To αρσενικό είναι χημικό στοιχείο που υπάρχει στη φύση και το βρίσκουμε σε οργανικές και ανόργανες ενώσεις. Το αρσενικό έχει περάσει στην κοινή φαντασία κατά βάση ως δηλητήριο. Η αλήθεια είναι όμως ότι το συναντάμε συχνά στο περιβάλλον. Χρησιμοποιείται επίσης σε πολλές βιομηχανικές διαδικασίες και το χρησιμοποιούσαν μέχρι τον 19ο αιώνα ως βασική χρωστική ουσία.
Όπως συμβαίνει με πολλά δηλητήρια, σε πολύ μικρές ποσότητες το αρσενικό δρα τονωτικά γι’αυτό και στην αρχαιότητα το χρησιμοποιούσαν για φάρμακο και τονωτικό, ενώ πιο πρόσφατα το χρησιμοποίησαν για ντοπάρισμα αλόγων σε αγώνες.
Αν πάντως το καταπιεί κανείς κατά λάθος ή αν το παίρνει τακτικά, μπορεί να προκαλέσει χρόνια δηλητηρίαση και σε μεγαλύτερες ποσότητες, να οδηγήσει σε οξεία ασθένεια και τον θάνατο.
Η μορφή του αρσενικού που έγινε αργότερα γνωστή ως «σκόνη κληρονομιάς», επειδή τη χρησιμοποιούσαν οι δολοφόνοι για να ξεφορτωθούν ανεπιθύμητους συγγενείς και να κληρονομήσουν την περιουσία τους, είναι το τριοξείδιο του αρσενικού.
Ο Άραβας αλχημιστής γνωστός με το εκλατινισμένο του όνομα Γκέμπερ, ήταν ο πρώτος που παρασκεύασε αυτή τη λευκή, άγευστη και άοσμη μορφή του αρσενικού, ενώ ο Ευρωπαίος αλχημιστής Μέγας Αλβέρτος πέτυχε στα 1250 να απομονώσει το ίδιο στοιχείο.
Το τριοξείδιο του αρσενικού έγινε σύντομα το αγαπημένο δηλητήριο των δολοφόνων επειδή το θύμα δεν μπορούσε να το καταλάβει στη γεύση και τα συμπτώματα από τη δηλητηρίαση με αρσενικό έμοιαζαν με της τροφικής δηλητηρίασης και της χολέρας, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να το αναγνωρίσουν συνήθως οι γιατροί.
Το αρσενικό μπορεί να μπει στο σώμα από την επιδερμίδα, τους πνεύμονες ή τη βλεννογόνο του στομάχου, αν και η τελευταία περίπτωση είναι ο μοναδικός ρεαλιστικός τρόπος για να δηλητηριαστεί κάποιος εκ προμελέτης.
Η θανατηφόρα δόση διαφέρει σε κάθε άνθρωπο, ανάλογα με το σώμα του και την υγεία του. Σε αντίθεση με άλλες τοξικές ουσίες όπως ο υδράργυρος, το αρσενικό δεν παραμένει στο σώμα γι’αυτό και ένα θύμα με καλή υγεία μπορεί να το αποβάλει και να αναρρώσει εντελώς αν πάρει μια μη θανατηφόρα δόση.
Μια μη φονική δόση προκαλεί συμπτώματα παρόμοια με της τροφικής δηλητηρίασης έτσι οι επίδοξοι δηλητηριαστές μπορούσαν να πειραματίζονται με τις δοσολογίες μέχρι τελικά το θύμα να υποκύψει.
Τα συμπτώματα άρχιζαν συνήθως με ήπιο πονοκέφαλο
Η προσπάθεια του σώματος να αποβάλει το δηλητήριο προκαλεί εμετούς και διάρροια. Αν όμως η δόση είναι πολλή μεγάλη, το αρσενικό περνάει σε όργανα και ιστούς και το θύμα μπορεί να παρουσιάσει τα επόμενα συμπτώματα: στομαχόπονο, αυξημένη σιελόρροια, αφυδάτωση, μυικές συσπάσεις, βραχνάδα, ωχρότητα παραλήρημα και δυσκολία να μιλήσει.
Το τριοξείδιο του αρσενικού χρησιμοποιείται στην Ιατρική από την αρχαιότητα, καθώς σε μικρές ποσότητες δρα ως διεργετικό του μεταβολισμού.
Παραδοσιακά σκευάσματα από την Ινδία και την Κίνα περιέχουν αρσενικό, αν και όχι σε ποσότητες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν δηλητηρίαση.
Στα τέλη του 18ου αιώνα κάποιος δρ. Φάουλερ παρασκεύασε ένα τονωτικό που το ονόμασε διάλυμα Φάουλες και περιείχε τριοξείδιο του αρσενικού.
Σε μικρή δοσολογία ήταν ασφαλές αλλά πιθανότατα προκάλεσε πολλές περιπτώσεις αθέλητης αυτοδηλητηρίασης από ανθρώπους που έπιναν μεγάλες ποσότητες πιστεύοντας ότι προστατεύουν την υγεία τους.
Ένα διάσημο πιθανό θύμα του διαλύματος ήταν ο Κάρολος Δαρβίνος που υπέφερε από μυστηριώδεις παροξυσμούς αδιαθεσίας σε όλη την ενήλικη ζωή του. Στις αρχές του 20ου αιώνα χρησιμοποιήθηκαν ενώσεις του αρσενικού για την καταπολέμηση της σύφιλης και των τροπικών ασθενειών.
Αρσενικό για την τόνωση της σεξουαλικής ρώμης
Κατά τον 19ο αιώνα ταξιδιώτες στις Στυριακές Άλπεις ενημέρωναν τον δύσπιστο κόσμο ότι οι ντόπιοι χωρικοί έτρωγαν τριοξείδιο του αρσενικού σε μεγάλες ποσότητες. Έχοντας εθιστεί σιγά σιγά μέσα σε περίοδο πολλών χρόνων μπορούσαν να ανέχονται πολύ υψηλές ποσότητες χωρίς να αντιμετωπίζουν παρενέργειες.
Οι Στύριοι έπαιρναν το αρσενικό πιστεύοντας ότι αυξάνει την ενέργεια και τη σεξουαλική ρώμη των αντρών και έκανε τις γυναίκες πιο αφράτες.
Οι αναφορές αυτές αποτέλεσαν την αφορμή για το » στυριακό επιχείρημα», που χρησιμοποίησαν οι συνήγοροι σε πολλές διάσημες δίκες δηλητηριαστών του 19ου αιώνα για να ισχυριστούν ότι το θύμα έπαιρνε αρσενικό για τονωτικό και δεν είχε δηλητηριαστεί από τον κατηγορούμενο.
Η «δηλητηρίαση» του Ναπολέοντα
Μια από τις συνηθισμένες χρήσεις για ενώσεις του αρσενικού κατά τον 18ο και 19ο αιώνα ήταν σε χρωστικές. Η πιο διαδεδομένη ήταν το πράσινο του Σέελε που το ανακάλυψε το 1775 ο Γερμανός χημικός Καρλ Βίλχελμ Σέελε και χρησιμοποιήθηκε για χρώμα χαρτιών ζωγραφικής και ταπετσαριών.
Εκτός από την κατανάλωση μέσω τροφής και ποτών, η δηλητηρίαση από το πράσινο του Σέεελε μπορούσε να προκληθεί και από την εισπνοή του αερίου Αρσίνη, το οποίο ελκυόταν υπό ορισμένες συνθήκες από τη χρωστική.
Η αρσίνη έχει θεωρηθεί υπεύθυνη για τον θάνατο του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Α’ που πέθανε κρατούμενος των Βρετανών στο νησί Αγία Ελένη.
Όταν έγινε ανάλυση σε μερικές τρίχες του Ναπολέοντα διαπιστώθηκε ότι περιείχαν μεγάλη ποσότητα αρσενικού.
Το πιθανότερο είναι να είχε χρωματιστεί η πράσινη πολυτελής ταπετσαρία στην κρεβατοκάμαρα με πράσινο του Σέελε.
Η Αγία Ελένη έχει υγρό κλίμα και είναι πολύ πιθανό να βγήκαν μύκητες στην ταπετσαρία, που μεταβόλισαν το αρσενικό και το απέβαλαν ως αρσίνη από την οποία δηλητηριάστηκε ο Ναπολέων.
Βοργίες η οικογένεια των δηλητηριαστών
Οι πιο διάσημες περιπτώσεις δηλητηρίασης με αρσενικό ήταν πάντως οι σκόπιμες. Οι Βοργίες κέρδισαν τον αμφίβολο τίτλο της πρώτης «οικογένειας εγκληματιών» στην ιστορία, χρησιμοποιούσαν δηλητήριο που ονομαζόταν «λα κανταρέλα» και το οποίο σήμερα πιστεύουμε ότι περιείχε σκόνη με τριοξείδιο του αρσενικού.
Ο Καίσαρας Βοργίας και η αδελφή του η Λουκρητία δολοφονούσαν συγγενείς κι εχθρούς αδιακρίτως με αυτή τη σκόνη. Η Λουκρητία την έριχνε στα θύματα της από το κούφιο δαχτυλίδι της.
Λέγεται ότι στα τέλη του 17ου αιώνα, η Τζούλια Τζοφάνα ήταν υπεύθυνη για τον θάνατο περίπου πεντακοσίων μη βολικών συζύγων, πουλώντας στις επίδοξες χήρες «άκουα τοφάνα», δηλαδή το νερό της Τοφάνα, ένα θανατηφόρο κοκτέιλ από αρσενικό και μπελαντόνα.
Μια από τις διασημότερες δίκες της βικτοριανής εποχής ήταν της Φλόρενς Μέιμπρικ, μια όμορφης Αμερικανίδας που κατηγορήθηκε για τον φόνο του συζύγου της Τζέιμς που ήταν 23 χρόνια μεγαλύτερος της. Ο γάμος τους, που σπαρασσόταν από εξωσυζυγικές σχέσεις, είχε ουσιαστικά καταρρεύσει και κατά τα φαινόμενα η Φλόρενς έφτασε στο συμπέρασμα ότι η λύση ήταν στις φόλες με αρσενικό για τις αδέσποτες γάτες και στις μυγοπαγίδες με αρσενικό που είχε αγοράσει.
Με κάλυψη τη φαρμακευτική αγωγή με αρσενικό που έπαιρνε ο σύζυγός της, η Φλόρενς έδωσε στον Τζέιμς μια καλή δόση δηλητήριο. Εκείνος έπεσε βαριά άρρωστος και μετά από δεκαπέντε ημέρες πέθανε. Λέγεται μάλιστα ότι πεθαίνοντας κατάλαβε τι φοβερό είχε συμβεί και τις ψιθύρισε: «Αχ κουνελάκι μου, πως μου το ‘κανες αυτό; Δεν το περίμενα από σένα.»
