Δεκαεπτά θάνατοι το λεπτό, 1.000 την ώρα και 25.000 την ημέρα. Η επίσημη ουκρανική πλευρά έκανε λόγο για περίπου 10 εκατομμύρια θύματα από τον μεγάλο λιμό που έπληξε τη χώρα στις αρχές της δεκαετίας του 1930.
Μεταγενέστεροι αναλυτές «έριξαν» τον αριθμό στους 4 εκατομμύρια θανάτους. Οι αριθμοί όμως δεν έχουν μεγάλη σημασία. Η χώρα, τότε, κομμάτι της Σοβιετικής Ένωσης για σχεδόν ένα χρόνο, έζησε έναν πραγματικό εφιάλτη όταν ο Στάλιν διέταξε την αναγκαστική κολεκτιβοποίηση της γεωργίας. Φυσικά, ο ίδιος αρνήθηκε το «Ουκρανικό Ολοκαύτωμα» του 1932 και αργότερα οι υποστηρικτές του διακήρυξαν ότι το ζήτημα της γενοκτονίας του ουκρανικού λαού από τους μπολσεβίκους ήταν μια καλά επεξεργασμένη συκοφαντία της ναζιστικής προπαγάνδας.
Το ουτοπικό σχέδιο του Στάλιν
Μετά την επανάσταση των Μπολσεβίκων το 1917, η Ουκρανία για μικρό χρονικό διάστημα ήταν ένα ελεύθερο κράτος. Ο Κόκκινος Στρατός λίγο αργότερα εισέβαλε στη χώρα, η οποία έγινε επίσημα μέλος της Σοβιετικής Ένωσης. Ακόμη και τότε, ο Λένιν και ο Στάλιν ήταν επιφυλακτικοί με τον ουκρανικό λαό.
Για τον σοβιετικό ηγέτη, οι Ουκρανοί ήταν απίστευτα αλαζόνες, οι αγρότες ήταν συνδεδεμένοι με τις τοπικές παραδόσεις τους και όλοι ήταν ανένδοτοι να συνεργαστούν στο πενταετές ουτοπικό σχέδιο του Στάλιν για τον εκβιομηχανισμό της Σοβιετικής Ένωσης.
Για να το πετύχει αυτό, ο Στάλιν ακολούθησε την πολιτική της κολεκτιβοποίησης της γεωργίας.
Σύμφωνα με αυτήν, οι εύποροι αγρότες έπρεπε να παραδώσουν την καλλιεργήσιμη γη τους και να εργαστούν με μεγαλύτερες συλλογικές γεωργικές εκτάσεις.
Παράλληλα, επιβαλλόταν αναγκαστική προμήθεια σιτηρών, ενώ υπογείως, ο Στάλιν επιθυμούσε να αποδυναμώσει τους κουλάκους, την τότε εργατική κοινωνία, που για τον ίδιο, αποτελούσαν έναν από τους εχθρούς της κυβέρνησης.
Στα τέλη του 1920, ο Στάλιν είχε προειδοποιήσει ότι η Ουκρανία θα αντιμετωπίσει σοβαρό πρόβλημα υποσιτισμού, ωστόσο ήταν τόσο δοσμένος στην ταχεία εκβιομηχάνιση του «Σιδηρού Παραπετάσματος», που έκανε τα πράγματα χειρότερα.
Συνέχισε να μετακινεί αγρότες και εργάτες σε πόλεις, αφήνοντας την ουκρανική ύπαιθρο να ρημάζει.
Παράλληλα, έκανε τεράστιες εξαγωγές σιτηρών και ζώων, ενώ έκλεισε τα σύνορα. Οι Ουκρανοί δεν μπορούσαν να μεταναστεύουν ούτε να μετακινηθούν σε κανένα άλλο μέρος της χώρας.
Γολοντομόρ
Ο ουκρανικός λαός δεν είχε φαΐ και κανέναν τρόπο διαφυγής. Δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα από το να περιμένουν. Το 1932 χτύπησε ο «Γολοντομόρ», ο Μεγάλος Λιμός. Και ήταν αυτό ακριβώς που σήμαινε η ουκρανική λέξη: δολοφονία μέσω λιμοκτονίας.
Η ασιτία ήταν τόσο δραματική που πέθαινε ο κόσμος στους δρόμους και κανένας δεν έδινε σημασία.
Ήταν καθημερινό φαινόμενο.
Εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από την πείνα μέσα σε ένα χρόνο και άλλο τόσοι από ιώσεις που προσέβαλλαν το αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα.
Οπλισμένοι σοβιετικοί στρατιώτες φρουρούσαν τις αποθήκες, γεμάτες με σιτηρά, όπου απελπισμένοι άνθρωποι ήθελαν να κλέψουν.
Ήδη από την άνοιξη του 1932, η μυστική αστυνομία είχε γεμίσει με αναφορές που αφορούσαν ζητιάνους, οι οποίοι έφυγαν από σπίτια τους ψάχνοντας τροφή, παιδιά με τυμπανισμό και ολόκληρες οικογένειες που τρέφονταν μόνο με χορτάρι και βελανίδια.
Οι άνθρωποι έκαναν τα πάντα για να επιβιώσουν. Οι άντρες έγιναν κλέφτες και οι γυναίκες στράφηκαν στην πορνεία.
2,500 άτομα καταδικάστηκαν για κανιβαλισμό
Η ασιτία όμως έβγαλε τα πιο ζωώδη ανθρώπινα ένστικτα. Οι Ουκρανοί στράφηκαν ο ένας εναντίον του άλλου, ακόμη και μεταξύ των μελών των οικογένειών τους.
Διασώθηκαν αρκετές φρικτές περιγραφές.
Ένας πατέρας δεν άντεξε το κλάμα των τριών παιδιών του που ζητούσαν επίμονα φαΐ και τα σκότωσε, σπάζοντας τα κεφάλια τους στον τοίχο.
Παρόμοια ενέργεια έκανε ακόμη ένας τρελαμένος πατέρας ο οποίος έβαλε φωτιά το σπίτι και έπνιξε τα παιδιά του.
Μερικοί έκαναν ακόμη πιο κτηνώδη πράγματα. Οι άνθρωποι στράφηκαν στον κανιβαλισμό.
Σε ένα χωριό, η αστυνομία συνέλαβε έναν άντρα, ο οποίος τρελάθηκε μετά τον θάνατο της γυναίκας του. Ένας γείτονας τον ρώτησε πώς κατάφερε να φαίνεται λιγότερο υποσιτισμένος από τους υπόλοιπους.
«Έφαγα τα παιδιά μου, και αν τολμήσεις να πεις τίποτα, θα φάω κι εσένα», ήταν η απάντηση του χωρικού.
Τα κρούσματα κανιβαλισμού γρήγορα εξαπλώθηκαν σε όλη τη χώρα και η σοβιετική κυβέρνηση τοποθέτησε πινακίδες υπενθυμίζοντας στους υποσιτισμένους κατοίκους ότι το «να τρως τα ίδια σου τα παιδιά είναι μία βάρβαρη πράξη».
Συνολικά ,συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν 2,500 άνθρωποι που είχαν στραφεί στον κανιβαλισμό.
Η άρνηση του λιμού
Ο Μεγάλος Λιμός του 1932-33, επίσημα αποσιωπήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση και οποιαδήποτε αναφορά του παρέπεμπε στο εγκληματικό παράπτωμα της «αντι-σοβιετικής προπαγάνδας».
Η ποινή ήταν είτε η εκτέλεση είτε φυλάκιση στα γκουλάγκ της Σιβηρίας. Για τον Στάλιν ο κύριος λόγος του λιμού ήταν η παρατεταμένη ξηρασία που είχε πλήξει τη Σοβιετική Ουκρανία.
Η Ουκρανία, από την άλλη θεώρησε ότι ο Γολοντομόρ ήταν ισάξιο του Ολοκαυτώματος, μία τεραστίων διαστάσεων ανθρώπινη επιχείρηση που οδήγησε στη δολοφονία εκατομμυρίων ανθρώπων.
Τα νούμερα ποτέ δεν εξακριβώθηκαν. Οι επίσημες ουκρανικές πηγές έκαναν λόγο για 10 εκατομμύρια θανάτους, οι περισσότεροι στατιστικοί αναλυτές ωστόσο κατέληξαν ότι η Ουκρανία έχασε από τον λιμό σχεδόν πέντε εκατομμύρια ανθρώπους. Οι περισσότερες σοροί αποτεφρώθηκαν για την αποφυγή ασθενειών που θα έπαιρναν διαστάσεις επιδημίας.
Αν και ο ουκρανικός λιμός και η γενικευμένη ασιτία στη Σοβιετική Ένωση ποτέ δεν αναγνωρίστηκε επίσημα από την ΕΣΣΔ, έξω από τα όρια του τεράστιου κράτους, οι τραγικές συνέπειες του λιμού έγιναν γνωστές. Ο Ουόλτερ Ντουράντι ταξίδεψε στην Ουκρανία και είδε τη φρίκη και τις άθλιες συνθήκες του ουκρανικού λαού. Παρά τις πιέσεις που δέχθηκε δημοσίευε ένα άρθρο στους «New York Times» για την ουκρανική «γενοκτονία». Τιμήθηκε με βραβείο Πούλιτζερ.
Μια καλοστημένη ναζιστική προπαγάνδα;
Η υπόθεση του ουκρανικού λιμού δίχασε Ανατολή και Δύση. Οι περισσότεροι υποστήριζαν ότι η «γενοκτονία» έγινε σκόπιμα από το σοβιετικό καθεστώς του Στάλιν. Το γεγονός όμως ότι η Σοβιετική Ένωση είχε αναγνωρίσει τον λιμό του 1921 και μάλιστα είχε ζητήσει διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια, ενώ αποσιώπησε τον Γολοντομόρ, δημιούργησε έντονα και ύποπτα ερωτήματα.
Η πρώτη που έκανε λόγο για τον αφανισμό εκατομμύρια Ουκρανών την περίοδο 1932-33 ήταν η Ναζιστική Γερμανία, λίγο καιρό αφότου πήρε την εξουσία ο Χίτλερ. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η αντικομμουνιστική πολιτική των ΗΠΑ, όπου ο μεγιστάνας των Μέσων, Γουίλιαμ Ρούντολφ Χερστ, φιλοξενούσε στα περιοδικά του ενδελεχή ρεπορτάζ και σοκαριστικές φωτογραφίες από τον Μεγάλο Λιμό της Ουκρανίας. Οι περισσότερες από αυτές αποδείχτηκαν ότι ήταν φωτογραφίες που απαθανάτιζαν τον υποσιτισμό που υπέστη ο ουκρανικός και όχι μόνο λαός τη δεκαετία του 1920. Μάλιστα ορισμένες φωτογραφίες έδειχναν κατοίκους της αμερικανικής ενδοχώρας που αντιμετώπισε προβλήματα πείνας εξαιτίας της ξηρασίας που είχε καταστρέψει τις σοδειές!
Η Σοβιετική εξήγηση
Ο Μεγάλος Λιμός αδιαμφισβήτητα υπήρξε και αποτέλεσε αιτία θανάτου για αρκετά εκατομμύρια Ουκρανούς το 1933. Δεν έφταιγε ωστόσο η νέα πολιτική πορεία που ακολούθησε ο Στάλιν, λένε οι κομμουνιστές. Υποστηρίζουν ότιι αιτίες ήταν βαθύτερες και περισσότερες: Οι κουλάκοι, οι πλούσιοι γαιοκτήμονες, αντέδρασαν στην κολεκτιβοποίηση της γεωργίας και προχώρησαν σε ένα μπαράζ επιθέσεων. Έσφαξαν ζώα, έκαψαν σοδειές, κατέστρεψαν τις καλλιέργειες τους και αγροτικά μηχανήματα και δολοφόνησαν πολιτικούς επιτρόπους του κομμουνστικού κόμματος.
Επίσης, το 1932, η παρατεταμένη ξηρασία κατέστρεψε ένα μεγάλο μέρος της σοδειάς ενώ κρούσματα τύφου πήραν τη μορφή επιδημίας που άφησε πίσω της εκατομμύρια θύματα σε Ουκρανία, Βόρειο Καύκασο και άλλες μεμονωμένες επαρχίες της Σοβιετικής Ένωσης.
Προφανώς κι η αναδιοργάνωση της γεωργίας προξένησε προβλήματα, ωστόσο δεν ήταν η κολεκτιβοποίηση η κυριότερη αιτία του Γολοντομόρ.
Στην Ουκρανία, από το 2006 του τελευταίο Σάββατο του Νοεμβρίου έχει ανακηρυχθεί ως Ημέρα Μνήμης του Γολοντομόρ.
Πενήντα χρόνια μετά τον Μεγάλο Λιμό, το 1983 η Σοβιετική Ένωση παραδέχτηκε τον μαζικό θάνατο αγροτών και γενικότερα κατοίκων της ΕΣΣΔ, αναγνωρίζοντας ως βασική αιτία την ξηρασία.
Η Ρωσία σήμερα, έχει δεχτεί ότι η Ουρανία υπέφερε από την ασιτία, ωστόσο αρνήθηκε ότι οποιοδήποτε σύνδεση της λιμοκτονίας με μια συντονισμένη ανθρώπινη προσπάθεια να «εκκαθαριστεί» ο πληθυσμός.
Διαβάστε στη «ΜτΧ»: Ο φοβερός λιμός της Αιθιοπίας, που σκότωσε 1 εκατομμύριο ανθρώπους. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τον προκάλεσε το καθεστώς του Μενγκίστου, για να μείνει στην εξουσία
