Τρίτη και 13, ματάκια, μαύροι γάτοι και παπάδες που δεν πρέπει να περάσουν πρωί από μπροστά σου. Καθρέφτες που άμα σπάσουν σε γεμίζουν κακοτυχία και αποφράδες ημέρες που απαγορεύονται συγκεκριμένες πράξεις. Οι προκαταλήψεις και οι δεισιδαιμονίες, είναι συνηθέστατα προϊόν αμάθειας, άγνοιας και ανασφάλειας. Αναπτύχθηκαν και στην Κύπρο όπως και στον υπόλοιπο κόσμο.
Κάποιες σχετίζονται με την ιστορία, άλλες με τη χριστιανική πίστη ενώ κάποιες άλλες με τα φυσικά φαινόμενα. Η εξήγησή τους έως και σήμερα είναι πως τα πάντα καθορίζονται από τη Μοίρα και αφού «το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον». Οι κάτοικοι έπρεπε να δεχτούν τα σημάδια τα οποία προειδοποιούσαν την κακοτυχία ή καλοτυχία.
Οι αποφράδες μέρες
Συχνά, οι γιαγιάδες έλεγαν πως δεν είναι σωστό να κόβεις τα νύχια σου Τετάρτη και Παρασκευή ή πως η Τρίτη γενικά είναι μία κακότυχη ημέρα.
Οι αποφράδες ή γρουσούζικες ημέρες, είναι μία συνήθεια που εμφανίζεται ήδη από τα αρχαία χρόνια. Μάλιστα ο Ησίοδος τις ξεχώριζε συστηματικά στο έργο του «Έργα και Ημέραι». Επίσης οι Ρωμαίοι πίστευαν στην καταστροφική τους επίδραση και τις ξεχώριζαν ως dies nefasti.
Στη λαϊκή παράδοση οι αποφράδες μέρες ταυτίζονται με κάποιο καταστροφικό γεγονός. Για παράδειγμα, η Τρίτη θεωρείται μία κακή μέρα, αφού Τρίτη αλώθηκε η Κωνσταντινούπολη. Για πολλά χρόνια από τότε, η Τρίτη πέρασε στο ημερολόγιο των γρουσούζικων ημερών και έτσι κάθε εργασία ακόμα και απαραίτητη για την καθημερινότητα του λαού, σταματούσε. Μάλιστα, αν τύχαινε και γεννιόταν κορίτσι ημέρα Τρίτη τότε θεωρείτο άτυχο.
«Σάββατο γιο μη χαίρεσαι και Τρίτη θυγατέρα», έλεγε ο λαός.
Δεν σταματάει όμως στην Τρίτη, το «κακό» αφού, στοχοποιήθηκε και το Σάββατο. Είναι η ιερή ημέρα των Εβραίων οι οποίοι εκδίωξαν τον Χριστό. Έτσι κακότυχος θεωρείται ο «Σαββατογεννημένος», ο οποίος λένε πως μπορεί και βλέπει και φαντάσματα τα οποία όμως ποτέ δεν τους πειράζουν. Ο λαός τους αποκαλεί αλαφροΐσκιωτους και κάποιοι θεωρούν ότι σκεφτούν μετά από λίγο μπορεί να συμβεί.
Στην Κύπρο, οι παλιοί συμβούλευαν: «Σάββατον αρκίνησεν τζιαι Σάββατον μεν τελειώνεις», προτρέποντας τους υπόλοιπους να μην τελειώσουν οποιαδήποτε εργασία ξεκινούσαν το Σάββατο.
Προκαταλήψεις είχαν αναπτυχθεί βέβαια και για τις μέρες νηστείας και τη μέρα της Θείας Λειτουργίας. Έτσι Τετάρτη, Παρασκευή και Κυριακή επικρατούσε η άποψη πως δεν έπρεπε τίποτα να αποβληθεί από το σώμα. Οπότε «Τετάρτην τζιαι Παρασκευήν τα νύσια σου μεν κόψεις τζιαι Τζιαιρκατζήν (Κυριακή) να μεν λουθείς, αν θέλεις να προκόψεις».
Υπάρχουν κι άλλες «κακαουστιές» στο ημερολόγιο. Όπως για παράδειγμα, οι πρώτες μέρες του Αυγούστου και οι δίσεκτοι χρόνοι, κατά τους οποίους αποφεύγονταν γάμοι και χαρές. Σε περιπτώσεις που δίνονταν υποσχέσεις, οι οποίες δεν θα εκπληρώνονταν οριζόταν ως ημερομηνία εκπλήρωσης η «εξηνταμιά τ’ Αούστου».
Μεγάλη σημασία επίσης είχε η θέση του ήλιου και του φεγγαριού, αφού καθόριζε τις πράξεις, τις εργασίες και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Για αυτό έπρεπε κανείς να κάνε τον σταυρό του ή να ακουμπήσει ένα πολύτιμο μέταλλο για να μη συμβεί κάτι κακό αλλά και να έχει αφθονία των αγαθών του.
Τον Μάρτη ο λαός συνήθιζε να δένει τις νεαρές κοπέλες στις καρέκλες για να μην μαυρίσουν τα καλοκαίρια. Η προκατάληψη αυτή συνδέεται με το γεγονός ότι κατά τον πρώτο μήνα της Άνοιξης, ο ήλιος καίει πολύ και το πρόωπο των μικρών παιδιών μαυρίζει πιο έυκολα.
Τα καλά σημάδια
Οι οιωνοί βέβαια δεν ήταν πάντα αρνητικοί. Σε πολλά μέρη πίστευαν πως αν κάποιος φτερνιζόταν Πρωτοχρονιά, τότε θα ζούσε καλά και την επόμενη χρονιά. Μάλιστα, ενώ αποφευγόταν οποιαδήποτε συνάντηση με τη «γρουσούζικη» μαύρη γάτα, αντιθέτως το να έβλεπε κανείς πέρδικα στον δρόμο του, θεωρείτο καλοτυχία.
Προλήψεις περίεργες συνήθως πραγματοποιούνταν κατά την περίοδο των γιορτών. Βόδια που ουρούσαν μέσα στο σπίτι και ξηροτήαννα στις στέγες των σπιτιών κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων ενώ άλλες φορές αν πέσει στο ποτήρι σου η τελευταία σταγόνα απ’ το μπουκάλι ή την κανάτα με το κρασί, θα καλοπαντρευτείς.
Η λίστα με τις προκαταλήψεις είναι μεγάλη και σχεδόν κάθε κίνηση μας προμηνύει και κάποιο γεγονός. Αν και η επιστήμη έχει δώσει πολλές λογικές εξηγήσεις γύρω από διάφορα ζητήματα, λίγο πολύ οι προκαταλήψεις συνεχίζουν και διαιωνίζονται, ίσως απλά για «εθιμοτυπικούς» λόγους ή από συνήθεια.
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ:
