Το καλοκαίρι του 1941, ο φωτογράφος Γουίλι Γκέοργκ πέρασε μια μέρα στο γκέτο της Βαρσοβίας. Με τη Λάικα του, τράβηξε πάνω από 160 φωτογραφίες. Οι περισσότερες έδειχναν την καθημερινή ζωή των Εβραίων, μέσα σε μια περιφραγμένη έκταση ελάχιστων τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Υπήρχαν όμως και στιγμιότυπα που απαθανάτισαν την τραγική πραγματικότητα που προμήνυε η παρατεταμένη εγκατάσταση στο γκέτο.
Από τον Οκτώβριο του 1940 μέχρι τον Μάιο του 1943, σχεδόν εκατό χιλιάδες Εβραίοι έχασαν τη ζωή τους από ασιτία, αλλά και από ασθένειες που πήραν τη μορφή επιδημίας. Νεκροί άνθρωποι στους δρόμους, αποστεωμένα πρόσωπα και αμέτρητα παιδιά που ζητιάνευαν για λίγο φαΐ ήταν, δυστυχώς, κάτι συνηθισμένο.
Το γκέτο της Βαρσοβίας
Μετά την κατάκτηση της Πολωνίας τον Σεπτέμβριο του 1939, όλοι οι Εβραίοι της Βαρσοβίας επιστρατεύτηκαν σε καταναγκαστική εργασία. Ήταν υποχρεωμένοι να φορούν το λευκό περιβραχιόνιο με το αστέρι του Δαυίδ και με τα νέα οικονομικά μέτρα που πάρθηκαν, σχεδόν ο μισός πληθυσμός των Εβραίων έμεινε χωρίς εργασία.
Στις 2 Οκτωβρίου 1940, ο Λούτβιχ Φίσερ, Κυβερνήτης της περιφέρειας της Βαρσοβίας στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Πολωνία, υπέγραψε την έγκριση για τη δημιουργία ενός εβραϊκού γκέτο στην πόλη. Έμελλε να γίνει ο μεγαλύτερος χώρος υποχρεωτικής συγκέντρωσης στη γερμανοκρατούμενη Ευρώπη. Μέχρι τις 15 Νοεμβρίου έπρεπε όλοι κάτοικοι της Βαρσοβίας, εβραϊκής καταγωγής να μετακινηθούν στο γκέτο.
Περικυκλωμένοι από τείχη που οι ίδιοι έχτισαν και κάτω από στενή παρακολούθηση, για τρία χρόνια έζησαν απομονωμένοι και εξαθλιωμένοι περίπου μισό εκατομμύριο Εβραίοι.
Ο πληθυσμός του γκέτο έφτασε στο αποκορύφωμά του τον Απρίλιο του 1941. Μέσα στα τείχη ζούσαν 395 χιλιάδες Εβραίοι από τη Βαρσοβία και περίπου 50 χιλιάδες Εβραίοι από τις κοντινές πόλεις. Από αυτούς, 90 χιλιάδες ήταν παιδιά μέχρι 14 ετών. Αναγκάστηκαν να συμβιώσουν σε μια έκταση 3,4 τετραγωνικών χιλιομέτρων, με μέσο όρο 7 ατόμων σε ένα δωμάτιο.
Η ημερήσια πρόσληψη θερμίδων
Οι γερμανικές αρχές ήταν υπεύθυνες για τη διανομή φαγητού μέσα στο γκέτο. Τα προϊόντα που έφταναν μέσα στα τείχη ήταν ξερό ψωμί, αλεύρι, γογγύλια και πατάτες κάκιστης ποιότητας. Μία φορά το μήνα, περνούσε και μια μικρή ποσότητα ζάχαρης, μαργαρίνης και κρέατος.
Μία συνηθισμένη μερίδα φαγητού άγγιζε μόλις τις 184 θερμίδες τη στιγμή που για τους Γερμανούς οι θερμίδες έφταναν τις 2.163 ημερησίως.
Ο μοναδικός τρόπος επιβίωσης μέσα στο εβραϊκό γκέτο ήταν η παράνομη διακίνηση φαγητού και η ανταλλαγή του με αντικείμενα μεγάλης χρηματικής αξίας.
Περισσότερες από μία φορά την ημέρα, τα παιδιά του γκέτο,έβγαιναν από τα τείχη και επέστρεφαν με φαγητό. Το 80% της τροφής που καταναλωνόταν ερχόταν από τη «μαύρη» αγορά.
Ωστόσο, ούτε το λαθρεμπόριο ήταν ικανό να ανακόψει τα υψηλά ποσοστά θανάτου από την ασιτία. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 1942 πέθαναν 92 χιλιάδες Εβραίοι. Σε αυτά τα νούμερα συνέβαλαν και οι ασθένειες, κυρίως ο τύφος που πήρε μορφή επιδημίας, εξαιτίας του αφύσικου υπερπληθυσμού σε έναν τόσο μικρό χώρο.
Παρά τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης, τα τείχη του γκέτο δεν μπόρεσαν να σιγήσουν την εβραϊκή πολιτιστική δραστηριότητα. Καλλιτέχνες και διανοούμενοι συνέχισαν να είναι δημιουργικοί. «Τροφή» τους ήταν η βία των Ναζί και η ανάγκη να καταγράψουν την τυραννία των κατακτητών για τις επόμενες γενιές.
Στο γκέτο της Βαρσοβίας κατασκευάστηκαν υπόγειες βιβλιοθήκες, ενώ υπήρχε και μια συμφωνική ορχήστρα. Τα βιβλία και η μουσική ήταν ένας ελάχιστος τρόπος φυγής από τη σκληρή πραγματικότητα, αλλά και μια υπενθύμιση της ζωή των φυλακισμένων πριν από το ξέσπασμα του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και της θηριωδίας των Γερμανών.
Μεταφορά σε στρατόπεδα εξόντωσης
Στις 21 Ιουλίου 1942 οι Ναζί έθεσαν σε λειτουργία μια τεράστια επιχείρηση με το όνομα «Gross-Aktion Warsaw». Αποστολή τους ήταν η μαζική μεταφορά των φυλακισμένων του εβραϊκού γκέτο στο στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα, 80 χιλιόμετρα μακριά από τη Βαρσοβία. Μέχρι τις 21 Σεπτεμβρίου, σχεδόν 300.000 Εβραίοι από το γκέτο της Βαρσοβίας δολοφονήθηκαν στους θαλάμους αερίων.
Στις 19 Απριλίου 1943, οι εναπομείναντες κάτοικοι έδωσαν μάχη σώμα με σώμα με τους Ναζί. Τα γερμανικά SS, με επικεφαλής τον Γιούρκεν Στρουπ εξάλειψαν κάθε μορφή αντίστασης και κατέστρεψαν την εβραϊκή «συνοικία». Και οι 56 χιλιάδες Εβραίοι της Βαρσοβίας σκοτώθηκαν. Μέσα Μαΐου 1943 το γκέτο της πολωνικής πόλης έπαψε να υπάρχει.
(Φωτογραφίες: Imperial War Museums – IWM / Willi Georg / Heinrich Joest / Mariusz Gasior)
Διαβάστε στη «ΜτΧ»: 
