Ο λιμός της Αιθιοπίας ήταν το πρώτο καταστροφικό γεγονός που καλύφθηκε με όλους τους δυνατούς τρόπους από όλα τα μέσα. Έγιναν πολλές συναυλίες με διεθνείς συμμετοχές, γράφτηκαν τραγούδια που έγιναν επιτυχίες και γυρίστηκαν συγκινητικά ντοκιμαντέρ με πρωταγωνιστές τους απεγνωσμένους, του πεινασμένους, τους ετοιμοθάνατους.
Το φιλανθρωπικό συγκρότημα Band Aid και η διπλή συναυλία του 1985, τα οποία είχαν ως αποκλειστικό στόχο την ανακούφιση των πληγέντων από τον λιμό της Αιθιοπίας, ήταν έργα του Μπομπ Γκέλντοφ, τραγουδιστή του συγκροτήματος Boomtown Rats.
Οι πραγματικές αιτίες της καταστροφής όμως, είχαν ελάχιστη σχέση με το περιβάλλον και τη ξηρασία, αλλά ήταν σε μεγάλο βαθμό ανθρωπογενείς.
Ήταν ο συνεχιζόμενος εμφύλιος πόλεμος στην περιοχή και οι πολιτικές της στρατιωτικής δικτατορίας της Αιθιοπίας.
Η δικτατορία του Μενγκίστου
Η Αιθιοπία αποτελούσε εξαίρεση στην Αφρική, επειδή ήταν η μοναδική χώρα της ηπείρου που δεν έγινε αποικία των Ευρωπαίων.
Κατακτήθηκε από τον Μουσολίνι το 1936, αλλά ανέκτησε την ανεξαρτησία της 9 χρόνια αργότερα.
Αλλά αυτός δεν ήταν ο μόνος λόγος που ξεχώριζε απ’ τους γείτονές της.
Υιοθέτησε τον Χριστιανισμό το 324 μ.Χ, η δεύτερη χώρα μετά τη Αρμενία, 36 χρόνια πριν από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και παρέμεινε χριστιανικό βασίλειο περικυκλωμένο από μουσουλμανικά κράτη.
Ο τελευταίος αυτοκράτορας της Αιθιοπίας, ο Χαϊλέ Σελασιέ Α’, ανέκτησε την εξουσία το 1945, αλλά εκθρονίστηκε το 1974 από μια ομάδα κατώτερων αξιωματικών με επικεφαλής τον Μενγκίστου Χάιλε Μάριαμ.
Ο πρώην αυτοκράτορας, μαζί με τα μέλη της οικογένειας και της κυβέρνησής του εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες.
Αυτή η ενέργεια άφησε το νέο καθεστώς απομονωμένο από τη Δύση και το ανάγκασε να στηρίζεται ολοένα και περισσότερο στη Σοβιετική Ένωση και την Κούβα, για υποστήριξη στον εμφύλιο πόλεμο με τους αυτονομιστές της Ερυθραίας.
Στην επικράτεια που έλεγχε, η χούντα ξεκίνησε να υλοποιεί αγροτικές μεταρρυθμίσεις σοβιετικού τύπου.
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι μεταρρυθμίσεις οδήγησαν σε μειώσεις και όχι σε αυξήσεις της παραγωγής τροφίμων.
Σε μια περιοχή που βρισκόταν μονίμως στο χείλος της ασιτίας, λόγω της συνεχόμενης ξηρασίας και των υποβαθμισμένων αγροτικών υποδομών, λίγες κακές σοδειές ήταν αρκετές για να προκαλέσουν τεράστιες ελλείψεις τροφίμων.
Ωστόσο, αν και η ξηρασία έπληξε κάποια τμήματα της Αιθιοπίας το 1983 και το 1984, ερευνητές, μεταξύ των οποίων και ο βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος του Χάρβαρντ Αμάρτια Σεν, υποστηρίζουν ότι ο λιμός δεν προκλήθηκε από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες και ότι οι σοδειές της χώρας είχαν υποστεί μικρή μείωση τα συγκεκριμένα χρόνια.
Η χούντα του Μενγκίστου μπόρεσε να συγκρατήσει τους αντάρτες με τη βοήθεια της ρωσικής στρατιωτικής βοήθειας και των στρατευμάτων της Κούβας, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιούσε την ασιτία ως όπλο στις περιοχές των ανταρτών.
Όμως ο Μενγκίστου κατάφερε να παρουσιάσει τον εαυτό τους ως θύμα και όχι ως θύτη της επίθεσης και διεθνής βοήθεια διοχετευόταν κατά κύριο λόγο μέσω της κυβέρνησή του.
Αντί να μοιραστεί δίκαια στις δύο πλευρές του εμφυλίου πολέμου, το μεγαλύτερο μέρος της επισιτιστικής βοήθειας χρησιμοποιήθηκε από την κυβέρνηση για τη σίτιση των υποστηρικτών και των εθνοφρουρών της, ενώ τεράστιες ποσότητες τροφίμων δεν μοιράστηκαν και αφέθηκαν να σαπίσουν σε κυβερνητικές αποθήκες.
Υπήρξαν καταγγελίες ότι ένα μεγάλο μέρος της βοήθειας που έφτασε στις περιοχές των ανταρτών για να ανακουφίσει τους πληγέντες από τον λιμό, τελικά χρησιμοποιήθηκε για τη διεξαγωγή πολέμου.
Ταυτόχρονα, το καθεστώς του Μενγκίστου συνέχισε να εφαρμόζει ακόμα πιο ριζοσπαστικές πολιτικές στις περιοχές που είχε υπό τον έλεγχό του.
Μετεγκατέστησε αρκετά εκατομμύρια ανθρώπους με τη δικαιολογία της μετακίνησής τους από περιοχές που είχαν πληγεί από την ξηρασία, ενώ ο πραγματικός στόχος ήταν να πλήξει τους αντάρτες.
Εφάρμοσε ένα πρόγραμμα που προέβλεπε την αναγκαστική μετακίνηση ανθρώπων από απομονωμένα αγροκτήματα και τη συγκέντρωσή τους σε χωριά.
Πάλι, χρησιμοποίησε τη δικαιολογία ότι έτσι θα ήταν σε θέση να παρέχει στον πληθυσμό σίτιση και υγειονομική περίθαλψη, ενώ στην πραγματικότητα ήθελε να εξασφαλίσει στενότερο πολιτικό έλεγχο.
Τελικά φαίνεται ότι οι δωρεές της Δύσης, μαζί με τα εκατομμύρια που συγκεντρώθηκαν από τις συναυλίες Live Aid, επέτρεψαν στον Μενγκίστου να παραμείνει στην εξουσία και παρέτειναν τον εμφύλιο πόλεμο.
Με αυτόν τον τρόπο, στην πραγματικότητα επιδείνωσαν τον λιμό, ο οποίος εικάζεται σήμερα ότι μπορεί να σκότωσε από 400.000 έως 1.000.000 ανθρώπους.
Ο Μενγκίστου διατήρησε την εξουσία μέχρι και το 1991, όταν ηττήθηκε από τους αντάρτες και διέφυγε στη Ζιμπάμπουε, όπου του δόθηκε άσυλο.
Πηγή: «Οι Μεγαλύτερες Καταστροφές της Ιστορίας» – Εκδόσεις: Κλειδάριθμος
