Το κάστρο της Κερύνειας στην Κύπρο είναι ένα ιστορικό φρούριο που βρίσκεται στην κατεχόμενη πλευρά του νησιού. Το οχυρό έζησε πολέμους και πολιορκίες και πέρασε στην κυριότητα πολλών κατακτητών, που επιτέθηκαν στην πόλη που ίδρυσαν στην αρχαιότητα οι Αχαιοί.
Βυζαντινοί, Ενετοί, Φράγκοι, Τούρκοι και Βρετανοί άφησαν το στίγμα τους στο κάστρο που το χρησιμοποίησαν ως οχυρό και φυλακές.
Το κάστρο της Κερύνειας χτίστηκε το 1208 από τους Φράγκους στη θέση που υπήρχε πρωτύτερα Βυζαντινό φρούριο. Σκοπός ήταν η υπεράσπιση της πόλης και του λιμανιού. Την παρουσία των βυζαντινών μαρτυρά το τετρακίονο παρεκκλήσι, που βρίσκεται στο κύριο συγκρότημα του κάστρου. Ήταν πολύ ισχυρό. Παρόλο που πολιορκήθηκε εννιά φορές, ποτέ δεν καταλήφθηκε με έφοδο.
Λογγοβάρδοι, Γενουάτες, Μαμελούκοι, δοκίμασαν εναντίον του όλες τις πολεμικές μηχανές της εποχής, μα δεν κατάφεραν να το εκπορθήσουν. Μονάχα με δόλο το κυρίευαν ή με συνθηκολόγηση.
Όταν πέρασε στα χέρια των Λουιζινιάν, διαμόρφωσαν την ορθογώνια κάτοψη του κάστρου και έχτισαν τέσσερις πύργους στις γωνίες του οικοδομήματος.
Οι Γενουάτες προσπάθησαν επίσης να το καταλάβουν αλλά δεν τα κατάφεραν.
Η ριζική διαμόρφωση του κάστρου πραγματοποιήθηκε από τους Ενετούς. Εκείνοι έχτισαν ξανά το δυτικό τείχος και πρόσθεσαν στο κτίσμα προμαχώνα και μεγάλους πύργους και πυροβολεία.
Τελικά δεν χρειάστηκε να υπερασπιστούν το κάστρο καθώς το παρέδωσαν αμαχητί στους Οθωμανούς.
Μετά τους Οθωμανούς σειρά είχαν οι Βρετανοί, οι οποίοι το μετέτρεψαν σε φυλακή.
Τελευταία μάχη που πραγματοποιήθηκε στο κάστρο ήταν το 1974, όταν Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο. Το κάστρο μαζί με τη βόρεια πλευρά του νησιού τέθηκε υπό τουρκική κατοχή.
Το κάστρο έχει τετράγωνη όψη και περιμετρικά της κεντρικής αυλής του, βρίσκονταν αποθηκευτικοί χώροι, θολωτές αίθουσες, δεξαμενές και τα διαμερίσματα.
Στο εσωτερικό του βρίσκεται σήμερα το θρυλικό ναυάγιο της Κερύνειας, που ανακαλύφτηκε το 1965 στο λιμάνι της πόλης και αποτελεί ένα από τα καλύτερα σωζόμενα ναυάγια του αρχαίου κόσμου.
Η θρυλική απόδραση των αγωνιστών της ΕΟΚΑ από τις φυλακές των Βρετανών
Τη δεκαετία του 50 οι Βρετανοί αποικιοκράτες το μετέτρεψαν σε φυλακή.
Βάση του έκτακτου βρετανικού νόμου της 15ης Ιουλίου 1955 η αστυνομία μπορούσε να συλλάβει οποιονδήποτε και να τον κρατήσει χωρίς δίκη, με διάταγμα που εκδιδόταν με εντολή του Κυβερνήτη. Με αυτό τον αυθαίρετο τρόπο αιχμαλώτιζαν όσους Έλληνες θεωρούσαν ότι ήταν αναμειγμένοι στον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ κατά των Βρετανών, που στόχο είχε την ένωση με την μητέρα Ελλάδα.
Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών που ενεργούσε η ΕΟΚΑ, περισσότερο από 3.000 Έλληνες πιάστηκαν αιχμάλωτοι από την Βρετανική κυβέρνηση.
Στο κάστρο της Κερύνειας εκτυλίχθηκε μια κινηματογραφική απόδραση 16 πολιτικών κρατούμενων της ΕΟΚΑ.
Παρά τα αυστηρά μέτρα των Άγγλων και την πιθανότητα αποτυχίας, ο αρχηγός της οργάνωσης Γεώργιος Γρίβας, που δρούσε με το ψευδώνυμο Διγενής, ενέκρινε το σχέδιο απόδρασης των κρατουμένων.
Το βράδυ της 23ης Σεπτεμβρίου 1955 συγκεντρώθηκαν σε ένα διαμέρισμα του κάστρου, που κοιτούσε προς τη θάλασσα.
Αρχικά έπρεπε να ξεκολλήσουν τα σίδερα από το παράθυρο. Για να το καταφέρουν χωρίς να ακουστούν είχαν πει στους συγκρατούμενους τους να μιλούν δυνατά και να τραγουδάνε για να καλύψουν με τις φωνές τους τον θόρυβο.
Αφού κατάφεραν να ξεκολλήσουν τα σίδερα, χρησιμοποίησαν τα σεντόνια, που είχαν δέσει το ένα με το άλλο και ένας – ένας κατέβηκαν στην παραλία. Η απόδραση κράτησε 16 λεπτά.
Οι δραπέτες ήταν οι: Μάρκος Δράκος, Λάμπρος Καυκαλίδης, Μιχαλάκης Ρωσσίδης, Λεύκιος Ροδοσθένους, Πέτρος Στυλιανού, Πέτρος Παπαϊωάννου, Ευάγγελος Ευαγγελάκης, Χριστάκης Ελευθερίου, Κωνσταντίνος Λοίζου, Στέλιος Σιάμισης, Χαρίλαος Ξενοφώντος, Παύλος Νικήτας, Ανδρέας Πολυβίου, Παναγιώτης Παπαναστασίου, Δήμος Βρυωνίδης, Μίκης Φυρίλλας. Χωρίστηκαν σε μικρότερες ομάδες και προχώρησαν προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Επτά απ’ αυτούς συνελήφθησαν τις επόμενες ημέρες. Οι άλλοι εντάχθηκαν στο αντάρτικο και συνέχισαν τον αγώνα για την ένωση με την Ελλάδα.
Μετά από απόδραση των 16 από το κάστρο, οι Βρετανοί δημιούργησαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Κοκκινοτριμιθιά, και αργότερα στην Πύλα, στο Πολέμι, την Αγύρτα, το Μάμμαρι, το Πυρόι.
Το Καράβι της Κερύνειας
Το αρχαίο ναυάγιο εντόπισε το 1965 έξω από το λιμάνι της Κερύνειας και σε βάθος 30 περίπου μέτρων ο δύτης Ανδρέας Καριόλου. Το 1967, μετά από πρόσκληση του Τμήματος Αρχαιοτήτων κατέφθασε στην Κύπρο μια διεθνής επιστημονική ομάδα με ειδίκευση στην ενάλια αρχαιολογία. Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο Michael Katzev από το πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας (Η.Π.Α.). Η αποστολή χρειάστηκε πέντε περίπου χρόνια για να καταφέρει να ανελκύσει και να συντηρήσει το ναυάγιο. Το σκάφος συναρμολογήθηκε στο κάστρο της τουρκοκρατούμενης Κερύνειας, όπου και βρίσκεται μέχρι σήμερα. Επικεφαλής των εργασιών συναρμολόγησης ήταν ο καθηγητής Richard Steffy, ειδικός απεσταλμένος της UNESCO προς το Τμήμα Αρχαιοτήτων.
Χολιγουντιανό σκηνικό με τον Πήτερ Σέλλερς
Με πληροφορίες από την σελίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας – Υπ. μεταφορών & «Ο απελευθερωτικός μας αγώνας 55΄-59», Γιάννη Σπανού, Γιώργου Μαυροκορδάτου, Νίκου Ορφανίδη, εκδ.Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού-Διεύθυνση Μέσης Εκπαιδεύσης, Λευκωσία, 2003.
