O Πολωνός δημοσιογράφος Ρίοτσρντ Καπίνσκι πήρε άδεια τη δεκαετία του ΄60 να παρακολουθήσει τη μετάβαση των αφρικανικών χωρών από την αποικιοκρατία στην ανεξαρτησία. Το 1998 έγραψε ένα συγκλονιστικό βιβλίο με τα ρεπορτάζ του και άγνωστες ιστορίες της Αφρικής, όπου τελικά έμεινε πολλές δεκαετίες. Στο συγκεκριμένο συγκλονιστικό απόσπασμα, περιγράφει πως οι σκλάβοι της Αμερικής δημιούργησαν τη Λιβερία και έγιναν αμέσως αφέντες, δημιουργώντας νέους δούλους, που είχαν το ίδιο χρώμα και την ίδια καταγωγή με αυτούς.
απόσπασμα από το βιβλίο, «ΕΒΕΝΟΣ, ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ». Εκδόσεις μεταίχμιο
Η εγκατάσταση στη Λιβερία
Το 1821, στη Μονρόβια, κατέπλευσε ένα πλοίο με το οποίο έφτασε από την Αμερική ο εκπρόσωπος της American Colonisation Society, Ρόμπερτ Στόκτον.
Ο Στόκτον, βάζοντας ένα πιστόλι στον κρόταφο του τοπικού φυλάρχου Πέτερ, τον ανάγκασε να πουλήσει – για έξι μουσκέτα και ένα κασόνι χάντρες – τη γη όπου αυτή η αμερικανική εταιρεία σκόπευε να εγκαταστήσει απελευθερωμένους δούλους (κυρίως από τις φυτείες βαμβακιού της Βιρτζίνια, της Τζόρτζια και του Μέριλαντ).
Η εταιρεία του Στόκτον είχε χαρακτήρα φιλελεύθερο και ανθρωπιστικό.
Τα στελέχη της θεωρούσαν ότι ο καλύτερος τρόπος να επανορθώσουν για την αδικία της δουλείας ήταν να στείλουν τους πρώην αυτούς δούλους στη γη από την οποία κατάγονταν οι πρόγονοί τους – στην Αφρική.
Από τότε, κάθε χρόνο τα πλοία έφερναν από τις ΗΠΑ νέες φουρνιές απελευθερωμένων δούλων, οι οποίοι άρχισαν να εγκαθίστανται στην περιοχή της σημερινής Μονρόβια.
Δεν ήταν πολυάριθμη κοινότητα.
Όταν το 1947 ανακοινώθηκε η ίδρυση της δημοκρατίας της Λιβερίας, ο πληθυσμός της ήταν έξι χιλιάδες.
Και ίσως ποτέ να μην ξεπέρασε τις μερικές χιλιάδες – λιγότερο από το 1% του πληθυσμού της χώρας.
«Γεννημένοι στη σκλαβιά»
Η τύχη και η συμπεριφορά αυτών των εποίκων, που ονόμαζαν τους εαυτούς τους Αμερικανολιβεριανούς είναι συναρπαστικές.
Χτες ακόμα ήταν μαύροι παρίες, στερημένοι κάθε δικαιώματος δούλοι στις φυτείες των νότιων πολιτειών της Αμερικής.
Στην πλειοψηφία τους δεν ήξεραν να διαβάζουν και να γράφουν και δεν είχαν κανένα επάγγελμα.
Οι πατεράδες τους πριν από χρόνια αρπάχτηκαν από την Αφρική, μεταφέρθηκαν αλυσοδεμένοι στην Αμερική και εκεί πουλήθηκαν σε παζάρια δούλων.
Και τώρα αυτοί, οι απόγονοι εκείνων των δύστυχων και οι ίδιοι μέχρι πρόσφατα δούλοι, βρέθηκαν ξανά ανάμεσα σε αδελφούς με τους οποίους είχαν κοινές ρίζες και το ίδιο χρώμα δέρματος.
Με απόφαση των φιλελεύθερων λευκών Αμερικανών μεταφέρθηκαν εδώ και αφέθηκαν στη μοίρα τους, αναγκασμένοι να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους.
Πώς να συμπεριφερθούν τώρα; Τι να κάνουν; Ιδού λοιπόν.
Σε αντίθεση με τις προσδοκίες των ευεργετών τους, οι νεοφερμένοι δεν φυλάνε τη γη που ξαναβρήκαν και δεν πέφτουν στην αγκαλιά των Αφρικανών.
Αυτοί οι Αμερικανολιβεριανοί γνωρίζουν εκ πείρας μόνο έναν τύπο κοινωνίας, τη δουλεία, γιατί αυτός επικρατούσε τότε στις νότιες πολιτείες της Αμερικής.
Γι’ αυτό και η πρώτη κίνηση τους μετά την άφιξή τους στην καινούρια γη είναι η δημιουργία μιας παρόμοιας κοινωνίας, μόνο που τώρα αυτοί, οι πρώην δούλοι, θα ήταν τα αφεντικά, ενώ δούλοι θα ήταν οι τοπικές κοινωνίες που βρήκαν εκεί, τις οποίες θα κατακτούσαν.
Στη Λιβερία το καθεστώς της δουλείας παρατείνεται από τους ίδιους τους δούλους, οι οποίοι δεν επιθυμούν να γκρεμίσουν το άδικο αυτό σύστημα, αλλά αντιθέτως, θέλουν να το διατηρήσουν, να το αναπτύξουν και να το χρησιμοποιήσουν για δικό τους όφελος.
Προφανώς ο ανελεύθερος νους, μολυσμένος από την πείρα της δουλείας, νους «γεννημένος στη σκλαβιά, σκλαβωμένος από τα σπάργανα», δεν μπορεί να σκεφτεί, να φανταστεί έναν κόσμο στον οποίο όλοι θα ήταν ελεύθεροι.
Οι Αμερικανολιβεριανοί
Οι σχέσεις μεταξύ των ντόπιων και των νεοφερμένων Αμερικανολιβεριανών από την αρχή διαμορφώνονται εχθρικές, κακές.
Πρώτο, οι Αμερικανολιβεριανοί ανακοινώνουν ότι μόνο οι ίδιοι είναι πολίτες της χώρας.
Στους υπόλοιπους – δηλαδή στο 99% του πληθυσμού – αρνούνται αυτό το δικαίωμα.
Σύμφωνα με τους νόμους που εγκρίνονται, αυτοί είναι μόνο tribesmen, άνθρωποι δίχως κουλτούρα, αγροίκοι, παγανιστές.
Οι νεοφερμένοι από την Αμερική, μην μπορώντας να ξεχωρίσουν από τους ντόπιους από το χρώμα του δέρματος ή το σωματικό τους τύπο, προσπαθούν να υπογραμμίσουν με έναν άλλο τρόπο τη διαφορετικότητα και την ανωτερότητά τους.
Στο τρομερά ζεστό και αποπνικτικό κλίμα που επικρατεί στη Λιβερία, οι άντρες, ακόμα και τις καθημερινές, κυκλοφορούν με φράκα και γιλέκα, φορούν μιραμπό και λευκά γάντια.
Οι κυρίες συνήθως μένουν στο σπίτι, αλλά, όταν βγαίνουν στο δρόμο, φοράνε σκληρά κρινολίνα, πυκνές περούκες και καπέλα στολισμένα με ψεύτικα λουλούδια.
Όλη αυτή η υψηλή, πλούσια κοινωνία μένει σε σπίτια που είναι πιστά αντίγραφα των αρχοντικών και των παλατιών που έχτιζαν για τον εαυτό τους οι ιδιοκτήτες φυτειών στο νότο της Αμερικής.
Επιπλέον, οι Αμερικανολιβεριανοί κλείνονται στον δικό τους θρησκευτικό κόσμο, απρόσιτο για τους ντόπιους Αφρικανούς.
Είναι ένθερμοι βαπτιστές και μεθοδιστές.
Στην καινούρια γη χτίζουν τις λιτές εκκλησίες τους.
Εκεί περνούν την ελεύθερη ώρα τους άδοντας θρησκευτικούς ύμνους και ακούγονταν περιστασιακά κηρύγματα.
Με τον καιρό, αυτοί οι ναοί θα γίνουν τόποι κοινωνικών συγκεντρώσεων, ένα είδος κλειστών λεσχών.
Το Λιβεριανό απαρτχάιντ
Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, πολύ καιρό πριν οι λευκοί εφαρμόσουν το απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική, το σύστημα αυτό το είχαν επινοήσει και εφαρμόσει οι απόγονοι των μαύρων δούλων, οι άρχοντες της Λιβερίας.
Στον μικρό, υποκριτικό κόσμο της Μονρόβια γίνονται τα πάντα ώστε να «ξέρουν οι αγροίκοι ποια είναι η θέση τους».
Απαγορεύεται ο γάμος μεταξύ ντόπιων και Αμερικανολιβεριανών και η κυβέρνηση ορίζει στην καθεμία απ’ τις φυλές το έδαφος που επιτρέπεται να ζει.
Στα μέρη όπου εκδηλώνονται ανταρσίες και κινήσεις αντίστασης, εξαπολύονται εκστρατείες αντιποίνων και οι εξεγερμένοι σφάζονται επιτόπου ή φυλακίζονται και τα χωριά τους καταστρέφονται.
Αυτοί οι τοπικοί πόλεμοι εξυπηρετούν κι εδώ έναν μόνο σκοπό – την αρπαγή δούλων.
Γιατί οι Αμερικανολιβεριανοί χρειάζονται εργατικά χέρια.
Όσους δεν απασχολούν οι ίδιοι, τους πουλάνε σε άλλες αποικίες.
Στα τέλη της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, ο παγκόσμιος Τύπος αποκαλύπτει αυτές τις μεθόδους που επίσημα εφάρμοζε η κυβέρνηση της Λιβερίας.
Επεμβαίνει η Κοινωνία των Εθνών.
Υπό την πίεση της, ο τότε πρόεδρος Τσαρλς Κινγκ αναγκάζεται σε υποχώρηση.
Όμως αυτή η πρακτική, αν και σιωπηρά, θα εξακολουθήσει να εφαρμόζεται.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΠΟΛΩΝΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥ, ΡΙΣΑΡΝΤ ΚΑΠΙΣΙΝΣΚΙ, «ΕΒΕΝΟΣ, ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ». ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ.
