Δέκα λεπτά μετά τα μεσάνυχτα, στις 9 Σεπτεμβρίου του 1976, πέθανε ο Μάο Τσε Τουνγκ.
Ο γιατρός του, Λι Ζισού, έκρινε ότι ο θάνατός του ήταν αναμενόμενος, αλλά κανείς απ’ τους συμβούλους του δεν ήθελε να ακούσει τη θλιβερή αλήθεια.
Η υγεία του προέδρου είχε κλονιστεί τον Σεπτέμβριο του 1971, όταν τον πρόδωσε ο αντιπρόεδρος και στενότερος συνεργάτης του, Λιν Μπιάο.
Όταν αποκαλύφθηκε η συνωμοσία εναντίον του Μάο, ο Μπιάο διέφυγε στη Σοβιετική Ένωση μαζί με την οικογένειά του, αλλά το αεροπλάνο έπεσε και σκοτώθηκαν όλοι οι επιβαίνοντες.
Όταν άκουσε τα νέα, ο πρόεδρος δεν μπορούσε να συνέλθει.
Δεν κοιμόταν, δεν έτρωγε και έδειχνε έντονα σημάδια κατάθλιψης.
Τελικά αρρώστησε και η υγεία του δεν επανήλθε ποτέ.
Έκρυβε την κατάσταση της υγείας του από τον κινεζικό λαό, ο οποίος τον έβλεπε μόνο σε επίσημες εκδηλώσεις.
Ακόμα κι έτσι όμως, ο Μάο ήταν εμφανώς αποδυναμωμένος.
Τον Φεβρουάριο του 1972 συναντήθηκε με τον Πρόεδρο των Η.Π.Α, Ρίτσαρντ Νίξον και δυσκολευόταν ακόμα και να μιλήσει.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Μάο φαινόταν να έχει εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια ανάκαμψης.
Τα πνευμόνια του είχαν καταστραφεί και έπασχε από τη σπάνια νόσο του Γκέριγκ, που προκαλούσε τη σταδιακή ατροφία των μυών και οδηγούσε σε παράλυση.
Στις 2 Σεπτεμβρίου έπαθε καρδιακή προσβολή, την τρίτη μέσα σε ένα χρόνο.
Απεβίωσε μία βδομάδα αργότερα και όπως ήταν αναμενόμενο, άφησε πίσω του το χάος.
Η «δολοφονία» του Μάο
Τίποτα δεν μπορούσε να εμποδίσει τον θάνατο του Μάο, αλλά ο γιατρός του, Λι Ζισού, γνώριζε πόσο πιθανό ήταν να κατηγορηθεί ως υπεύθυνος.
Αφού εξακρίβωσε τον θάνατό του προέδρου, ο Ζισού έλαβε την εξής προειδοποίηση: «Να είσαι σε ετοιμότητα. Το συμβούλιο συνεδριάζει και τα νέα δεν θα είναι καλά για σένα. Αν κάτι πάει στραβά, δεν θα προλάβεις να φύγεις».
Ο Ζισού δεν εξεπλάγη. Ζούσε πολλά χρόνια με τον φόβο και τις καθημερινές ίντριγκες του κόμματος.
Ωστόσο, το συμβούλιο φάνηκε δίκαιο και δεν κατηγορήθηκε κανείς από τους θεράποντες γιατρούς.
Ο προσωπικός γιατρός του Μάο Τσε Τουνγκ, που συντόνιζε τους συναδέλφους του, κατέφυγε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1988, όπου έγραψε το βιβλίο του «The Private Life of Chairman Mao», στο οποίο αποκάλυψε όσα έμαθε τα χρόνια που έζησε δίπλα στον θρυλικό ηγέτη της Κίνας.
Η κηδεία
Όταν γνωστοποιήθηκε ο θάνατός του Μάο, ο κόσμος άρχισε να φοράει μαύρα περιβραχιόνια και πλήθη συγκεντρώθηκαν γύρω από το πορτραίτο του προέδρου στην είσοδο της Απαγορευμένης Πόλης.
Η σορός του εκτέθηκε στο Μέγαρο του Λαού στο Πεκίνο και χιλιάδες συνέρρεαν για να θρηνήσουν.
Στις 18 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε η κηδεία του στην πλατεία Τιενανμέν.
Ένα εκατομμύριο Κινέζοι, που μπορούσε να υποδεχθεί η πλατεία, τον τίμησαν και τήρησαν απόλυτη σιγή.
Όσοι παρακολουθούσαν από τα σπίτια τους θρηνούσαν με λυγμούς.
Η μάχη της διαδοχής
Η σύζυγος του Μάο, Ζιανγκ Κινγκ, δεν ήταν αγαπητή ούτε από τους συμβούλους του προέδρου, ούτε από τον λαό.
Ο γιατρός του προέδρου, Λι Ζισού, την περιέγραψε στο βιβλίο του ως μία αδίστακτη και φιλόδοξη γυναίκα η οποία περίμενε τον θάνατο του συζύγου της για να συγκεντρώσει όλη την εξουσία στα χέρια της.
Εμπόδιο στον δρόμο της στάθηκε ο έμπιστος σύμβουλος του Μάο, Χούα Γκουοφένγκ, τον οποίο είχε ορίσει ως επίσημο διάδοχό του.
Ο πρόεδρος του είχε δώσει τρία σημειώματα, που έγραφαν: «Με εσένα επικεφαλής, το μυαλό μου ησυχάζει», «Πράξε σύμφωνα με τις αποφάσεις που έχουν παρθεί» και «Μην ανησυχείς. Χαλάρωσε».
Ο Γκουοφένγκ είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη του Μάο και ήταν από τους ελάχιστους που τολμούσε να διαφωνήσει μαζί του.
Στο βιβλίο του, ο Λι Ζισού έγραψε ότι όταν χρειάστηκε να περάσουν σωληνάκια στη μύτη και το στόμα του Μάο για να τρέφεται, ο Γκουοφένγκ προθυμοποιήθηκε να τα περάσουν και σε εκείνον για να δει αν ήταν μεγάλη η ενόχληση.
Αμέσως μετά τον θάνατο του Μάο, η Ζιανγκ Κινγκ ανέλαβε δράση.
Η Κινγκ ήταν επικεφαλής της «Πολιτιστικής Επανάστασης» η οποία εξαφάνισε από την Κίνα οποιαδήποτε πολιτισμική επιρροή που δεν υποστήριζε τον κομμουνισμό και οδήγησε στη φυλακή, τις εξορίες και τα βασανιστήρια εκατομμύρια πολίτες.
Η επιρροή της πάνω στα ΜΜΕ ήταν τεράστια και η Κινγκ την εκμεταλλεύτηκε για να τονώσει τη δημόσια εικόνα της.
Στάθηκε τυχερή, γιατί ο αντίπαλός της δεν κινήθηκε με την ίδια ταχύτητα και αποφασιστικότητα.
Ο Γκουοφένγκ φάνηκε να αποδέχεται την Κινγκ, η οποία φερόταν σαν να ήταν αυτή η διάδοχος του Μάο.
Όμως, η αυταρχική της συμπεριφορά σύντομα ενόχλησε τους υπόλοιπους συμβούλους οι οποίοι δεν συμφωνούσαν με την ακραία πολιτική της.
Την ανέτρεψαν το πρωί της 6ης Οκτωβρίου του 1976.
Η Κινγκ και οι τρεις συνεργάτες της, που έμειναν στην ιστορία ως η «Συμμορία των Τεσσάρων», συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν ότι ετοίμαζαν πραξικόπημα.
Με τη σύλληψη της Κινγκ, ο Γκουοφένγκ ανέλαβε ανενόχλητος την προεδρία.
Ήταν πιο μετριοπαθής από την Κινγκ ως πολιτικός, αλλά παρέμενε πιστός ακόλουθος του Μαοϊσμού και διαφοροποιήθηκε ελάχιστα από τον πρώην πρόεδρο.
Όμως, το κλίμα της εποχής δεν τον ωφέλησε.
Παρέμεινε πρόεδρος για τέσσερα χρόνια και το Σεπτέμβριο του 1980, αντικαταστάθηκε από τον Ντεγκ Σιάο Πινγκ, ένα από τα θύματα της πολιτιστικής επανάστασης. Ο νέος ηγέτης ανανέωσε την οικονομία της Κίνας, ανοίγοντας σταδιακά την αγορά της χώρας, χωρίς όμως υπερβολές και απότομες ανατροπές.
Της Αθηνάς Τζίμα
