«Το γέλιο ,είπε μέγας φιλόσοφος, είναι το μόνον διακριτικόν του ανθρώπου από του ζώου.
Ας δείξωμεν λοιπόν οι Αθηναίοι ότι ξεύρομεν να γελώμεν: Ο εστί μεθερμηνευόμενον: ότι δεν είμεθα ζώα!», έγραφε ο δημοσιογράφος Βλάσης Γαβριηλίδης το 1889 συμπληρώνοντας
«Η ευθυμία είναι δύναμις την οποίαν όλοι παραγνωρίζομεν. Η σκυθρωπότης είναι προσωπείον βλακείας» .
«Το Καρναβάλι των Αθηνών δύναται να γίνη ονομαστόν εις την Ανατολήν και να προσελκύη δεκάδας χιλιάδας ξένων και επαρχιωτών η πόλις μας κατά τας ημέρας ταύτας», επιχειρηματολογούσε άλλη εφημερίδα, η οποία με πρωτοσέλιδα δίστηλα παρουσίαζε την αποκριάτικη κίνηση στους κεντρικούς δρόμους, στις γειτονιές, αλλά και τα σπίτια.
Ιδιαίτερα την κίνηση στις γειτονιές της πόλης (Πλάκα, Ψυρρή, Ακρόπολη, Άγιο Φίλιππα, Βάθεια κ.ά.), όπου ο πραγματικός λαός, «και εννοούμεν τον αληθή λαόν, ουχί δε τους πτωχοαλαζόνας, τους πιθηκίζοντας τον ευρωπαϊσμόν», διασκέδαζε απολαμβάνοντας ήσυχα τις Αποκριές του χωρίς να ασχολείται με κείνους που προσπαθούσαν να πείσουν «ότι δυστυχεί, ότι υποφέρει εκ στερήσεων, πείνης, λιμού, λοιμού, αυχμού, καταποντισμού κ.λπ.»!
Αλλά τι συνέβαινε στις γειτονιές αυτές τις αποκριάτικες ημέρες στα τέλη του 19ου αιώνα;
Από τις δέκα το πρωί μέχρι τη δύση του ηλίου επίδοξοι καρναβαλιστές τριγυρνούσαν στους δρόμους ακολουθούμενοι από πλήθος περιέργων. Περικλέτοι μπαγλάρωναν αλύπητα ποικιλόμορφους Φασουλήδες.
Γκαμήλες χοροπηδούσαν κωμικά. Σχοινοβάτες και παλιάτσοι με μουντζουρωμένα πρόσωπα επιδείκνυαν την ευκαμψία των μελών τους στη μέση του δρόμου.
Λίγες καρέκλες, δύο ή τρία τραπέζια από κοντινά καφενεία ή σπίτια, βαλμένα το ένα πάνω στο άλλο, χρησίμευαν πρόχειρα για την επίδειξη της σχοινοβατικής επιτηδειότητάς τους.
Τριγύρω ευρύς κύκλος θεατών, κυρίως από παιδιά της γειτονιάς και νεαρούς. Τα παράθυρα και τα μπαλκόνια των σπιτιών γεμάτα γυναίκες και κορίτσια.
Όταν τελείωνε το θέαμα, ο παλιάτσος περιερχόταν με τον δίσκο του, μαζεύοντας πεντάρες που έπεφταν ως χάλκινη βροχή από ψηλά.
Πιο θορυβώδης απ’ όλους ο Περικλέτος, με τις συνήθεις ευφυολογίες του και την τάση να ξυλίζει άγρια όποιον του ζητούσε χρήματα, προκαλώντας ακράτητα γέλια. Αφού ευχόταν «και του χρόνου», το κάρρο πάνω στο οποίο ήταν στημένη η σκηνή, συρόμενο συνήθως από κάποιον ισχνό ημίονο και πάντα έχοντας πίσω του ομάδα παιδιών που θορυβούσε και αλάλαζε, απομακρυνόταν για να σταματήσει εκατό βήματα παρακάτω και να επαναλάβει την ίδια σκηνή.
Τα απειράριθμα κλειδοκύμβαλα (:πιάνα) και οι «πολυόργανοι μουσικαί» μόλις επέτρεπαν πλέον στους περαστικούς «εις καμμίαν εσχατιάν της πόλεως» να ακούσουν τη μονότονη, αλλά γλυκιά φωνή της εργάτριας.
Εκείνης που τραγουδούσε το παλιό τραγούδι της Αττικής: Σαν της Πεντέλης το νερό / Που πάει ρέμα-ρέμα / Έτσι να πάη το αίμα του / που λέει κακό για σένα.
Το αποκριάτικο πανηγύρι στηνόταν πάντα νωρίς, πολλές φορές και από τον Δεκέμβρη του προηγούμενου έτους. Έριζαν οι κάτοικοι της οδού Κοραή με τους κατοίκους του Συντάγματος, αφού ο καθένας ήθελε να απολαμβάνει το θέαμα από το σπίτι του, ενώ τυχόν επίσκεψη του βασιλιά αποτελούσε το μεγαλύτερο κοσμικό γεγονός. Και τα σκωπτικά σχόλια του Τύπου ανέφεραν: «Εν τω μεταξύ να ιδούμε τι λένε οι κάτοικοι της πλατείας… Ψυρρή»!
Μια τέτοια περιγραφή των αποκριάτικων προετοιμασιών στις αυλές του Ψυρρή, η οποία μάλλον αποδίδει το κλίμα που επικρατούσε στα φτωχικά χαμόσπιτα και τις αυλές τους, είναι και η παρακάτω:
«Μία μάνδρα επί της οποίας οι απολυμανταί έχουν σύρει βουρτσιές ασβέστου, γκρεμισμένη από δύο μέρη, με μίαν πόρταν τρισαθλίαν. Εις τα ενδότερα του περιβόλου κάποιος όμιλος λερωμένων και κουρελιασμένων ανθρώπων κινείται. Ένας εξ αυτών κρατεί μεγάλα μουντζουρωμένα χειρόγραφα και αναγινώσκει. Μία κεφαλή, η οποία είνε αδύνατον να εννοήση κανείς εις ποίον θηρίον ανήκει, πάντως όμως κεφαλή θηρίου προϋπάρξαντος μισοσκεπάζεται από μίαν λινάτσαν εις τον τοίχον. Μη φοβείσθε είνε γκαμήλα. Προπαρασκευή γκαμήλας διά τας Απόκρεω. Παρακάτω γυμνάζεται ο θίασος. Οι ηθοποιοί του κάρρου άφησαν το χασισοποτεϊον και εμαζεύθησαν εις την μάνδραν…
Περισσότερα στο άρθρο του έγραψε ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς στην ηλεκτρονική σελίδα «Ο Μικρός Ρωμηός»
