Ο Παύλος Γύπαρης γεννήθηκε το 1882 στο χωριό Ασή Γωνιά του Αποκόρωνα της Κρήτης. Σε ηλικία 17 χρόνων έλαβε μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα ως επικεφαλής της ομάδας των Κρητικών.
Συμμετείχε στην περίφημη μάχη στο Ζέλεντιτς το 1904 όπου πλήθος κομιτατζήδων είχαν συγκεντρωθεί στην περιοχή λόγω ενός γάμου.
Ο Γύπαρης συγκέντρωσε πέντε πρωτοπαλίκαρα και όρμησε στο γλέντι σκοτώνοντας 47 Βούλγαρους.
Η φήμη του εξαπλώθηκε παντού μετά τη μάχη στο Μουρίκι, όπου εξουδετέρωσε του Τούρκους και τους έτρεψε σε φυγή.
Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, οργάνωσε ένα αντάρτικο σώμα στη Σάμο μαζί με τον Θεμιστοκλή Σοφούλη και πολέμησε κατά των Τούρκων. Μαζί με 230 άνδρες ξεκίνησε την επανάσταση που οδήγησε στην απελευθέρωση του νησιού το 1912.
Το 1914 ενίσχυσε τον αγώνα για την εδραίωση της προσωρινής κυβέρνησης της Βορείου Ηπείρου. Ο Γύπαρης έφθασε στο Αργυρόκαστρο μαζί με 150 άνδρες και το πρωί της 20ης Ιουνίου η ομάδα του κατέλαβε την Κορυτσά και έπειτα προχώρησε στην Μοσχόπολη, όπου αφόπλισε τον τουρκικό πληθυσμό.
«Ελληνοκρητική λεγεώνα»
Το 1915, όταν ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος δεν έχει ακόμη φτάσει στην Ελλάδα, σχημάτισε μια «Ελληνοκρητική Λεγεώνα» 900 ανδρών και ως λοχαγός του γαλλικού στρατού, εκστράτευσε εναντίον των Γερμανών στο μέτωπο της Αλσατίας.
Η όλη εκστρατεία έγινε με ενέργειες της κυβέρνησης Βενιζέλου, ο οποίος συνέστησε τον Γύπαρη ως τον μοναδικό που θα μπορούσε να τσακίσει τις άτακτες συμμορίες των Τούρκων.
Μετά το Δυτικό Μέτωπο, ο Γύπαρης προσχώρησε στο κίνημα της Θεσσαλονίκης και έλαβε μέρος σε όλες τις μάχες του Μακεδονικού Μετώπου, μέχρι που τραυματίστηκε στην πρώτη μάχη του Σκρα.
Διοικητής Τάγματος Ασφαλείας
Το 1918 το κράτος και η κυβέρνηση Βενιζέλου ψήφισαν νόμο για τη συγκρότηση του Τάγματος Ασφαλείας με σκοπό την καταστολή των αντιπάλων του καθεστώτος. Ο Βενιζέλος διόρισε διοικητή του τάγματος τον Παύλο Γύπαρη. Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι βασάνιζε τους πολιτικούς αντιπάλους με διάφορες βαναυσότητες, όπως για παράδειγμα βάζοντας γάτες στα εσώρουχα των ανδρών.
Ο Γύπαρης έγινε η σκιά του Βενιζέλου.
Οι φοβεροί «Γυπαραίοι», όπως τους αποκαλούσαν, θεωρήθηκαν βασικοί ύποπτοι για την δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη ως «αντίποινα» για την απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου στη Λυόν.
Επίσης, ο Παύλος Γύπαρης θεωρήθηκε ως ηθικός αυτουργός της δολοφονικής επίθεσης κατά του ηθοποιού Βασίλη Αυλωνίτη τον Αύγουστο του 1931 στο θέατρο «Περοκέ», όπου έκανε ένα νούμερο που σατίριζε τα πολιτικά δρώμενα της εποχής και τους υπουργούς της βενιζελικής παράταξης. Η παρακρατική του δράση είχε γίνει φόβος και τρόμος κατά των αντιπάλων του.
Το 1920 μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου, ο Γύπαρης τον ακολούθησε στην αυτοεξορία του στη Γαλλία.
Η γνωριμία με τον Βενιζέλο είχε ξεκινήσει το 1907 όταν εκείνος είχε βρεθεί στο χωριό Ασή Γωνιά για να βαφτίσει τον γιο του αδελφού του και από εκείνη την εποχή, ο Γύπαρης έγινε ο πιο έμπιστος άνθρωπος του Βενιζέλου.
Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γύπαρης έσπευσε στην Κρήτη, όπου και έλαβε μέρος ως επικεφαλής στις μάχες στο νησί κατά των δυνάμεων του Άξονα. Μετά την κατάληψη της Κρήτης έφυγε μαζί με την εξόριστη κυβέρνηση στην Αίγυπτο όπου έγινε «φρούραρχος» της Αλεξάνδρειας και του Καΐρου. Μετά την απελευθέρωση το 1944, επέστρεψε στην Κρήτη όπου οργάνωσε την Εθνική ανταρτική Ταξιαρχία και έγινε φρούραρχος Χανίων. Εκεί επιδόθηκε στον αγώνα κατά του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ.
Η διάλυση της «ταξιαρχίας»
Η «Ταξιαρχία» του Γύπαρη διαλύθηκε μετά το τέλος του πολέμου, τον Ιούνιο του 1945. Τον επόμενο Μάρτιο αποφάσισε να ασχοληθεί με την πολιτική και εκλέχτηκε πρώτος βουλευτής Χανίων με το κόμμα των Φιλελευθέρων, του Σοφοκλή Βενιζέλου.
Ο Παύλος Γύπαρης πέθανε στις 22 Ιουλίου 1966 και κηδεύτηκε από τη Μητρόπολη δημοσία δαπάνη.
Αρχική φωτογραφία του Ariel Varges: κρητική σωματοφυλακή του Ελευθερίου Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη (Ιανουάριος 1917)
«Η βασιλική πορφύρα είναι ωραίο σάβανο». Θεοδώρα, η χορεύτρια που έσωσε τον θρόνο και προέτρεψε τον Ιουστινιανό να πολεμήσει τους στασιαστές, ενώ αυτός ετοιμαζόταν να φύγει σαν κυνηγημένος … 
