Σπουδαίας σημασίας χαρακτηρίζονται τα ευρήματα από τις ανασκαφές στην Πύλη Πάφου. Από τις μέχρι τώρα εργασίες στο χώρο μπορούμε πλέον να πούμε ότι η ιστορική αναφορά που θέλει τον Ενετό Τζούλιο Σαβορνιάνο να χρησιμοποίησε τον Πεδιαίο ποταμό για να ενισχύσει τα αμυντικά τείχη, δεν ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας.
Του Φάνη Μακρίδη
Το Τμήμα Αρχαιοτήτων αξιολογώντας τα ευρήματα και τη μορφολογία του εδάφους, κατέληξε ότι πράγματι ο Σαβορνιάνο σχεδίασε τις υποδομές για να αλλάξει τη ροή του ποταμού (προηγουμένως περνούσε μέσα από την πόλη). Ο στόχος ενός τέτοιου έργου θα ήταν να δημιουργηθεί τάφρος περιμετρικά της πόλης και να ενισχυθεί αμυντικά ο χώρος.
Ο εχθρός, με απλά λόγια, δεν θα είχε να αντιμετωπίσει μόνο το πρόβλημα των τειχών, αλλά και το νερό που παρεμπόδιζε τις όποιες ενέργειές του να προκαλέσει ρήγμα στο οχυρωματικό έργο. Αυτό υπήρχε ως ιστορική αναφορά, αλλά μέχρι στιγμής δεν είχε επιβεβαιωθεί.
Μάλιστα, φαίνεται πως η πρόσβαση στην Πύλη Πάφου ήταν ελεγχόμενη. Η διαμόρφωση του χώρου υποδηλώνει ότι θα μπορούσε να βρίσκονται στο σημείο 2-3 στρατιώτες, οι οποίοι λογικά θα εισέπρατταν και φόρους από τους πολίτες που εισέρχονταν στην εντός των τειχών πόλη.
Ο Ενετός αρχιτέκτονας Τζούλιο Σαβορνιάνο, χρησιμοποίησε οικοδομικό υλικό (η υλοποίηση του έργου άρχισε το 1567 και σταμάτησε το 1570 με την κατάληψη της Λευκωσίας) από άλλα κτίσματα που υπήρχαν. Βρέθηκαν, συγκεκριμένα, πέτρες λαξευμένες, ξένες προς το οικοδόμημα, προφανώς από δημόσια και ιδιωτικά κτήρια που υπήρχαν από τον 14ο-16ο αιώνα.
Οι ανασκαφικές εργασίες στην Πύλη Πάφου ανέδειξαν μεγάλες τετράγωνες βάσεις, αριστερά όπως βλέπουμε την είσοδο έξω από τα τείχη. Πρόκειται για απομεινάρια του Οθωμανικού Υδραγωγείου.
«Παράθυρο στην Ενετοκρατία»
Το Τμήμα Αρχαιοτήτων θα αναδείξει σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κύπρου τον χώρο. Και μάλιστα, χωρίς να επηρεάσει τη ζωή των πολιτών. Αυτό ανέφερε σε πρόσφατες δηλώσεις της η αρχαιολογική λειτουργός Πωλίνα Χριστοφή, η οποία πρόσθεσε πως θα αποτυπωθούν ψηφιακά όλα τα τείχη. Οι εργασίες που γίνονται χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκά κονδύλια.
Η κ. Χριστοφή, σχολιάζοντας τα ευρήματα, έκανε λόγο για «παράθυρο στην Ενετοκρατία». Και εξήγησε: «Λόγω του γεγονότος ότι η Λευκωσία είναι οικοδομημένη πάνω στην παλιά πόλη, δεν έχουμε συχνά την ευκαιρία να αντλήσουμε πληροφορίες για το πώς ήταν η πρωτεύουσα κατά τον μεσαίωνα. Πλέον έχουμε μια μοναδική ευκαιρία να δούμε ένα κομμάτι της ιστορίας».
Η ιστορία των τειχών
Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Λευκωσίας (nicosia.org.cy), τα πρώτα τείχη που περιέβαλαν τη Λευκωσία στο 14ο αιώνα ανεγέρθηκαν από τους Φράγκους και κάλυπταν μεγαλύτερη έκταση απ’ ό,τι τα μεταγενέστερα Ενετικά τείχη του 16ου αιώνα που περιβάλλουν την παλιά πόλη μέχρι και σήμερα.
Όταν οι Ενετοί κατέλαβαν την Κύπρο, αποφάσισαν να κατεδαφίσουν τα Φράγκικα Τείχη επειδή ήταν παλιά και δεν παρείχαν επαρκή προστασία στην πόλη από νέα όπλα όπως το πυροβολικό. Τα Φράγκικα Τ
είχη ήταν, επίσης, πολύ μεγάλα για να τα επανδρώσει ο Ενετικός στρατός και πολύ κοντά στους λόφους ανατολικά και νοτιοανατολικά της πόλης.
Τα κυκλικά τείχη που έφτιαξαν οι Ενετοί ενισχύθηκαν από έντεκα προμαχώνες σε σχήμα καρδιάς και προστατεύονται από 80 μέτρα πλάτους τάφρο. Κτίστηκαν από τούβλα πυλού, με το κάτω μέρος να έχει αντιτείχισμα από πέτρες.
Όταν οι Οθωμανοί κατέλαβαν τη Λευκωσία, επισκεύασαν τα τείχη και κάλυψαν το πάνω μέρος τους με πέτρες. Η τάφρος γύρω από τα τείχη σήμερα έχει διάφορες χρήσεις, σαν γήπεδο αθλητισμού, δημόσιος κήπος, έκθεση γλυπτικής ανοιχτού χώρου, χώροι στάθμευσης κλπ.
