Στις 21 Μαΐου του 1925, η πολιτεία του Τενεσί υπερψήφισε το «Νόμο Μπάτλερ», που απαγόρευε τη διδασκαλία της θεωρίας της εξέλιξης του Δαρβίνου στα σχολεία και τα πανεπιστήμια της πολιτείας.
Ο νόμος προτάθηκε από τον βουλευτή Τζον Μπάτλερ, που συγχρόνως παραδέχθηκε την άγνοιά του για τη θεωρία του Δαρβίνου: «Δεν ήξερα τίποτα για την εξέλιξη… Απλώς διάβαζα στις εφημερίδες ότι αγόρια και κορίτσια γύριζαν στα σπίτια τους απ’ το σχολείο και έλεγαν στους γονείς τους ότι η Βίβλος γράφει ανοησίες».
Η Αμερικανική Ένωση Κοινωνικών Δικαιωμάτων πέρασε στην αντεπίθεση και ανακοίνωσε ότι θα χρηματοδοτούσε την υπεράσπιση οποιουδήποτε καθηγητή στο Τενεσί, που θα δεχόταν να διδάξει τη θεωρία της εξέλιξης.
Προθυμοποιήθηκε ο 24χρονος καθηγητής φυσικής, Τζον Σκόουπς, που μίλησε στην τάξη για την εξέλιξη του ανθρώπου βάσει των όσων έλεγε ο Δαρβίνος.
Ο καθηγητής συνελήφθη και με ταχύτατες διαδικασίες, ξεκίνησε η δίκη του.
Ο ρόλος του Σκόουπς ήταν συμβολικός και η σύλληψη του στημένη για να εξυπηρετήσει τη δράση της Ένωσης.
Κατήγορος ήταν ο δικηγόρος, πολιτικός και Πρεσβυτεριανός, Γουίλιαμ Μπράιαν, ενώ την υπεράσπιση ανέλαβε ο αγνωστικιστής, Κλάρενς Ντάροου.
Τη δίκη θα επέβλεπε ο Δικαστής Τζον Ρόλστον, που υποστήριζε εμφανώς τους κατήγορους.
Ξεκίνησε στις 12 Ιουλίου του 1925 και έληξε στις 21 του μηνός.
Μία βδομάδα ήταν αρκετή για να πραγματοποιηθεί η πιο διάσημη δίκη της Αμερικής.
Ο Τύπος κατέκλυσε το δικαστήριο και για πρώτη φορά η ακροαματική διαδικασία, μεταδίδονταν ζωντανά στο ραδιόφωνο.
Οι δρόμοι πλημμύρισαν με τυχοδιώκτες και κάθε είδους επιχειρηματίες, που πουλούσαν «αναμνηστικές» Βίβλους και λούτρινες μαϊμούδες.
«Ο άνθρωπος δεν κατάγεται καν από Αμερικάνους πιθήκους»
Πρωταγωνιστές της δίκης ήταν οι δύο αντίπαλοι δικηγόροι, Μπράιαν και Ντάροου.
Ήταν κι οι δύο πεπεισμένοι για την εγκυρότητα των απόψεών τους, καταξιωμένοι στον τομέα τους και γοητευμένοι με τη δημοσιότητα που έλαβε η υπόθεση.
Κανείς δεν θα υποχωρούσε.
Ο Ντάροου βάσισε την υπεράσπιση στο δικαίωμα του ελεύθερου λόγου, που καταπατούσε ο νόμος Μπάτλερ.
Όμως καθώς εξελισσόταν η δίκη, ο συνήγορος Ντάροου άρχισε να χάνει τη ψυχραιμία του και να αντιμετωπίζει με ειρωνεία και επιθετικότητα τους βαθύτατα θρησκευόμενους κατήγορους.
Η συμπεριφορά του δεν κέρδισε την εύνοια του δικαστηρίου, που εξέλαβε τα σχόλιά του ως προσβλητικά.
Ο κατήγορος, Γουίλιαμ Μπράιαν, άσκησε κριτική στη θεωρία του Δαρβίνου, λέγοντας: «όχι μόνο μαθαίνει στα παιδιά ότι ο άνθρωπος είναι ένα από 35 χιλιάδες είδη θηλαστικών, αλλά ότι δεν κατάγεται καν από αμερικανικούς πιθήκους, αλλά από αφρικανικούς».
Την έκτη μέρα της δίκης τέλειωσαν οι μάρτυρες υπεράσπισης, γιατί ο Δικαστής Ρόλστον απαγόρευσε στον Ντάροου να παρουσιάσει επιστήμονες που ειδικεύονταν στη θεωρία του Δαρβίνου.
Ως λύση ανάγκης, ο Ντάροου επέλεξε να εξετάσει τον κατήγορο, Μπράιαν, με το επιχείρημα ότι ήταν ειδικός στη Βίβλο.
Στόχος του ήταν να αποδείξει ότι τα κείμενα της Βίβλου δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν επιστημονικές θεωρίες.
Τα ερωτήματα του ήταν πολύ βασικά. Ξεκίνησε από την Παλαιά Διαθήκη: «Πόσοι ήταν οι κάτοικοι της Αιγύπτου;» «Αν η Εύα δημιουργήθηκε απ’ το πλευρό του Αδάμ, πού βρήκε ο Κάιν τη γυναίκα του;»
Η στιχομυθία έπαιρνε όλο και πιο τραγελαφική μορφή.
Όταν ο Ντάροου ρώτησε τον Μπράιαν για τη βιβλική πλημμύρα που κάλυψε όλη τη Γη, η συζήτηση εξελίχθηκε ως εξής:
Ντάροου: Αλλά τι πιστεύετε ότι λέει η ίδια η Βίβλος; Ξέρετε πως υπολογίστηκε η χρονολογία της πλημμύρας;
Μπράιαν: Δεν έκανα ποτέ κάποιον υπολογισμό.
Ντάροου: Υπολογισμό από τι;
Μπράιαν: Δεν μπορώ να απαντήσω.
Ντάροου: Από τη δημιουργία του ανθρώπου;
Μπράιαν: Δεν θα ήθελα να πω αυτό.
Ντάροου: Τι πιστεύετε;
Μπράιαν: Δεν μπορώ να απαντήσω.
Ντάροου: Από τη δημιουργία του ανθρώπου;
Μπράιαν: Δεν θα ήθελα να πω αυτό.
Ντάροου: Τι πιστεύετε;
Μπράιαν: Δεν σκέφτομαι για πράγματα που δεν σκέφτομαι.
Ντάροου: Σκέφτεστε για πράγματα που σκέφτεστε;
Μπράιαν: Μερικές φορές.
«Χάσανε τη δίκη, αλλά κερδίσανε τη διαμάχη»
Στις 21 Ιουλίου του 1925, οι ένορκοι έκριναν τον κατηγορούμενο ένοχο και ο Σπόουκς πλήρωσε πρόστιμο 100 δολαρίων, η σημερινή αξία του οποίου υπολογίζεται στα 1.345 δολάρια.
Στις 26 Ιουλίου, ο δικηγόρος Γουίλιαμ Μπράιαν πέθανε, μετά από μακροχρόνια μάχη με τον διαβήτη.
Η κατάληξη της δίκης σήμαινε ότι ο νόμος Μπάτλερ θα ίσχυε στο Τενεσί για πολλές δεκαετίες ακόμα.
Όμως ο Ντάροου και η Ένωση κατάφεραν να αναδείξουν τα στοιχεία που υποστήριζαν την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου, γι’ αυτό και ο Τύπος έγραφε πανηγυρικά: «Χάσανε τη δίκη, αλλά κερδίσανε τη διαμάχη».
