Ο διακεκριμένος ερευνητής Νίκος Λυγερός δημοσίευσε στην προσωπική του ιστοσελίδα μία επιστολή του Άλμπερτ Αϊνστάιν προς τον Νίκο Καζαντζάκη. Στο σύντομο κείμενο του ο σπουδαίος επιστήμονας ευχαριστούσε τον Έλληνα λογοτέχνη για τις μεταφράσεις έργων του ιδίου στα γερμανικά, που του είχε αποστείλει για να διαβάσει, κατόπιν αιτήματος του Αϊνστάιν.
Στο Μουσείο Καζαντζάκη «φιλοξενούνται» η επιστολή του Αϊνστάιν καθώς και ακόμη μία του Τόμας Μαν, που και εκείνος τον ευχαριστεί για το βιβλίο του «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Στο Μουσείο υπάρχουν ακόμη το χειρόγραφο της «Ασκητικής» και άλλα δύο χειρόγραφα της «Οδύσσειας». Το Μουσείο, βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του ιστορικού χωριού Βαρβάροι, σημερινή Μυρτιά.
Ο Αϊνστάιν γράφει στον Καζαντζάκη: «Σας ευχαριστώ πολύ που μου στείλατε τη δουλειά σας μεταφρασμένη στα γερμανικά. Μπορώ να φανταστώ πως η τραγική μοίρα του λαού σας είναι η πηγή της προελεύσεως της. Υπήρξε ανείπωτη συμφορά πυροδοτούμενη πιθανώς στο σύνολό της από πολιτικές κόντρες, που προκλήθηκαν από τις μεγάλες δυνάμεις, τη μία μετά την άλλη, χωρίς να διακρίνεται ένα τέλος στον ορίζοντα. Φαίνεται η αναπόδραστη μοίρα του ανθρώπου είναι να να κάνει τη ζωή των άλλων ανυπόφορη».
Αναφέρει ο Νίκος Λυγερός στο ιστολόγιο του:
«Η επιστολή του Albert Einstein στον Νίκο Καζαντζάκη είναι δακτυλογραφημένη στα αγγλικά στο Princeton στην Αμερική με τη χειρόγραφη υπογραφή του. Αυτό το γεγονός είναι σημαντικό από μόνο του, αφού αποδεικνύει και τον σεβασμό που υπήρχε μεταξύ τους αλλά και το ενδιαφέρον τους για τα βάσανα που είχαν υποστεί οι λαοί μας λόγω ακραίων καταστάσεων. Διότι ο Albert Einstein δεν ήταν μόνο ένα Βραβείο Νόμπελ Φυσικής του 1921, ούτε ο Νίκος Καζαντζάκης μόνο το Βραβείο Ειρήνης του 1956.
Ήταν και οι δύο άνθρωποι της Ανθρωπότητας που πάλευαν για τους άλλους κι όχι μόνο για το έργο, αφού αυτό δεν μπορούσε να περιοριστεί στο πλαίσιο της ειδικότητας τους. Έτσι ήταν φυσιολογικό ένας συνδετικός κρίκος και σε αυτό το πλαίσιο που είναι ακόμα πιο ανθρώπινο. Μας προκάλεσε λοιπόν μεγάλη εντύπωση αυτή η γνήσια επιστολή που είδαμε χάρη στην παρέμβαση του Προέδρου του Μουσείου Καζαντζάκη του κύριου Στέλιου Ματζαπετάκη και βέβαια της Διευθύντριας κυρίας Βαρβάρας Τσάκα που είχε την καλοσύνη να μας κάνει μια φανταστική ξενάγηση των χώρων που διήρκεσε τρεις ώρες για να μας αποκαλύψει τον πλούτο τον αρχειακό κι όχι μόνο τα εκθέματα. Έτσι αντικρίσαμε την περίφημη επιστολή αλλά και την αλληλογραφία του Νίκου Καζαντζάκη με τον Albert Camus».
Η επιστολή Καζαντζάκη στον A. Einstein
την επιστολή σας· πάντα μ’ εμφανιστήκατε ως η συνείδηση
η πιο ψηλή και η πιο φωτεινή του Χρόνου μας· με τον
A. Schweitzer ήσασταν για μένα το μοντέλο του ανθρώπου.
Η ύπαρξή σας σε αυτή τη γη, τόσο ματωμένη και λερωμένη
από τους ανθρώπους, πάντα ήταν για μένα μια μεγάλη
παρηγοριά· χάρη σε σας συχνά μπόρεσα να ξεπεράσω
την αηδία μου και την απελπισία μου· και το βιβλίο
που σας έστειλα, «Ελληνικό Πάθος» γράφτηκε κάτω
από το στίγμα σας.Σας παρακαλώ, αγαπητέ Δάσκαλε, να το διαβάσετε· ο αυθεντικός
τίτλος του είναι: «Ο Χριστός εξακολουθεί να σταυρώνεται»,
λανθασμένα μεταφρασμένο στα Γερμανικά «Ελληνικό Πάθος» · δεν
πρόκειται για τα βάσανα της σύγχρονης Ελλάδας· προσπάθησα
να ζωντανέψω την προσπάθεια του ανθρώπου να βρει μία
Notausgang (έξοδος κινδύνου, στα γερμανικά στην επιστολή) στην
απελπισία και την αδικία που μας περικυκλώνουν και μας πνίγουν.Με την ελπίδα ότι θα θελήσετε να διαβάσετε αυτό το έργο, που έπρεπε
να είναι αφιερωμένο σε σας, σας παρακαλώ, αγαπητέ Δάσκαλε, να
πιστέψετε στον βαθύ μου θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη μου.Ν. Καζαντζάκης
Στο Μουσείο Καζαντζάκη στην Μυρτιά βρίσκονται χειρόγραφα και σημειώσεις του συγγραφέα, δείγματα αλληλογραφίας με μεγάλους στοχαστές, πολιτικούς και λογοτέχνες της εποχής του, πρώτες εκδόσεις των έργων του στα ελληνικά και σ’ άλλες γλώσσες, σπάνιο φωτογραφικό υλικό, αναμνηστικά από τα ταξίδια του, προσωπικά αντικείμενα, μακέτες, κοστούμια και υλικό από θεατρικές παραστάσεις έργων του, εδώ και στο εξωτερικό, πορτρέτα και γλυπτά με τη μορφή του, δεκάδες ξενόγλωσσες εκδόσεις έργων του, όλα κειμήλια, που ζωντανεύουν τη μνήμη και προβάλλουν το έργο και την προσωπικότητα του Νίκου Καζαντζάκη.
Το σύνολο του Αρχείου ψηφιοποιήθηκε με την οικονομική συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ελληνικού Δημοσίου και είναι διαθέσιμο στο ευρύ κοινό και τους ερευνητές.
