Η απομόνωση αποτελούσε πάντα μια πολύ ακριβή μορφή φυλάκισης, καθώς απαιτούσε χώρους που ελάχιστα σωφρονιστικά μπορούσαν να διαθέσουν. Οι περισσότεροι φυλακισμένοι σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας κρατούνταν σε ανοιχτές, κοινοβιακές συνθήκες, με διάφορους τύπους δεσμών και χαλκάδων.
Αυτό έδινε τη δυνατότητα στους δεσμοφύλακες να κρατάνε το «ποίμνιό» τους συγκεντρωμένο, αλλά και να του στερούν την αξιοπρέπεια και επομένως τη θέληση για αντίσταση. Αυτές οι συσκευές μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν από μόνες τους ως όργανα βασανισμού.
Το ασήκωτο «ισπανικό κολάρο»
Τα «μπίλμπο» ήταν σιδερένιοι κρίκοι συνδεδεμένοι μέσω αλυσίδων διάφορων μεγεθών με μια μπάρα στερεωμένη στο πάτωμα της φυλακής, που επέτρεπε ελάχιστη ελευθερία κινήσεων. Είχαν πάρει το όνομά τους από την ισπανική πόλη του Μπιλμπάο. Υπεύθυνο γι΄αυτή την ονομασία ήταν το αγγλικό ποινικό σύστημα, που δεν έχανε ευκαιρία να αποδίδει τη δική του βαρβαρότητα στην Ισπανία.
Το ίδιο ίσχυε και για το «ισπανικό κολάρο», ένα κοίλο αρθρωτό σιδερένιο περιλαίμιο 7,5 x 2,5 εκατοστά, το οποίο ζύγιζε 4,5 ασήκωτα κιλά.
Το βάρος αυξανόταν δραματικά όταν γέμιζαν τα κοίλα μέρη του με μόλυβδο. Στην εξωτερική του επιφάνεια, μυτερά καρφιά δεν επέτρεπαν στον καταπονημένο κρατούμενο να γείρει το κεφάλι του μπροστά και να ξεκουραστεί. Τα κολάρα που χρησιμοποιούνταν για τους τζαμαϊκανούς σκλάβους στη δεκαετία του 1830 είχαν 45 μεγάλες ακίδες, πράγμα που έκανε εντελώς αδύνατη την οποιαδήποτε ξεκούραση.
Οι χαλκάδες της Μπλάντι Μαίρη
Η Μαίρη Μπλάντι, μια δολοφόνος του 18ου αιώνα, παρουσιάζεται στα χαρακτικά της εποχής να πίνει τσάι με άλλες κυρίες της καλής κοινωνίας, καθώς περιμένει την εκτέλεσή της.
Βέβαια, κάτω από τον ποδόγυρο του φορέματος της είχε σιδερένιους χαλκάδες, που με τη συνεχή τριβή τής δημιουργούσαν αφόρητο πόνο.
Οι ανοιχτές πληγές που προκαλούσαν τα βαριά σίδερα ήταν αίτιο σοβαρών μολύνσεων, ιδιαίτερα στις ανθυγιεινές συνθήκες μιας φυλακής.
Ένας δυστυχής δημοκρατικός κρατούμενος στην Αγγλία του Εμφυλίου Πολέμου τιμωρήθηκε αυστηρά από τον βασιλόφρονα δεσμοφύλακα του, όταν προσπάθησε να δραπετεύσει:
«Ο Σμιθ τον αλυσόδεσε χειροπόδαρα και τον κράτησε έτσι οχτώ εβδομάδες. Εξαιτίας αυτής της απάνθρωπης μεταχείρισης, αδυνάτισε και αρρώστησε βαριά, και μέσα στην αρρώστια του δεν ανεχόταν να τον πλησιάσει κανείς και να τον βοηθήσει, οπότε επί τρεις εβδομάδες κειτόταν μέσα στα κόπρανα και τα ούρα του. Έτσι, υποφέροντας από μια επίμονη και βασανιστική αρρώστια, τερμάτισε το βίο του αβοήθητος και μέσα σε μεγάλο πόνο».
Αυτού του είδους τα δεσμά τα χρησιμοποιούσαν οι δεσμοφύλακες για να ελέγχουν ομάδες δυνάμει βίαιων κρατουμένων και για να πειθαρχούν δύστροπα άτομα.
Οι πειθήνιοι κρατούμενοι δεν κουβαλούσαν κανένα βάρος, σε αντίθεση με τους απείθαρχους.
Για πιο κυνικούς δεσμοφύλακες, ωστόσο, τα «σίδερα» σήμαιναν κάτι παραπάνω από ένα απλό διοικητικό μέτρο.
Ακούγεται περίεργο, αλλά τα σίδερα στις φυλακές ήταν ένα από τα «τυχερά»των κρατουμένων. Οι βίαιοι και απείθαρχοι κρατούμενοι πλήρωναν τόσο για το «προνόμιο» να τα φοράνε όσο και για την τελική τους αφαίρεση.
Το βασανιστήριο των αλυσίδων τον 20ο αιώνα και το σκάνδαλο στη Μεγάλη Βρετανία
Το 1916, οι φυλακισμένοι που προσπάθησαν να δραπετεύσουν από την πολιτειακή φυλακή Ονοντάγκα στις Συρακούσες της Νέας Υόρκης, φορτώθηκαν με 7 κιλά σίδερο ο καθένας για αρκετούς μήνες. Προς τα μέσα μάλιστα του 20ου αιώνα, «αλυσοδεμένα συνεργεία» δούλευαν στους αμερικανικούς δρόμους.
Αν και τα βαριά θορυβώδη σίδερα της παλιάς εποχής διατηρούνται ακόμη σε μερικές χώρες, όπου χρησιμοποιούνται κυρίως για παραδειγματισμό, η χρήση των κρίκων και των αλυσίδων συνεχίζεται μέχρι σήμερα, σε πολύ ελαφρύτερη εκδοχή.
Το 1996 στη Μεγάλη Βρετανία η κυβέρνηση παραδέχτηκε με μεγάλη δόση αμηχανίας ότι ακόμη και οι ετοιμόγεννες κρατούμενες έμεναν δεμένες σε όλη τη διάρκεια του τοκετού, ώστε να μην μπορέσουν να το σκάσουν!
Στην πραγματικότητα, τα σίδερα κατάφεραν να επιβιώσουν, σε αντίθεση με τον «πειθαρχικό μανδύα», ο οποίος επινοήθηκε κατά τον 19ο αιώνα σαν μια πιο αποδεκτή ανθρωπιστικά λύση.
Τον αποτελούσε ένα φαρδύ φύλλο λινάτσας το οποίο περνούσαν πάνω από τον απείθαρχο κρατούμενο και μετά τον έδεναν μπροστά του με σκοινιά, ακινητοποιώντας τα χέρια του σταυρωτά στο στήθος του. Αυτός ο περίεργος μανδύας έδωσε στους μεταρρυθμιστές αξιωματικούς των φυλακών μια διέξοδο από τα «βαρβαρικά», μεσαιωνικής απόχρωσης σίδερα.
Όμως, το εννέα εκατοστών μεταλλικό κολάρο έτριβε τον λαιμό του κρατουμένου του το ίδιο άγαρμπα με οποιαδήποτε σίδερο. Ήταν πραγματικά ανυπόφορο για αυτόν που το φορούσε, ειδικά όταν, όπως συνέβαινε πολύ συχνά, τον έστηναν τυλιγμένο με αυτόν τον μανδύα όρθιο στον τοίχο.
Φυλακισμένοι που είχαν κάνει πειθαρχικά παραπτώματα μπορεί να περνούσαν μέρες ολόκληρες ακινητοποιημένοι κατά αυτόν τον τρόπο.
Στη δεκαετία του 1850, ένα δεκαπεντάχρονο αγόρι οδηγήθηκε στην αυτοκτονία έχοντας υποβληθεί σε επανειλημμένες δόσεις αυτού του μαρτυρίου. Η χρήση του τις φυλακές έπαψε στις αρχές του 20ου αιώνα, αν και ο ανάλογης έμπνευσης «ζουρλομανδύας» παρέμεινε σε ημερήσια χρήση στα ψυχιατρεία πολύ μετά από αυτό.
Πηγή: Βασανιστήρια, το έπος της ανθρώπινης κτηνωδίας, Μάικλ Κέριγκαν, εκδόσεις Γνώση…
Διαβάστε στη «ΜτΧ»: 
