τους. Εκτελέστηκε με πέλεκυ σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία.
Ο Γαλάτης μεταφέρθηκε σε φυλακές στη Γερμανία και επέζησε, αφού η οικογένειά του δωροδόκησε τα κατάλληλα πρόσωπα με 1.000 λίρες και μετέτρεψε τη θανατική καταδίκη σε ισόβια.
Ο Αντώνης Μυτιληναίος κρατούνταν απ’ την Γκεστάπο στον Πειραιά, αλλά κατάφερε να αποδράσει. Τον επικήρυξαν με αμοιβή 500 χιλιάδες δραχμές, αλλά κατέφυγε στη Μέση Ανατολή, όπου τον συνέλαβαν, αλλά απέδρασε ξανά.
Σήμερα, στη γωνία Πατησίων και Γλάδστωνος, υπάρχει η προτομή του Περρίκου μια μπρούτζινη πλάκα που γράφει: «Εδώ ήταν στην Κατοχή 1941-1944 το Αρχηγείο της Ναζιστικής ΕΣΠΟ. Ανατινάχθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1942 από την Αντιστασιακή Οργάνωση ΠΕΑΝ – Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων».
