Στις 13 Σεπτεμβρίου 2003, σε μια τελετή με λίγους φίλους, ριχνόταν σ’ έναν υπόνομο του Παρισιού η τέφρα του συγγραφέα Ηλία Πετρόπουλου, όπως είχε ζητήσει ο ίδιος και μάλιστα δημοσίως και εγγράφως.
Είχε πεθάνει δέκα ημέρες πριν, στα 75 του χρόνια.
Πέθανε από καρκίνο στο Παρίσι, όπου είχε επιλέξει να ζει τα τελευταία 29 χρόνια, με τη σύζυγο και συμπαραστάτη του Μαίρη Κουκουλέ, από τότε που έφυγε από την Ελλάδα.
Δεν είναι βέβαιο ότι είχε ρίξει από την αρχή μαύρη πέτρα.
Η απόφαση του ήρθε συν τω χρόνω, καθώς αποκοβόταν όλο και περισσότερο.
Προτιμούσε να ζει και να δουλεύει σ’ έναν ξένο τόπο, στον δικό του κόσμο των «επιλήψιμων» θεμάτων, των αποβλήτων, του υπόκοσμου, του περιθωρίου, των αντιεξουσιαστών, αυτών που δεν βολεύονται με δότες αλήθειες και «τάξεις».
«Επί χρόνια λοιπόν ο Πετρόπουλος μάζευε, συγκέντρωνε, συναρμολογούσε όψεις του άτυπου ελληνικού πολιτισμού, εκείνου που δεν θα βρείτε σε κανένα βιβλίο, εκείνου που δεν θα σας δείξει κανένας ξεναγός, εκείνου που οι ίδιοι οι Έλληνες έχουν για πολύ καιρό αγνοήσει, αρνηθεί, απορρίψει», γράφει ο Ζακ Λακαριέρ προλογίζοντας τα «Ποιήματα του Πετρόπουλου».
Τα βιβλία του προσπόρισαν φήμη, φανατικούς αναγνώστες και πολέμιους.
Πράγμα που δεν φαίνεται να τον ενοχλούσε.
«Χρειάζεται μεγάλο ταλέντο για να καταλήξεις αντιπαθητικός», γράφει στο «Κυρίως αυτό», ένα λεύκωμα με κολάζ. Και διώξεις. Ήδη πριν φύγει από την Ελλάδα, είχε εκτίσει επί χούντας ενάμιση χρόνο φυλακή.
Γιατί τελικά δεν ήθελε να επιστρέψει την Ελλάδα;
«Γιατί δεν έχω διάθεση να ξαναπέσω σε κραδασμούς.
Εδώ δουλεύω ήσυχα. Δουλεύω 365 ημέρες τον χρόνο και δεν μου φτάνουν. Δεν μ’ ενδιαφέρει να γυρίσω. Το κλίμα το πνευματικό δεν είναι καθόλου καλό».
Και το αιτιολογεί:
«Τότε ιδιαίτερα από το 1955 ως το 1965, ζήσαμε μια αναγέννηση, πνευματική και καλλιτεχνική.
Πού είναι οι διάδοχοι του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκη, του Σαββόπουλου, του Ταχτσή, του Βασιλικού, του Μυταρά, του Φασιανού, του Τσόκλη, για ν’ αναφέρω μερικούς.
Δεν έχει σημασία αν μας αρέσουν ή όχι. Σημασία έχει ότι όλοι αυτοί εμφανίστηκαν σαν μια λάβα ενός ηφαιστείου.
Τι υπάρχει σήμερα; Μια αρνητική στάση απέναντί τους».
Του επισημαίνω ότι αν δικαζόταν σήμερα για τα βιβλία του θα αθωωνόταν.
«Πιθανόν. Αλλά τότε το κατηγορητήριο είχε μια βάση πολιτική.
Στην περίπτωση των Ρεμπέτικων π.χ. το κατηγορητήριο μιλούσε για εξύβριση των σωμάτων ασφαλείας, του κράτους, της θρησκείας για έλλειψη σφραγίδων της λογοκρισίας.
Στην ακροαματική διαδικασία όμως το δικαστήριο, εγκαταλείποντας όλο το κατηγορητήριο, με δικάζει ως πορνογράφο. Καταλαβαίνετε το μέγεθος της ατιμίας;
Ε, λοιπόν, 20 χρόνια μετά, εγώ σας λέω ότι είμαι πολύ υπερήφανος που καταδικάστηκα ως πορνογράφος».
Και να γιατί:
«Για να το πω πιο απλά, πιο επιγραμματικά, η μόνη επανάσταση που υπάρχει σήμερα στην ανθρωπότητα είναι η ερωτική.
Όλες οι άλλες πήγαν περίπατο.
Μπορεί να είσαι επαναστάτης όντας πορνογράφος.
Και δεν είναι τυχαίο ότι όλους, εκτός από τους τρομοκράτες, τους χαϊδεύει η μπουρζουαζία. Ποτέ όμως τους πορνογράφους.
Γι’ αυτούς υπάρχει η φυλακή ή τουλάχιστον το φτύσιμο εκ μέρους της κοινωνίας».
-Γι’ αυτό και η εμμονή σας μ’ αυτά τα θέματα;
«Όχι, έτυχε. Είναι ένα θέμα ιδιοσυγκρασίας, αν θέλετε».
-Θέλω να πω με την έννοια της επανάστασης.
«Α ναι, βεβαίως. Δηλαδή τι τα θέλετε; Είμαι με τον διάβολο. Αν βρίσκω κάτι συμπαθητικό είναι ο διάβολος, ποτέ ο Θεός».
Βιβλία με υποδειγματική τάξη ολόγυρα του, αλλά και ντοσιέ δήλωναν στη ράχη τους, με τον δικό του καλλιγραφικό χαρακτήρα, το περιεχόμενο τους: Πρωκτός, Κλανιόλα, Τριλογία του κώλου και άλλα παρεμφερή.
Θέματα που ενδεχομένως μπορούσε να σοκάρουν τον επισκέπτη ο οποίος δεν τον γνώριζε, αλλά που ο ίδιος όταν ερχόταν ο λόγος, ανέπτυσσε σοβαρότατα, σαν να επρόκειτο για επιστημονική εργασία-που προφανώς εννοούσε.
Αδυναμίες του: η γυναίκα, το πούρο, ο καφές, όχι ποτά, όχι ουσίες.
Σε διάβασμα, λέει, δαπανά τον περισσότερο χρόνο του:
«Διάβασμα είναι η δουλειά. Ένα λεξικό το διαβάζω σαν μυθιστόρημα, δυο και τρεις φορές, ξανά και ξανά, μεθοδικά και αποδελτιώνω».
-Αναρωτιέμαι, πού βρίσκετε το υλικό για τα θέματά σας;
«Έχω μνήμη, θυμάμαι, αλλά υπάρχει κι ένα υλικό που έφερα φεύγοντας από την Ελλάδα, σχεδόν ένας τόνος.
Έτσι έχουν τα πράγματα.
Ξέρετε τι περιμένω τόσα χρόνια; Να βγει κάποιος στην Αθήνα και να με λιανίσει, αλλά τεκμηριωμένα. Το περιμένω».
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Πετρόπουλου, εκτιμώ, είναι το ότι δεν δίσταζε να εκτεθεί, αλλά και να προκαλέσει, χωρίς ίσως να είναι αυτή η πρόθεση του, καθώς για τον ίδιο τίποτα δεν απαγορευόταν, τίποτα δεν ήταν ταμπού.
Ενδεικτικά, η απάντηση του σε ερώτηση σχετικά μ’ ένα δημοσίευμα του, ότι ο Ελ Γκρέκο ήταν Εβραίος:
«Λοιπόν, αν αποκαλυφθεί μια μέρα, κι αυτό το θέτω σαν ερώτημα ότι και ο Σολωμός ήταν Εβραίος, τι θα πουν;
Όταν έγραψα ότι ο Σολωμός ήταν ομοφυλόφιλος, δεν το ήξερε κανένας στην Ελλάδα. Κυκλοφόρησε τότε ένα φυλλάδιο, που έλεγε ότι προσβάλλω τον εθνικό μας ποιητή.
Ο Βάρναλης όμως το ήξερε και σε συζήτηση μας στου Απότσου το είχε παραδεχτεί».
-Στο βιβλίο του «Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική», πάντως, δεν υπάρχει τέτοια νύξη.
«Το ’30 δημοσίευσε το βιβλίο αυτό.
Μετά έχουμε άλλου είδους προβλήματα: Ο Σολωμός ήταν μασόνος.
Το ξέρουμε πολύ καλά πια. Εγώ το ξέρω από το πορτρέτο του. Έχει τη μασονική χειρονομία.
Μετά, πιθανότατα, ήταν καρμπονάρος, όπως ο Κάλβος και ο Φώσκολος και πιθανότατα και οι τρεις ήταν Εβραίοι.
Θα ξέρετε ίσως ότι ο Σολωμός υπέγραφε πάντα με λατινικά στοιχεία: SOLOMON, ποτέ Σολωμός.
Το Σολωμός είναι μια μπουρδολογία νεοελληνική.
Κι ας μην ξεχνάμε, ότι δεν ξέρουμε από πού κρατάει το ποδαράκι του.
Ο πατέρας του, έτσι φλου, ξέρουμε ότι ήρθε από τα Χανιά και ήταν έμπορος.
Θα ‘θελα λοιπόν να μάθω ποιος ήταν και γιατί του δόθηκε αυτός ο ψευτότιτλος του Λίμπρο ντ’ όρο, του κόντε».
-Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας έρευνας θα εντυπωσίαζε ίσως, αλλά σε τι θ’ άλλαζε την αξία του ποιητικού έργου του Σολωμού;
«Απλώς θα ξεσκόνιζα αυτό τα αντικείμενο το οποίο μου πασάρουν κάτω από αυτό το χρώμα.
Στην Ελλάδα αυτό το λέμε τρέλα. Εγώ το λέω πάθος.
Αρνούμαι να χάψω αυτό που μου πασάρουν σαν ιερή αλήθεια».
Αναλόγου προκλητικότητας και η αναφορά του σε χήρες που «νέμονται την εθνική κληρονομιά των λογοτεχνών και των καλλιτεχνών».
Ειδικότερα:
«Ξέρετε ότι η χήρα του Ανδρέα Εμπειρίκου έχει εξαφανίσει χειρόγραφά του;
Ξέρετε ότι ο Εμπειρίκος είχε φωτογραφίσει αιδοία κι άφησε μια καταπληκτική συλλογή φωτογραφιών, 40 χρόνια πριν από τον διάσημο… αιδοιοφωτογράφο Μακαρόνι, τον Ιταλό;
Ε, λοιπόν, η κυρία Εμπειρίκου τις κατέστρεψε αυτές τις φωτογραφίες, μαζί με αναλόγου περιεχομένου ποιήματα».
Στη συνέχεια, ο Πετρόπουλος εξηγεί γιατί διατηρεί αυτή την αρνητική εικόνα για την Ελλάδα:
«Κοιτάξτε, είμαι αθεϊστής, είμαι πορνογράφος, είμαι λιμπερτέν, είμαι αναρχικός κι αντιλαμβάνεστε ότι όλα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα τα βλέπω μ’ ένα ειρωνικό μάτι».
– Τη Γαλλία πώς τη διαλέξατε;
«Τους σιχαίνομαι τους Γάλλους, μου γυρίζουν τ’ άντερα. Αυτός ο κωλολαός μου γυρίζει τ’ άντερα».
– Μα καλά που θα θέλατε να ζείτε;
«Στην Ιταλία, στη Ρώμη».
– Έχετε παρτίδες με Έλληνες;
«Όχι»
– Από έλλειψη χρόνου ή άλλο λόγο;
«Όχι δεν θέλω. Κάνω παρέα με πολλών ειδών ανθρώπους: Αμερικανούς, Γάλλους κι αναρχικούς. Γενικά κάνω παρέα με ανθρώπους που με σπρώχνουν στην καταστροφή…»
– Αυτό πάλι…
«Άμα κάνεις παρέα με αναρχικούς, κατά κανόνα καταδικάζεσαι δια της σιωπής, αλλά αυτές είναι οι παρέες μου».
Η συνέντευξη τελείωσε με την απάντηση του στο ερώτημα, ποια είναι συνοπτικά η φιλοσοφία, η βιοθεωρία, το «πιστεύω» του:
«Δεν πιστεύω σε τίποτα δοτό, ό,τι κι αν είναι αυτό: κόμμα, εκκλησία, στρατός. Θέλω να ερευνήσω, να βρω τη δική μου αλήθεια».
Απόσπασμα από το βιβλίο του Δημήτρη Γκιώνη, «Ένας κι ένας… 46+1 Άνθρωποι της Τέχνης από Κοντά», εκδόσεις Άγκυρα
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
«Θα φτύσω στους τάφους σας». Ο συγγραφέας του θρυλικού βιβλίου Μπορίς Βιάν, που πέθανε από ανακοπή όταν είδε την κινηματογραφική μεταφορά του έργου του…
