Η πολύχρονη παρουσία Βενετών στο νησί, κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας (1489-1571) είχε σημαντικές επιρροές σε διάφορους τομείς και πτυχές της ζωής των Κυπρίων.
Ένας τέτοιος τομέας είναι και η γλώσσα.
Βέβαια, επηρεάστηκε και η ιταλική γλώσσα από την ελληνική και υπήρξε ένας πλούσιος δανεισμός λέξεων και στους δύο πολιτισμούς, όπως για παράδειγμα genealogia<γενεαλογία, filosofia<φιλοσοφία και άλλες.
Παρακάτω ακολουθούν παραδείγματα από βενετσιάνικες και γενικότερα ιταλικές λέξεις, που έχουν περάσει στην καθομιλουμένη.
Καθημερινές λέξεις
Τσιμέντο < cimento, Ατσάλι < azzal, Ταράτσα < terassa, Κάγκελο < cancello, Βίδα < vida, Σπάγκος < spago, Σκαρπέλο < scarpello, Μύστρα < mistra (το μεγάλο μυστρί), στόκος < stocco, σπάτουλα < spatola, κατσαβίδι < cacciavite, τσάππα < zappa, ρότσα < roza, χαρτούτσια < cartuccia (τα φυσίγγια), ο σιηπέτος < schioppetto, η καρκόλα < cariola (το κρεβάτι)
Ναυτικοί όροι
Η Βενετία υπήρξε ισχυρή ναυτική δύναμη. Ακόμη και εκτός Ενετοκρατίας, πολλοί Βενετοί έμποροι πηγαινοέρχονταν στην Κύπρο. Έτσι, πολλές από τις ναυτικές λέξεις και ορολογίες που χρησιμοποιούμε σήμερα είναι βενετικής προέλευσης.
Βαρκάδα < barcada, γόνδολα < gondola, νάβα < nave, φελούκα < feluca
Ανέμοι: πονέντες < ponente (δυτικός άνεμος), λεβάντες < levante (ανατολικός άνεμος), μαΐστρος < maistro (βορειοδυτικός άνεμος), το μαϊστράλι < maistral (ελαφρύς β.δ. άνεμος), τραμουντάνα < tramontana (βόρειος άνεμος), μπουνάτσα < bonazza (γαλήνη στη θάλασσα), φουρτούνα < fortuna, μπόρα < bora (αντιδάνειο από την ελληνική λέξη βορέας),
Στη θάλασσα: μόλος < molo, μουράγιο < muragia
Χαρτιά
Στα παιγνίδια με χαρτιά χρησιμοποιούνται πάρα πολλοί ξένοι όροι όπως το κουμάρι από το τουρκικό kumar ή κατά μια άλλη εκδοχή από το ελληνικό κουκουμάριον με τη λατινική προέλευση cucuma.
Ο φάντης κι ο φαντάρος: ο βαλές στην Κύπρο λέγεται φάντης. Η λέξη προέρχεται από το ιταλικό fante, που προέρχεται από το λατινικό infans, το παιδί. Στην Ισπανία, οι ανήλικοι πρίγκιπες είχαν μια σωματοφυλακή η οποία ονομαζόταν infanteria από τον οποίο προήλθε η λέξη φαντάρος.
Η πάζα μας: «εκάμαμε την πάζα μας», δηλαδή όλα πήγαν καλά, ένα ενετικό δάνειο αραβικής προέλευσης από την ιταλική λέξη bazza που σημαίνει ευνοϊκή τύχη στα χαρτιά.
Κυπριακή γαστρονομία
Πολλές λέξεις της κουζίνας είναι ιταλικής και βενετικής προέλευσης όπως τα μακαρόνια και τα λαζάνια. Όμως υπάρχουν και κυπριακές λέξεις που δεν χρησιμοποιούνται ευρέως στον ελλαδικό χώρο όπως για παράδειγμα η λούντζα < lonza, η ραβιόλα < ravioli και το ρόστο < arrosto ακόμη και το ρήμα ρυζιάζω από το βενετικό rissar που σημαίνει κονιώ.
Κυπριακά τοπωνύμια
Πολλές κυπριακές περιοχές φέρουν βενετσιάνικα τοπωνύμια. Έτσι υπάρχει η Μασάρα < Masara (τόπος που διαβρέχεται), Κόρνος < corno (κέρατο-λόγω της απότομης βουνοκορφής που μοιάζει με κέρατο), Φουκάσα < fugassa (πυρολιθος), Παεζάνα στον Άγιο Επίκτητο Κερύνειας από το ιταλικό paeasano-a που σημαίνει χωρικός, αγροτικός και το χωριά Όρκα από το ιταλικό orca (δράκαινα).
Ονόματα με άρωμα Βενετίας
Στην Κύπρο διατηρούνται μέχρι σήμερα και μερικά βενετσιάνικα ονόματα, όπως για παράδειγμα Βενετία, Κατίνα < Catina, Παγώνα < pavone, Φλουρέντζος, Φλουρεντζού, Φλουρής, Φλουρού, Τραμουντανέλης < tramontana και Ρότσας από το roza.
Πληροφορίες: Χρονικό του Πολίτη «Κύπρος-Ιταλία, σχέσεις από την αρχαιότητα»
Γιώργος Β. Γεωργίου «1099 κυπριακές παροιμίες και φράσεις»
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: Τι σημαίνουν οι λέξεις «κορατζιάζω», «γαλουλίζω», «σφοτζελλώ»; Το χωριό της Ρόδου με την αρχαία διάλεκτο που καταλαβαίνουν οι κάτοικοι της Πάφου
