Κείμενο του Γιώργου Πολυμερίδη που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ»
Το πρόβλημα των παιδιών, τα οποία στη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου κατέφυγαν στις Λαϊκές Δημοκρατίες, πάντα ήταν στην ατζέντα των ελληνικών κυβερνήσεων και με κάθε ευκαιρία το χρησιμοποίησαν και το χρησιμοποιούν στην αντικομμουνιστική τους προπαγάνδα.
Πρώτο, τα τελευταία χρόνια, όμως, είμαστε και πάλι μάρτυρες μιας άφθονης βιβλιογραφίας, εκπομπών στις τηλεοράσεις και στα ραδιόφωνα, όπως επίσης αρθρογραφίας και δηλώσεων στον έντυπο Τύπο από τους κάθε είδους «καλοθελητές» και αντιπάλους μας. Τους έπιασε και πάλι ο πόνος γι’ αυτά τα παιδιά.
Δεύτερο, το χαρακτηριστικό αυτής της καλά ενορχηστρωμένης και κατευθυνόμενης αντικομμουνιστικής εκστρατείας εναντίον του ΚΚΕ έχει στο επίκεντρό της τα εκπατρισμένα Ελληνόπουλα στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες.
Και αυτό, βέβαια, δεν είναι καθόλου τυχαίο.
Τρίτο, το χαρτί του ανύπαρκτου «παιδομαζώματος» χρησιμοποιείται ξανά για να χτυπηθεί το ΚΚΕ, που φέτος κλείνει 90 χρόνια ζωής και αγωνιστικής δράσης, με έναν και μοναδικό σκοπό: Να συκοφαντηθεί για να μειωθεί το κύρος του και να περιοριστεί η επιρροή του μέσα στην εργατική τάξη και τ’ άλλα κοινωνικά στρώματα και γενικότερα μέσα στην ελληνική κοινωνία.
Φέτος, 2008, κλείνουν 60 χρόνια από το παιδοσώσιμο. Ηταν αρχές του 1948. Ο εμφύλιος πόλεμος, που προκάλεσαν οι ντόπιες αντιδραστικές δυνάμεις με την ολόπλευρη και αμέριστη βοήθεια και άμεση συμμετοχή στην αρχή των Αγγλων και αργότερα και των Αμερικάνων ιμπεριαλιστών, συνεχιζόταν και κλιμακωνόταν με ιδιαίτερη ένταση. Τα παιδιά των εμπόλεμων περιοχών βρέθηκαν στον κυκλώνα του θανάτου. Αντιμετώπιζαν μεγάλους κινδύνους, οι οποίοι προέρχονταν:
α) Από τις οβίδες των πυροβόλων και από τις βόμβες των αεροπλάνων του κυβερνητικού στρατού.
Αντιπρόσωπος της Βαλκανικής Επιτροπής του ΟΗΕ καταγράφει ξεσπιτωμένη οικογένεια από τον κυβερνητικό στρατό, που θα την παρουσιάσουν, όμως, σαν θύμα του ΔΣΕ
Αντιπρόσωπος της Βαλκανικής Επιτροπής του ΟΗΕ καταγράφει ξεσπιτωμένη οικογένεια από τον κυβερνητικό στρατό, που θα την παρουσιάσουν, όμως, σαν θύμα του ΔΣΕ
β) Από την αρπαγή, κυρίως των παιδιών των μαχητών του ΔΣΕ, τον εγκλωβισμό και το βασανισμό τους στα διάφορα «αναμορφωτήρια» της Φρειδερίκης.
γ) Από την τρομοκρατία των μοναρχοφασιστικών συμμοριών, τύπου Αντόν Τσαούς, που οργίαζαν ασύδοτα σε βάρος των ανθρώπων και λεηλατούσαν τα χωριά.
Συγκλονιστική είναι η σχετική μαρτυρία της Ευαγγελίας Γιαδημπολιά και της Μαρίας Καρατζά από το χωριό Λευκίμη Εβρου, τότε μικρών παιδιών:
«Οι μπουραντάδες και οι χωροφύλακες έρχονταν συχνά στο χωριό μας. Την πρώτη φορά πήραν 40 αμάξια ρούχα, προίκες. Εκαψαν 30 σπίτια και σκότωσαν τον Γιώργο Κυρμιζή. Την άλλη μέρα ήρθε ο στρατός, έκατσαν 4 μέρες και έφεραν αμάξια από το Τυχερό και φόρτωσαν ό,τι βρήκαν και έμπαιναν μέσα στα σπίτια σα να ‘ναι νοικοκυραίοι. Οσοι ήταν νέοι και νέες, έφυγαν από βραδύς από το χωριό για να μην τους πιάσουν. Εφυγαν και βγήκαν στα βουνά να κρυφτούν. Τον Γιάννη Σινάπη τον κακοποίησαν και έπειτα τον έσφαξαν, πήραν το κεφάλι του στο τσουβάλι και έλεγαν πως είναι αντάρτης. Αυτός ήταν και κουτσός και έφυγε για να μην τον πάρουν φυλακή γιατί ήταν κομμουνιστής και το κεφάλι το γυρνούσαν γύρω στα χωριά, μέσα στην κωμόπολη Φεράι και στο παζάρι και το κλοτσούσαν. Το βράδυ γυρνούσαν πάλι στο χωριό και ατίμαζαν. Ατίμασαν 38 γυναίκες και κορίτσια, το ένα ήταν μόλις 12 χρονών. Δεν ήρθαν μια, δεν ήρθαν δυο στο χωριό Λευκίμη, ήρθαν πολλές φορές. Το ρήμαξαν εντελώς. Εφημερίδες ολόκληρες να γράψουμε δε σώνονται. Να γιατί φύγαμε όλοι στα βουνά, άλλοι εδώ και άλλοι εκεί. Στα βουνά, μας βρήκαν οι αντάρτες και μας βοήθησαν να περάσουμε στις Λαϊκές Δημοκρατίες για να σωθούμε».1
Με χιτλερικό χαιρετισμό υποδέχονται την Φρειδερίκη
Αποκαλυπτική και πολύ συγκινητική είναι και η μαρτυρία της τότε μικρής Βασιλικής Χατζήπαπα από το χωριό Μάνη Διδυμοτείχου Εβρου.
«Από το χωριό, μας κυνήγησαν τις 15/3/1948. Με πολύ μεγάλη δυσκολία οι αντάρτες μπόρεσαν να μας γλιτώσουν τη βραδιά εκείνη, γιατί γινότανε μεγάλη μάχη. Ενα μέρος των ανταρτών δίνανε μάχη με τους φασίστες και τους ΜΑΥδες που βρισκότανε στο σχολείο και στην εκκλησία. Κι ένα άλλο μέρος των ανταρτών βγάζανε τα παιδιά κυριολεκτικά μέσα από τη φωτιά, γιατί καιγότανε πολλά σπίτια. Κυριολεκτικά, μας γλιτώσανε από τη φωτιά. Οι αντάρτες μπορέσανε να μας βάλουνε στα κάρα και με μεγάλη δυσκολία να μας απομακρύνουνε, αλλά δυστυχώς, είχαμε και θύμα. Στο κάρο που ήμουνα εγώ, σκοτώθηκε η θεία μου Μόρφω Χατζήπαπα μ’ ένα μωρό στην αγκαλιά της 2 χρονών περίπου, τον Παναγιώτη, τυλιγμένο με μια κουβερτούλα. Είχε τραυματιστεί σοβαρά και ο εξάδερφός μου Λάμπρος Χατζήπαπας. Η θεία μου Μόρφω καθότανε στο πίσω μέρος του κάρου και χτυπήθηκε στο κεφάλι. Το κεφάλι της έγειρε πίσω, κρέμασαν οι κοτσίδες της μέχρι κάτω και ο μικρός Παναγιώτης έμεινε στην ποδιά της, χωρίς να καταλάβει τι συνέβη. Τη μόνη λέξη που ακούσαμε ήταν μάνα, δυστυχώς, η μανούλα του ήταν πια νεκρή. Οι κοτσίδες της Μάνας του λούστηκαν για τελευταία φορά στα παγωμένα νερά του ποταμού Κιζίλντερε (Ερυθροπόταμος). Μόλις φτάσαμε στο χωριό Βρυσικά Διδυμοτείχου εκεί θάψαμε τη θεία μου. Ο μικρός Παναγιώτης τη στιγμή που σκοτώθηκε η μαμά του πιτσιλίστηκε στο μέτωπο με το αίμα της. Με το αίμα αυτό, ένιωθε ότι είχε τη μάνα του δίπλα. Γι’ αυτό δεν ήθελε με κανέναν τρόπο να το καθαρίσουμε. Εκλαιγε και δεν επέτρεπε σε κανέναν να το πειράξει.
Το σκέπαζε με το χεράκι του. Μέχρι που φτάσαμε στη ΛΔ Βουλγαρίας στην πόλη Χισάρια, το αίμα της μαμάς του το φύλαγε. Στη Χισάρια, μας πλύνανε, μας καθαρίσανε, μας ντύσανε με καινούρια ρούχα. Τον Παναγιώτη με μεγάλη δυσκολία τον πήρε μια νοσοκόμα, που τον έκανε μπάνιο και καθάρισε από πάνω του το ξερό αίμα της μητέρας του.
Οι δρόμοι της Αθήνας, του Πειραιά και όλων των αστικών κέντρων, οι αίθουσες των σχολείων και όλων των δημόσιων υπηρεσιών γέμισαν από τις αφίσες αυτές για να δικαιολογηθεί το πραγματικό παιδομάζωμα της Φρειδερίκης
Ηταν Μάρτιος μήνας. Τον Μάρτη οι Βούλγαροι έχουν το έθιμο να βάζουν μαρτινάκια στο πέτο τους με λευκή και κόκκινη φούντα. Μας βάλανε όλους μαρτινάκια. Βάλανε και στο μικρό Παναγιώτη. Ο Παναγιώτης, όμως, δε δέχτηκε την κόκκινη φούντα, την έκοψε και την πέταξε και άφησε μόνο τη λευκή φούντα. Αργότερα, όταν μεγάλωσα και ήμουν ήδη φοιτήτρια στην Παιδαγωγική Σχολή της Σόφιας, διηγήθηκα αυτό το περιστατικό στην καθηγήτριά μου παιδοψυχολόγο Ζέκοβα και τη ρώτησα: Γιατί ο μικρός Παναγιώτης δε δεχότανε να του καθαρίσουνε το αίμα της μαμάς του και την κόκκινη φούντα; Και μου απάντησε: Ο μικρός Παναγιώτης ένιωθε ότι το αίμα της μαμάς του ήταν το τελευταίο «δώρο», που είχε από τη μάνα του. Γι’ αυτό και δε δεχότανε άλλο αντικείμενο με το ίδιο χρώμα, μ’ αυτό της μανούλας του. Οσο μικρά κι αν είναι τα παιδιά, αυτά νιώθουν τα πάντα, άσχετα αν μπορούν να μιλήσουν ή όχι.
Αυτή είναι μια πραγματική ιστορία που μοιάζει σαν παραμύθι. Απίστευτη κι όμως αληθινή, που την έζησα στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου».
Αυτοί οι κίνδυνοι κάθε μέρα γίνονταν όλο και πιο απειλητικοί για τα παιδιά. Αυτός ήταν ο λόγος που η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση (ΠΔΚ) «αποφάσισε να κάνει αποδεκτές τις αιτήσεις των λαϊκών οργανώσεων και των γονιών και να εγκρίνει την αποστολή και παραμονή των παιδιών, μέχρις ότου οι συνθήκες στη χώρα μας θα επιτρέψουν την επιστροφή τους».2
Για το σκοπό αυτό, η ΠΔΚ απευθύνθηκε στις κυβερνήσεις των χωρών της Λαϊκής Δημοκρατίας και η απάντησή τους δεν άργησε να έρθει:
«…Οι κυβερνήσεις των Λαϊκών Δημοκρατιών και οι φιλανθρωπικές και οι οργανώσεις προστασίας της παιδικής ηλικίας, καθώς και οι διάφορες οργανώσεις της νεολαίας των χωρών αυτών, με εξαιρετική χαρά και ευχαρίστηση… ανέλαβαν να περιθάλψουν τα Ελληνόπουλα για όσο διάστημα χρειαστεί».3
Γύρω γύρω αστυνομικοί, λιμενοφύλακες, ΕΣΑτζήδες και στη μέση τα παιδιά, που τα έβαζαν να κρατάνε τις προκατασκευασμένες ταμπέλες
Η κυβέρνηση των Αθηνών μόλις πληροφορήθηκε ότι οι Λαϊκές Δημοκρατίες αποδέχτηκαν την πρόταση της ΠΔΚ να φιλοξενήσουν τα Ελληνόπουλα από τις εμπόλεμες περιοχές, εξαπέλυσε μια πρωτοφανή συκοφαντική εκστρατεία εναντίον της ΠΔΚ και του ΚΚΕ, κάνοντας λόγο για αρπαγή των παιδιών, σκάρωσε το παραμύθι του «παιδομαζώματος» επιδιώκοντας:
α) Να ζωντανέψει ανατριχιαστικές μνήμες από τα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς.
β) Να τρομάξει έτσι τον ελληνικό λαό.
γ) Να παραπλανήσει τη διεθνή κοινή γνώμη, και
δ) να κινητοποιήσει τη χωροφυλακή, τις διάφορες συμμορίες, ακόμα και το στρατό, για να συλλάβουν και να οδηγήσουν τα παιδιά διά της βίας στα «αναμορφωτήρια» της Φρειδερίκης.
Στην κατηγορία της ελληνικής κυβέρνησης, ότι τα παιδιά μεταφέρθηκαν στο εξωτερικό με τη βία και παρά τη θέληση των γονέων τους, η απάντηση της ΠΔΚ δόθηκε στο Υπόμνημά της στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στο οποίο, μεταξύ των άλλων, διαβάζουμε τα εξής:
«Η αλήθεια όμως είναι τόσο απλή, που ο καθένας χωρίς την παραμικρή προσπάθεια θα μπορούσε να τη διαπιστώσει. Η απαθλίωση των παιδιών, η πείνα τους, η εγκατάλειψή τους, οι κίνδυνοι από τις αεροπορικές επιδρομές και από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, υποχρέωσαν τους γονείς των παιδιών να τα στείλουν σε ασφαλή τόπο. Οι φιλανθρωπικές οργανώσεις των Λαϊκών Δημοκρατιών δέχτηκαν, με τη μεσολάβησή μας, να περιποιηθούν και να φιλοξενήσουν αυτά τα φτωχά θύματα των μοναρχοφασιστικών φρικαλεοτήτων. Και τις μέρες εκείνες ακριβώς που γινόταν από τον ΟΗΕ η παγκόσμια καμπάνια για το παιδί, διεξαγόταν εδώ ένα λαμπρό έργο αλληλεγγύης. Δώδεκα χιλιάδες παιδιά είχαν σωθεί.
Υποχρεωτική συγκέντρωση των μαθητών στην προκυμαία της Ηγουμενίτσας για την υποδοχή των παιδιών μετά το κλείσιμο του γκέτο της Κέρκυρας
Φυσικά, δεν ήταν όλα τα παιδιά, της Ελεύθερης Ελλάδας. Πολλοί γονείς, είτε επειδή είχαν τα μέσα να τα θρέψουν, είτε γιατί δεν ήθελαν να τα αποχωριστούν, δεν τα έστειλαν και κανένας δεν τους ανάγκασε να το κάνουν. Αλλοι πάλι γονείς έστειλαν ένα ή δυο παιδιά και κράτησαν τα άλλα. Είναι αλήθεια πως πολλοί από αυτούς τους τελευταίους μετάνιωσαν που δε μιμήθηκαν τους άλλους, όταν τα αμερικάνικα αεροπλάνα σκότωσαν πολλά από αυτά και η πείνα αποδεκάτιζε τα άλλα. Το γεγονός αυτό, εν πάση περιπτώσει, δείχνει πως κανένας καταναγκασμός δεν ασκήθηκε, ούτε ήταν δυνατό να ασκηθεί. Σας επαναλαμβάνουμε μονάχα τούτο: Ούτε ένα παιδί δε στάλθηκε σε μια δημοκρατική χώρα χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων του. Σε κάθε χωριό, άλλωστε, οι γονείς εξέλεξαν μονάχοι τους μια ενήλικη κοπέλα ή μια γυναίκα για κάθε ομάδα 20-25 παιδιών για να τα συνοδεύσει».4
Μετά τη συγκατάθεση των κυβερνήσεων των χωρών της Λαϊκής Δημοκρατίας, άρχισε η μεταφορά των 25.000 παιδιών από τις εμπόλεμες περιοχές της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης με τη θέληση των γονιών ή των συγγενών τους (η ελληνική κυβέρνηση ανέβαζε τον αριθμό αυτό στις 28.000).
Ποια ήταν, λοιπόν, η κατάσταση της υγείας και του μορφωτικού επιπέδου αυτών των παιδιών, όταν μπήκαν στις χώρες της Λαϊκής Δημοκρατίας; Επειδή δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για τα προσφυγόπουλα ξεχωριστά για κάθε χώρα που τα δέχτηκε, θα παραθέσουμε στοιχεία των αρμοδίων υπηρεσιών για τη νοσηρότητα σε ποσοστά για το σύνολο των Ελληνόπουλων της προσφυγιάς. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, η κατάσταση της υγείας τους ήταν:
1. Πνευμονικές παθήσεις 26%.
2. Βρογχικά 17%.
3. Νευρικές παθήσεις 10,5%.
4. Ψώρα 14%.
5. Ρευματισμοί και άλλες παθήσεις (τραχώματα, κλπ.) 21,5%.
Στο όνομα της δήθεν επαγγελματικής κατάρτισης, τα παιδιά δούλευαν και τσαγκάρηδες στις βασιλικές επιχειρήσεις, χωρίς να αμείβονται
6. Τελείως υγιή μόνο 10,5%.
7. Το σωματικό βάρος για το 92% των παιδιών αυτών ήταν 5-10 κιλά κάτω από το κανονικό.5
Η κατάσταση αυτή ύστερα από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα άλλαξε πολύ. Χάρη στη στοργική φροντίδα και τις συνθήκες καλής διατροφής που εξασφάλισαν οι Λαϊκές Δημοκρατίες, η υγεία αυτών των παιδιών αποκαταστάθηκε.
Δεν ήταν καλύτερη η κατάσταση αυτών των παιδιών και από την άποψη του μορφωτικού τους επιπέδου. Τα στοιχεία σε ποσοστά για το σύνολο των παιδιών που εγκαταστάθηκαν στις Λαϊκές Δημοκρατίες δείχνουν την παρακάτω γενική εικόνα:
Για το σύνολο των Ελληνόπουλων:6
1. Εντελώς αγράμματα 60%.
2. Α’ τάξη Δημοτικού 17,5%.
3. Β’ 14%.
4. Γ’ 5%.
5. Πάνω από τη Γ` τάξη 4%.
Παρόμοια ήταν η κατάσταση από την άποψη της υγείας και της μόρφωσης των παιδιών και στη ΛΔ Βουλγαρίας.
Για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, το ΚΚΕ, το Μάη του 1948, συγκρότησε την Κεντρική Επιτροπή «Βοήθειας» στο παιδί (ΕΒΟΠ) με επικεφαλής τον Πέτρο Κόκκαλη. Η ΕΒΟΠ ασχολήθηκε με την καθοδήγηση και τη βοήθεια του έργου των Ελλήνων εκπαιδευτικών, την οργάνωση φροντιστηρίων επιμόρφωσης των Ελλήνων δασκάλων, τη συγγραφή διδακτικών βιβλίων, την έκδοση εξωσχολικών αναγνωσμάτων, κλπ. Και από τη μεριά τους, οι Ελληνες εκπαιδευτικοί, με τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας, της ελληνικής ιστορίας, της γεωγραφίας της Ελλάδας και με την πατριωτική αγωγή των προσφυγόπουλων.
Οπως είναι πασίγνωστο, μια από τις κυβερνήσεις των χωρών της ΛΔ που αποδέχτηκαν την πρόταση της ΠΔΚ ήταν και η κυβέρνηση της ΛΔ Βουλγαρίας.
Σήμερα, μετά από 60 χρόνια, κάνοντας μια ιστορική αναδρομή στο παρελθόν σ’ εκείνα τα δύσκολα και ταραγμένα χρόνια του εμφυλίου πολέμου ένας σχετικά μεγάλος αριθμός παιδιών (σχολικής και προσχολικής ηλικίας) των μαχητών του ΔΣΕ, που ξεπερνούσε τις 2.500 (σύμφωνα με το Αρχείο του Γενικού Συμβουλίου του Ερυθρού Σταυρού της ΛΔ Βουλγαρίας) κατέφυγαν στη ΛΔ Βουλγαρίας, όπου βρήκαν θερμή υποδοχή και στοργική φροντίδα.
Ο μικρός τότε Αρχοντής Πουσπουτάκης από την Κυανή Διδυμοτείχου να πώς περιγράφει την υποδοχή αυτή:
«Μόλις περάσαμε τα σύνορα και φτάσαμε στο Ορτάκιοϊ, ο βουλγάρικος λαός μας έκανε εγκάρδια υποδοχή. Μας φίλεψε με ό,τι καλύτερο είχε. Μετά, με αυτοκίνητα, μας μετέφεραν στη Σόφια και από εκεί στην Μπεργκόβιτσα. Υστερα πήγαμε στη Βράτσα. Σ’ αυτές τις πόλεις καθαριστήκαμε. Βγάλαμε τα κουρελιασμένα και βρώμικα ρούχα μας. Φορέσαμε καθαρά και ζεστά που μας έδωσε ο Ερυθρός Σταυρός Βουλγαρίας. Από τη Βράτσα πήγαμε στο Μπότεφγραντ. Εκεί λειτουργούσε Παιδικός Σταθμός κι άρχισε η καινούρια μας παιδική ζωή…».
Για την τακτοποίηση αυτών των παιδιών, το βουλγάρικο λαϊκό κράτος δημιούργησε παιδικούς σταθμούς στις παρακάτω πόλεις:
1. Γκάμπροβο 140 παιδιά.
2. Μπούρδας (Πύργος) 134.
3. Σλίβεν 245.
4. Κάρλοβο 614.
5. Στάρα Ζαγορά 133.
6. Μπότεφγκραντ 505.
7. Πάβελ Μπάνια 275.
8. Ζέμεν 104.
9. Γιάγκοντα 329.
Γιατροί και νοσοκόμες στους παιδικούς σταθμούς φρόντιζαν άγρυπνα για την υγεία των παιδιών.
Υστερα από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, από τον παραπάνω αριθμό των παιδιών, 1.300 παιδιά έφυγαν και πήγαν στις άλλες τότε Λαϊκές Δημοκρατίες.
Ο Ερυθρός Σταυρός της ΛΔ Βουλγαρίας, σε στενή συνεργασία με την καθοδήγηση των πολιτικών προσφύγων, ανέλαβαν τη μόρφωση και τη διαπαιδαγώγηση των Eλληνόπουλων, που, στην πλειοψηφία τους, ήταν σχεδόν αγράμματα. Εδώ αξιόλογος ήταν και ο ρόλος της EBOΠ.
Για την εκπλήρωση αυτού του καθήκοντος, το Κομμουνιστικό Κόμμα Βουλγαρίας και το βουλγάρικο λαϊκό κράτος διέθεσε δασκάλους και παιδαγωγούς από τους καλύτερους που είχε. Ιδρυσε επίτηδες σχολές για τη μόρφωση των Eλληνόπουλων. Οργάνωσε προπαρασκευαστικά φροντιστήρια για τους εισακτέους στα γυμνάσια, στις μέσες και προπαρασκευαστικές σχολές. Ανοιξε διάπλατα τις πόρτες και είχε εξασφαλίσει θέσεις σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ταυτόχρονα, τα αρμόδια κρατικά όργανα έδειξαν εξαιρετικά μεγάλη κατανόηση και φρόντιζαν, μεταξύ των άλλων, να εξασφαλίσουν και όλα τα απαραίτητα μέσα για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, και για την ανάπτυξη της πατριωτικής – εθνικής συνείδησης των προσφυγόπουλων.
Από τα 1.200 παιδιά που έμειναν στη ΛΔ Βουλγαρίας, τελείωσαν Γυμνάσιο 300, Τεχνικά Σχολεία 600, Τεχνικές και Μέσες Σχολές 100. Ανώτατη Μόρφωση 200. Ενα μέρος από αυτά τα παιδιά εργάστηκαν σε διάφορες επιχειρήσεις και εργοστάσια σαν ειδικευμένοι εργάτες. Ενα άλλο μέρος εργάστηκαν σε επιστημονικά εργαστήρια και Ινστιτούτα σαν επιστήμονες – ερευνητές. Και ένα τρίτο μέρος άσκησανε το επάγγελμα του δασκάλου, του οικονομολόγου, του μηχανικού, του γιατρού, του αρχιτέκτονα, του γεωπόνου, του τεχνολόγου, του χημικού, του καθηγητή στα ΑΕΙ, κλπ.
Αρκετά από τα Eλληνόπουλα που αποφοίτησαν από τα ΑΕΙ της ΛΔ Βουλγαρίας έκαναν μεταπτυχιακές σπουδές και απόκτησαν διάφορους επιστημονικούς τίτλους: Αναφέρουμε μερικούς: Δήμος Τσακίρης, Θανάσης Ζάχος, Απόστολος Χριστακούδης, Γιώργος Πολυμερίδης, Κώστας Βόδας, Θανάσης Τζαμπάζης, Γιώργος Στ. Παυλίδης, Αρχοντής Πουσπουτάκης. Το αξιοθαύμαστο αυτό έργο επιτελέστηκε με τη συμβολή πολλών παραγόντων. Ενας πρώτος και κύριος ήταν το βουλγάρικο σοσιαλιστικό κράτος, που έδωσε πολλά και έκανε τα πάντα που μπορούσε να δώσει και μάλιστα με το παραπάνω. Ενας δεύτερος παράγοντας ήταν και η Δημοκρατική Οργάνωση Μόρφωσης και Εκπολιτισμού (ΔΟΜΕ), η οποία, μεταξύ των άλλων, τοποθετούσε στην πρώτη γραμμή το πρόβλημα της μόρφωσης και το συνδύαζε πάντα με τις ανάγκες του λαϊκού κινήματος της χώρας μας. Και ένας τρίτος, πολύ σπουδαίος παράγοντας ήταν οι φιλότιμες και αξιέπαινες προσπάθειες των ίδιων των παιδιών, η φιλομάθεια και το μεράκι τους. Εδώ αξίζει τον κόπο να τονίσουμε ότι όλα αυτά τα παιδιά, που στη συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν παιδιά μαχητών του ΔΣΕ, η αντικομμουνιστική προπαγάνδα στη χώρα μας τα παρουσίαζε και σήμερα συνεχίζει να τα παρουσιάζει σαν «θύματα του παιδομαζώματος», ενώ η αντικειμενική αλήθεια είναι ότι πρόκειται ουσιαστικά για ένα παιδοσώσιμο.
«Αυτά τα παιδιά αποτελούν το ωραιότερο και το πλέον ενδιαφέρον κεφάλαιο της ιστορίας της προσφυγιάς και ιδιαίτερα το κεφάλαιο: Πώς έφυγαν από την Ελλάδα. Πώς πρωτοφιλοξενήθηκαν, πώς έκαναν τα πρώτα σχολικά τους βήματα, πώς έμαθαν ή καλλιέργησαν την ελληνική γλώσσα, τόσο απαραίτητο στοιχείο για τη δημιουργία και ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης – πώς έζησαν. Πώς διαπαιδαγωγήθηκαν και πώς ύστερα από τρεις δεκαετίες, η πλειοψηφία των παιδιών αυτών έγιναν διπλωματούχοι επιστήμονες ή άλλων μέσων και ανώτερων τεχνικών και επαγγελματικών σχολών…
Δεν έγινε προσπάθεια να γίνει μια σύγκριση με τα Ελληνόπουλα που γεννιούνται και ζουν σε χώρες της Δύσης, που, παρά την ελληνική κρατική και εκκλησιαστική «μέριμνα», με Ελληνες δασκάλους, σχολικά βιβλία και άλλα μέσα, δεν κατορθώνουν να μάθουν ή να διατηρήσουν την ελληνική γλώσσα και η δεύτερη γενιά, να μην μιλήσουμε για την τρίτη, «αφομοιώνονται» με τον ντόπιο πληθυσμό. Σύγκριση με τα Ελληνόπουλα της προσφυγιάς, που παρά την εγκατάλειψη και την εχθρική στάση των εκάστοτε ελληνικών κυβερνήσεων και τον κατά χώρα ελληνικών Πρεσβειών, κατόρθωσαν όχι απλώς να μάθουν ελληνικά, αλλά και να διαμορφώσουν ελληνική εθνική συνείδηση, να παραμείνουν μικροί και μεγάλοι ΕΛΛΗΝΕΣ!».
Ολα αυτά τα παιδιά που έγιναν επιστήμονες ασχολούνταν και με τα προβλήματα της ελληνικής πραγματικότητας: Κοινωνικά – οικονομικά – τεχνικά και άλλα. Η επιδίωξή τους ήταν από τη μία να συμβάλουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και αυτά στην προκοπή του λαού μας. Το όνειρό τους ήταν να γίνουν καλοί επιστήμονες, άριστοι ειδικοί, και να γυρίσουν στην αγαπημένη τους πατρίδα, διαθέτοντας όλες τις γνώσεις τους και την πλούσια πείρα γι’ αυτήν. Δυστυχώς, αυτό το επιστημονικό – τεχνικό δυναμικό, που ήταν ένα δώρο της ΛΔ Βουλγαρίας για τη χώρα μας, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν αξιοποιήθηκε από την ελληνική πολιτεία.
Εκτός από τη μόρφωση των προσφυγόπουλων, εξίσου σπουδαίος τομέας στην όλη δραστηριότητά τους ήταν και η πολιτιστική καλλιτεχνική κίνηση, η οποία ήταν και στάθηκε πάντα μια από τις βασικές μορφές της σύνδεσής τους με τη μητέρα πατρίδα.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’50, στη Σόφια, δημιουργήθηκε το χορωδιακό και το χορευτικό συγκρότημα, το οποία αποτελούνταν κυρίως από τους φοιτητές. Τα συγκροτήματα αυτά δίνανε σειρά παραστάσεων σε συγκεντρώσεις των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων με την ευκαιρία των διαφόρων επετειακών εορτών.
Η δημιουργία της ΔΟΜΕ στις αρχές του 1960 προώθησε παραπέρα την ανάπτυξη της καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Στη Σόφια, εκτός από τη μεικτή χορωδία και το χορευτικό συγκρότημα, δημιουργείται και ο φωνητικός όμιλος ανδρών με συνοδεία μαντολινάτας. Μεικτές χορωδίες, χορευτικά συγκροτήματα, φωνητικοί όμιλοι και μαντολινάτες εμφανίζονται και στις πόλεις: Πλόβντιφ, Στάρα Ζαγορά, Δημήτροφογκραντ, Πέρνικ, Γκάμπροβο, κλπ. Στο πλάτεμα και στην ποιοτική αναβάθμιση του τομέα του πολιτισμού με τα ήθη και τα έθιμα του λαού μας συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό τα καλλιτεχνικά φεστιβάλ που οργανώνονταν περιοδικά στα πλαίσια της ΔΟΜΕ.
Στην περίοδο της δεκαετίας του 1960, πραγματοποιήθηκαν 3 καλλιτεχνικά φεστιβάλ στην επιβλητική αίθουσα «Ουνιβερσιάντα» της Σόφιας, στα οποία συμμετείχαν και συγκροτήματα πολιτικών προσφύγων από τη Σοβιετική Ενωση και τις άλλες Λαϊκές Δημοκρατίες. Ολόκληρο το καλλιτεχνικό πρόγραμμα αυτών των φεστιβάλ ήταν γεμάτο με χορό και τραγούδι, με θέατρο, ηθογραφία και απαγγελίες. Ηταν διαποτισμένο από το πνεύμα του εθνικού μας πολιτισμού και του λαϊκού φολκλόρ.
Στη διάρκεια διαφόρων περιόδων, μέσα στο πλαίσιο της ΔΟΜΕ, λειτούργησαν:
— 12 χορωδιακά συγκροτήματα.
— 13 χορευτικά συγκροτήματα.
— 9 ορχήστρες.
— 7 φωνητικοί όμιλοι.
— 5 θεατρικοί όμιλοι.
— 14 παιδικές χορωδίες.
— 7 παιδικές μαντολινάτες
με ένα σύνολο ερασιτεχνών 1.200 ατόμων.
Η αθλητική κίνηση των προσφυγόπουλων αρχίζει από τα πρώτα ακόμα χρόνια της ζωής μας στους παιδικούς σταθμούς. Στη διάρκεια της περιόδου 1951-1953, η εφηβική ομάδα ποδοσφαίρου «ΣΠΑΡΤΑΚ» της πόλης Στάρα Ζαγορά αποτελούνταν μόνο από τα Ελληνόπουλα. Το 1955-1957, η εφηβική ομάδα «Μπαλκάν» της πόλης Γκάμπροβο αποτελούνταν από 10 Ελληνόπουλα και 5 Βουλγαρόπουλα. Το 1957 κατέλαβε την 5η θέση στο Πανβουλγαρικό εφηβικό τουρνουά ποδοσφαίρου «κύπελλο των πόλεων».
Στη Σόφια, το 1960, ιδρύεται ο Αθλητικός Σύλλογος «Αρης Βελουχιώτης» με ομάδες: στίβου, σκακιού, πινγκ-πονγκ, βόλεϊ, καλαθοσφαίρισης, ποδοσφαίρου… Η ποδοσφαιρική ομάδα συμμετείχε στη Β’ κατηγορία της Σόφιας.
Αθλητικά τμήματα το 1961 δημιουργούνται και στα παραρτήματα της ΔΟΜΕ στις πόλεις: Πέρνικ – «Ηρακλής», Γκάμπροβο – «ΔΟΞΑ», Πλόβντιφ – «ΑΠΟΛΛΩΝ», Στάρα Ζαγορά – «ΟΡΦΕΑΣ», Δημήτροφγκραντ – «ΕΒΡΟΣ».
Την ίδια περίοδο, ιδρύονται ομάδες στίβου, χάντμπολ, κωπηλασίας, σκακιού, μπάσκετ, πυγμαχίας και ελληνο-ρωμαϊκής πάλης με αξιόλογες επιδόσεις.
Μετά από 60 χρόνια, κάνοντας έναν απολογισμό, πρέπει με έμφαση να τονίσουμε ότι:
Η βοήθεια που έδωσε η πρώην ΛΔ Βουλγαρίας στα παιδιά των μαχητών του ΔΣΕ, αργότερα και στους ίδιους, ήταν πραγματικά συγκινητική. Ακόμα από την πρώτη μέρα πρόσφερε αμέσως στα παιδιά δωρεάν στέγη και τροφή, ιματισμό και υπόδηση, ιατρική περίθαλψη. Μέσα σ’ εκείνες τις πολύ δύσκολες συνθήκες για το βουλγάρικο λαό, όλη αυτή η φροντίδα και η συμπαράστασή του ήταν μεγάλη και ανεκτίμητη. Κυριολεκτικά, προερχόταν από το υστέρημα του βουλγάρικου λαού. Και μάλιστα, αυτή η βοήθεια προσφέρθηκε χωρίς κανένα απολύτως αντάλλαγμα.
Τηρουμένων των αναλογιών, τα παιδιά αυτά αποτελούσαν ένα προνομιούχο στρώμα. Ο Βουλγάρικος Ερυθρός Σταυρός εξασφάλιζε όλα τα αναγκαία και απαραίτητα μέσα. Ηταν μια στοργική μάνα, που στις χαρές και στις λύπες βρίσκονταν πάντα δίπλα στα παιδιά. Ολα αυτά δεν μπορούν και δεν πρέπει να ξεχαστούν ποτέ. Σήμερα όλα αυτά τα παιδιά αναγνωρίζουν και εκτιμούν πάρα πολύ αυτή τη συμπαράσταση και εκφράζουν από τα βάθη της καρδιάς τους την ειλικρινή ευγνωμοσύνη τους και λένε ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στο Κομμουνιστικό Κόμμα Βουλγαρίας, στον βουλγάρικο λαό και στο πρώην σοσιαλιστικό κράτος. Και απολύτως δικαιολογημένα θεωρούν την πρώην Λαϊκή Δημοκρατία Βουλγαρίας για δεύτερη πατρίδα τους.
Στην πρώην ΛΔ Βουλγαρίας ζήσαμε, μεγαλώσαμε, σπουδάσαμε και εργαστήκαμε 30 και πλέον χρόνια. Ηταν τα καλύτερά μας χρόνια. Ηταν τα χρυσά χρόνια της ζωής και της νιότης μας. Και αυτά δε σβήνουν με τίποτα, ό,τι και να λένε οι αντίπαλοί μας. Αυτά τα χρόνια είναι γραμμένα με ανεξίτηλα γράμματα. Είναι αλήθεια. Δε μας έλειπε τίποτα. Κι όμως, αλίμονο αν όλα τα καλά και οι ανέσεις της ζωής, που μας εξασφάλισε το βουλγάρικο σοσιαλιστικό κράτος, όπως και η μακρόχρονη υπερορία μας, είχαν καταφέρει να σβήσουν το φως που έκαιγε μέσα στην καρδιά μας για την πατρίδα, που τόσο μας έλειπε. Ευτυχώς, που τίποτα δε στάθηκε δυνατό. Η νοσταλγία προς τα άγια χώματα των χωριών μας, προς το «σπίτι μου σπιτάκι μου και φτωχοκαλυβάκι μου» ήταν μεγάλη. Ευτυχώς, που ο νόστος για την Ελλάδα νίκησε το λωτό. Αυτόν τον διακαή πόθο μας για τον επαναπατρισμό σαν παιδιά και αργότερα σαν γονείς τον μεταλαμπαδεύσαμε και στα δικά μας τα παιδιά, που εξ αντικειμένου δεν ήταν δυνατό να γνωρίσουν την Ελλάδα από κοντά. Σ’ αυτό συνέβαλαν το ΚΚΕ και η Δημοκρατική Οργάνωση Μόρφωσης και Εκπολιτισμού των Ελλήνων Πολιτικών Προσφύγων. Ιδιαίτερα αξιέπαινος και σημαντικός ήταν ο ρόλος των Ελλήνων δασκάλων, οι οποίοι, μέσω της διδασκαλίας της μητρικής μας γλώσσας, της ελληνικής ιστορίας, της γεωγραφίας και της πατριδογνωσίας, μας διαπαιδαγώγησαν στο πνεύμα της αγάπης προς τον λαό και την πατρίδα μας, όπως και στο πνεύμα του προλεταριακού διεθνισμού. Οι Ελληνες εκπαιδευτικοί, μένοντας πιστοί στα ιδανικά του κομμουνισμού και στις αρχές της σοσιαλιστικής – κομμουνιστικής παιδαγωγικής, επιτέλεσαν επάξια το βαθιά ανθρωπιστικό, πατριωτικό και επιστημονικό τους καθήκον. Επίσης, πολύ σημαντικός ήταν και ο ρόλος των γονέων, των γιαγιάδων και παππούδων. Ολοι αυτοί οι παράγοντες μαζί συντέλεσαν στο να μείνουμε Ελληνες.
Τελειώνοντας, θέλω να αναφέρω τα λόγια του Χ. Φλωράκη από το βιβλίο του Δ. Σέρβου με τον τίτλο: «Το παιδομάζωμα και ποιοι φοβούνται την αλήθεια». «…θεωρώ αναγκαίο – γράφει ο Χ. Φλωράκης – να αναφερθώ ιδιαίτερα στο μέρος που γίνεται λόγος για τα παιδιά που ζήσαν στην πολιτική προσφυγιά. Ενδιαφέροντα στοιχεία φανερώνουν την προσφορά του σοσιαλισμού στον άνθρωπο και ειδικότερα στα κατατρεγμένα Ελληνόπουλα που βρέθηκαν και έζησαν στις Λαϊκές Δημοκρατίες. Η προσφορά αυτή φανερώνει τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα του σοσιαλισμού και την ηθική, πολιτική και κοινωνική ανωτερότητά του σε σχέση με τις καπιταλιστικές κοινωνίες… Αυτήν την ανωτερότητα οφείλουμε να την προβάλλουμε όσο το δυνατόν ολοκληρωμένα γίνεται. Οχι γιατί είμαστε – όπως θέλουν να λένε ορισμένοι – απολογητές του υπαρκτού σοσιαλισμού, αλλά γιατί είμαστε οπαδοί της κοινωνικής απελευθέρωσης και της κατάργησης της καπιταλιστικής σκλαβιάς».8
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Γιώργος Δ. Γκαγκούλιας: «Παιδομάζωμα: Τα παιδιά στη θύελλα του Εμφυλίου Πολέμου και μετά». Εκδόσεις «ΙΩΛΚΟΣ», 2004, σελ 65.
2. Ανακοίνωση του υπουργείου Εσωτερικών της ΠΔΚ, 7 Μάρτη 1948, που δημοσιεύτηκε στο «Δελτίο Ειδήσεων» του ΔΣΕ.
3. Από την Ανακοίνωση του υπουργείου Εσωτερικών της ΠΔΚ για τα παιδιά, «Εξόρμηση» της 15 Μάρτη 1948, σελ. 5.
4. Επίσημα Κείμενα του ΚΚΕ, τόμος 6, 1945-1949, σελ. 474-476.
5. Θανάσης Μητσόπουλος: «Μείναμε Ελληνες», σελ. 46.
6. Στο ίδιο, σελ. 62.
8. Χ. Φλωράκης: «Ενα γράμμα από τον Χαρίλαο Φλωράκη, Επίτιμο Πρόεδρο του ΚΚΕ» στο βιβλίο του Δημήτρη Σέρβου: «Το παιδομάζωμα και ποιοι φοβούνται την αλήθεια». Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2001, σελ. 10.
Κείμενο του Γιώργου Πολυμερίδη από τον «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ»
