Για τους λάτρεις της ταινίας «Braveheart», το δικαίωμα της πρώτης νύχτας ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τους καταπιεσμένους Σκωτσέζους, που επαναστάτησαν εναντίον των κυρίαρχων Άγγλων. Η αποκαλούμενη «πρώτη νύχτα» ή «jus primae noctis» όπως ήταν γνωστή στα λατινικά, έδινε το δικαίωμα στον φεουδάρχη της περιοχής να περάσει την πρώτη νύχτα του γάμου με οποιαδήποτε νύφη επέλεγε.
Ούτε η ίδια ούτε ο νέος της σύζυγος ούτε η οικογένειά της μπορούσαν να διαμαρτυρηθούν.
Το δικαίωμα της πρώτης νύχτας δεν ικανοποιούσε μόνο τις «ορέξεις» του άρχοντα, αλλά λειτουργούσε και ως έμμεσος φόρος.
Άλλωστε τα ζευγάρια έπρεπε να πληρώνουν φόρους στον άρχοντα της περιοχής για να πάρουν την άδεια να παντρευτούν.
Μάλιστα, έπρεπε να δώσουν ένα μικρό ποσό και στην εκκλησία για να αποφύγουν την τριήμερη προσευχή που επιβαλλόταν στους νιόπαντρους, πριν «ολοκληρώσουν» τον γάμο.
Η «πρώτη νύχτα» δεν εμφανίστηκε πρώτη φορά το Μεσαίωνα, αλλά υπήρχε από αρχαιοτάτων χρόνων και εμφανιζόταν, σε διάφορες εκδοχές, σχεδόν σε όλο τον κόσμο.
Οι περισσότεροι ιστορικοί όμως τη διαψεύδουν, καθώς δεν υπάρχει καμία καταγραφή του νόμου σε έγκυρα αρχεία.
Μία αναφορά που για χρόνια χρησιμοποιούνταν ως αποδεικτικό στοιχείο προερχόταν από τον Σκωτσέζο φιλόσοφο του 16ου αιώνα, Hector Boece, που έγραψε για τον βασιλιά της Σκωτίας, Evenus ΙΙΙ, που είχε επιβάλει τον νόμο στην περιοχή.
Τελικά όμως αποδείχτηκε ότι ο βασιλιάς ήταν προϊόν μυθοπλασίας, όπως και όλη η ιστορία που συνέθεσε ο φιλόσοφος.
Ιστορικοί, όπως ο συγγραφέας του βιβλίου «Attack on Feudalism in the 18th Century France» J.Q.C. Mackrell, υποστηρίζουν ότι το δικαίωμα της πρώτης νύχτας αναφερόταν επίτηδες από φιλόσοφους και συγγραφείς του Διαφωτισμού, όταν ήθελαν να τονίσουν την τυραννική κυριαρχία που ασκούσαν οι φεουδάρχες στους χωρικούς.
Αυτό ισχύει ακόμα για την αρχαιότερη αναφορά του εθίμου, στο Έπος του Γιλγαμές, ένα λογοτεχνικό έργο από τη Μεσοποταμία που χρονολογείται στα 2000 π.Χ.
Ο κεντρικός ήρωας, Ενκίντο, έχει σταλθεί από τους Θεούς, για να σώσει τους χωρικούς από τον αδίστακτο βασιλιά Γιλγαμές.
Ο Ενκίντο εμποδίζει να τελεστεί ένας γάμος, έτσι ώστε να σώσει τη νύφη από τον βασιλιά.
Παρόμοια χρήση γίνεται και στο έργο του Ηρακλείδη του Ποντικού (4ος αιώνας π.Χ).
Ο Ηρακλείδης έγραψε για τον βασιλιά της Κεφαλονιάς που εφάρμοζε αυτό το βάρβαρο έθιμο και προκάλεσε την οργή των υπηκόων του.
Τον τιμώρησε ένας άντρας, που μεταμφιέστηκε σε γυναίκα, έφτασε στο κρεβάτι του βασιλιά ως «νύφη» και τον σκότωσε.
Πάντως, ακόμα και αν δεν υπήρχε με τη μορφή νόμου, η ζωή των μεσαιωνικών χωρικών, και κυρίως των γυναικών, ήταν σίγουρα στο έλεος των αρχόντων.
Ήταν στη ευχέρεια του κάθε φεουδάρχη αν θα φερόταν στους χωρικούς με επιείκεια ή αν θα εκμεταλλευόταν την εξουσία που διέθετε.
