Ο Λένιν δεν ήταν ασφαλής στη Μόσχα. Μια φορά τον πυροβόλησαν, ενώ κινούνταν με αυτοκίνητο και μία άλλη τον απείλησαν με όπλο.
Τον Αύγουστο του 1918, πυροβολήθηκε και τραυματίστηκε σοβαρά από τον σοσιαλοεπαναστάτη Φάνια Καπλάν.
Ο Καπλάν, μαζί με πολλούς άλλους, πιάστηκαν και μερικοί εκτελέστηκαν.
Όταν ανάρρωσε, γύρισε στο γραφείο του στο Κρεμλίνο.
Εργαζόταν περισσότερο από ποτέ και περίμενε το ίδιο και από τους συνεργάτες του.
Απαιτούσε συνέπεια και επέβαλε πρόστιμο στους καθυστερημένους.
Μπροστά του, οι καπνιστές έτρεμαν από τα νεύρα τους, επειδή τους απαγόρευε να καπνίσουν.
Τα προνόμια δεν ενδιέφεραν τον πρώτο επίσημο ηγέτη της Επανάστασης.
Ο μισθός του ήταν ελάχιστα μεγαλύτερος από εκείνον ενός απλού εργάτη.
Το φαγητό, που του σέρβιραν στο γραφείο, ήταν ίδιο με του προσωπικού του.
Όταν πήγαινε στο κουρείο, περίμενε στη σειρά, όπως όλος ο κόσμος και το χειμώνα το σπίτι του δεν είχε καλύτερη θέρμανση από των υπολοίπων.
Το 1920, ήταν 50 ετών. Οι αυπνίες, οι πονοκέφαλοι και τα στομαχικά προβλήματα, γίνονταν όλο και πιο έντονα.
Ο Λένιν είχε να αντιμετωπίσει ακόμη και ελαφρές καρδιακές προσβολές.
Πολλοί λένε, ότι εκείνη τη χρονιά, το τελειωτικό «χτύπημα» το έδωσε ο χαμός της πρώην ερωμένης και πολιτικής συντρόφου του, Ινέσα Αρμάν.
Σαν να άλλαξε, σε σχέση με πριν.
Στο δέκατο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Λένιν υιοθέτησε τη Νέα Οικονομική Πολιτική, που έδινε το δικαίωμα στους αγρότες, να κρατούν για τον εαυτό τους ή να πωλούν τα σιτηρά που παρήγαγαν.
Στο κράτος θα έδιναν μόνο ένα μέρος και όχι όλη την παραγωγή.
Επανέφερε τις ιδιωτικές μικροεπιχειρήσεις και νομιμοποίησε το εμπόριο και την αποκομιδή κέρδους.
Έγιναν μάλιστα και σχέδια για επανέναρξη των εμπορικών συναλλαγών, με τις καπιταλιστικές χώρες.
Όπως έλεγε, ήταν μια «μικρή προσωρινή υποχώρηση».
Η προσπάθεια για να πείσει το κόμμα, να στηρίξει τη Νέα Οικονομική Πολιτική, ήταν σκληρή.
Είχε εξαντληθεί τόσο πολύ, ώστε τα ανώτατα στελέχη του κόμματος (πολίτμπιρο), επέμεναν να πάρει ένα μήνα άδεια και να αναρρώσει στο χωριό Γκόρκι, τριάντα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Μόσχας.
Ο ένας μήνας, έγινε τρεις, και οι τρεις έξι.
Ο Λένιν πήγαινε κάποιες φορές στη Μόσχα, για να προεδρεύει σε συνεδριάσεις.
Ήταν φανερό όμως, ότι δεν μπορούσε.
Οι γιατροί που τον εξέτασαν, δεν συμφωνούσαν στο τι είχε.
Στις 22 Μαΐου του 1922, υπέστη σοβαρό εγκεφαλικό.
Η ομιλία του επηρεάστηκε σημαντικά και παρέλυσε όλη η δεξιά πλευρά του σώματός του.
Η σύζυγός του, Ναντζέντα Κρουτσπάγια, μαζί με τη μικρή αδερφή της, Μαρία, φρόντιζαν συνεχώς τον Λένιν.
Σταδιακά, άρχισε να αναρρώνει. Διάβαζε βιβλία και έπαιζε με τον σκύλο του.
Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονταν πολύωρες συζητήσεις με τον τακτικό επισκέπτη του, Ιωσήφ Στάλιν, που πλέον είχε αναλάβει καθήκοντα Γενικού Γραμματέα στο Κόμμα.
Μέχρι τον Οκτώβριο, κρατιόταν και πάλι καλά στα πόδια του και γύρισε στο Κρεμλίνο, για να αναλάβει πάλι ορισμένα από τα καθήκοντά του.
Ένα από τα βασικά θέματα που τον απασχολούσαν, ήταν και αυτό της διαδοχής του.
Στο γράμμα προς το Συνέδριο του Κόμματος, που έμεινε γνωστό ως «Η Διαθήκη του Λένιν», έδειξε ξεκάθαρα ότι δεν ήθελε να αναλάβει τα ηνία της εξουσίας ο Στάλιν.
«Ο Στάλιν είναι υπερβολικά αγενής κι αυτό το ελάττωμα, που είναι απολύτως αποδεκτό στις σχέσεις μας ως κομμουνιστές, είναι απαράδεκτο από ένα Γενικό Γραμματέα.
Για αυτό προτείνω στους συντρόφους, να βρουν έναν τρόπο να απομακρύνουν τον Στάλιν από αυτή τη θέση και να τη δώσουν σε κάποιον άλλο, που θα είναι ανώτερός του στα πάντα.
Δηλαδή, πιο υπομονετικός, πιο αφοσιωμένος, πιο ευγενικός, και με μεγαλύτερο σεβασμό προς του συντρόφους του».
Τον Μάρτιο του 1923, ο Λένιν υπέστη νέο εγκεφαλικό. Παρέλυσε τελείως και έχασε την ομιλία του.
Δεν υπήρξε νέα ανάρρωση, αλλά μόνο μια θλιβερή ζωή, μέχρι τον θάνατό του.
Πέθανε στις 21 Ιανουαρίου του 1924.
Ήταν μόλις 53 ετών.
Η κηδεία του έγινε έξι ημέρες αργότερα.
Σε όλες τις Δημοκρατίες, τα τρένα ακινητοποιήθηκαν, τα πλοία αγκυροβόλησαν και οι σειρήνες των εργοστασίων έπαψαν να σφυρίζουν.
Στην Κόκκινη Πλατεία, το πλήθος έψαλε την Κομμουνιστική Διεθνή και η σορός του τοποθετήθηκε σε ένα υπόγειο.
Λέγεται ότι με πρόταση του Στάλιν, τα ανώτατα στελέχη του κόμματος, αποφάσισαν να ταριχευτεί το σώμα και να τοποθετηθεί σε ένα μαυσωλείο.
Η γυναίκα του, Κρουτσπάγια, διαμαρτυρήθηκε.
Η επιθυμία της, όπως και η Διαθήκη του άντρα της, αγνοήθηκαν.
