Ο μεγαλύτερος από τους ποταμούς της Κύπρου είναι ο ποταμός Πεδιαίος. Γνωστός ως Πηθκιάς στους Κύπριους και Kanli Dere στα τούρκικα, ξεκινά από την οροσειρά του Τροόδους και καλύπτει μία απόσταση 98 χιλιομέτρων.
Διασχίζει την πεδιάδα της Μεσαορίας, την επαρχία Λευκωσίας και καταλήγει στον κόλπο της Αμμοχώστου. Ο ποταμός ονομάστηκε «Ιδεϊ-Έος», από την αρχαιότητα, δηλαδή αυτός που «βλέπει στην Ανατολή». Στην πόλη της Λευκωσίας, χρησιμοποιήθηκε ιδίως για να γεμίζει την τάφρο έξω από τα μεσαιωνικά τείχη της πόλης.
Ο χείμαρρος και τα γεφύρια
Στις περισσότερες και παλαιότερες αναφορές ταξιδευτών στην Κύπρο, ο Πεδιαίος χαρακτηρίζεται ως χείμαρρος, ο οποίος στο πέρασμά του και ειδικά όταν υπερχείλιζε παρέσερνε τα πάντα.
Το 1394, ο Martoni, στο ημερολόγιό του σημείωνε: «Τη Λευκωσία διασχίζει ένας χείμαρρος τον οποίο κανείς μπορεί να τον περάσει πατώντας επάνω σε πέτρες όταν δεν βρέχει. Όταν είναι βροχερός τρέχει πολύ νερό και υπάρχουν πολλά γεφύρια, μερικά από ξύλα μερικά από πέτρες». Αυτά τα γεφύρια απαντώνται και σε άλλα χρονικά και ημερολόγια ταξιδευτών, όπως του Λεόντιου Μαχαιρά ή του Φραγκίσκου Amadi.
Ο δολοφονικός Πεδιαίος και η γέφυρα Σινεσκάρδου
Στις 10 Νοεμβρίου 1330, μία φοβερή θεομηνία στοίχισε τη ζωή σε περίπου 3000 κατοίκους της Κύπρου, όταν ο Πεδιαίος υπερχείλισε. Ο Λεόντιος Μαχαιράς, περιέγραψε την καταστροφή στο χρονικό του: «Εις τους ατλ’ Χριστού εκατέβην ο ποταμός της Χώρας τόσον μέγας και εξερίζωσεν πολλά δεντρά και εκατέβασεν τα και εφέραν τα εις την Χώραν, και εστούππωσεν το γιοφύριν του Σινεσκάρδου και ο ποταμός επήγεν τριγύρου της Χώρας και εχάλασεν πολλά σπίτια και έπνιξεν πολλύν λαόν».
Το γεφύρι του Σινεσκάρδου από όπου ξεκίνησε η φονική πλημμύρα, βρισκόταν δίπλα από την οικία του στρατιωτικού ακόλουθου, από τον οποίο πήρε και το όνομά του. Εκείνη την ημέρα, ο Αρχιεπίσκοπος Λευκωσίας, Ιωάννης ντελ Κοντέ, διέταξε να ανοίξει το αρχιεπισκοπικό μέγαρο στο κέντρο της πόλης για να στεγάσει τους εκατοντάδες πλημμυροπαθείς.
Από εκείνο τον Νοέμβριο και για περίπου έναν αιώνα, κάθε 10 του μηνός οι κάτοικοι της Λευκωσίας πορεύονταν σε μία λιτανεία όπου μνημόνευαν την καταστροφή, γύρω από τα τείχη της πόλης.
Η δολοφονία του ιερέα στο Γεφύρι Αγίου Δομίνικου
Επρόκειτο για το πρώτο γεφύρι προς τα δυτικά, από το οποίο εισερχόταν ο ποταμός στην πόλη. Την ονομασία του οφείλει στη μονή Αγίου Δομίνικου που ήταν κτισμένη στην περιοχή, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η Πύλη Πάφου. Γύρω γύρω, συναντούσε κανείς και το δεύτερο ανάκτορο της δυναστείας των Lusignan, την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας και η μονή του Αγίου Μάμαντα, οι οποίες κατεδαφίστηκαν το 1567, για να χτιστεί ο προμαχώνας Rocha.
Στις 3 Απριλίου 1376, ο Λατίνος ιερέας Φιλίππο – εξομολόγος του Φραγκίσκου βασιλιά της Κύπρου Πέτρου Β’ – ξεκίνησε το πρωί για να επισκεφθεί τη μητέρα του στη Μονή του Αγίου Μάμαντος. Στη διαδρομή συνάντησε τον θείο του, βισκούντη Βαρθολομαίο Marche. Οι δύο άντρες δεν έφτασαν ποτέ στη μονή. Μόλις περνούσαν το γεφύρι δέχθηκαν την επίθεση δύο στρατιωτικών που είχαν στήσει ενέδερα στον Φιλίππο. Ήταν ο Κρητικός Αλεξόπουλος και ο Thebat Belfaragge. Θεωρούσαν πως είχε επηρεάσει τη γνώμη του βασιλιά, σχετικά με την παράδοση του φρουρίου Κούρικο στη Μικρά Ασία, στον Thebat Belfaragge. Οι στρατιωτικοί φόνευσαν τον Λατίνο ιερέα αλλά και τον βισκούντη ο οποίος προσπάθησε να τον σώσει.
Το γεφύρι των εκτελέσεων
Η γέφυρα Berlina έχει τα πιο πολλά ονόματα. Οι χρονικογράφοι την ονομάζουν Berlina, δηλαδή σε περίοπτη θέση όπου επιβάλλονταν ποινές, Κάτω Μέσης, della prigion –της φυλακής – , των νηματοπουλείων –επειδή εκεί πωλούνταν νήματα πανπακερά κατά τον Μαχαιρά, της πλατείας και της Πιλλιρής –από το γαλλικό pillor δηλαδή χώρο στον οποίο επιβαλλόταν η ποινή, ή κίονας στηλίτευσης ή διαπόμπευσης. Όποια ονομασία κι αν του αποδίδουν όμως, το γεφύρι Berlina ήταν γνωστό για τις εκτελέσεις, τους απαγχονισμούς, τις συμπλοκές και τους αποκεφαλισμούς.
Το 1191, οι Κύπριοι εξεγέρθηκαν εναντίον των Ναϊτών λόγω της βαριάς φορολογίας που τους επέβαλλαν. Το σημείο στο οποίο έγινε η συμπλοκή ήταν το γεφύρι Berlina. Οι εξεγερμένοι Κύπριοι φόνευσαν τόσο κόσμο, που το αίμα έτρεξε μέχρι το ποτάμι του Σινεσκάρδου. Σε άλλες αναφορές, μνημονεύεται για τις ποινές που επιβάλλονταν εκεί και τις εκτελέσεις. Ο χρονικογράφος Γεώργιος Βουστρώνιος, αναφέρεται στο γεφύρι ως αυτό της Κάτω Μέσης, όπου εκεί αναρτήθηκε το κομμένο κεφάλι του βισκούντη Έκτορα de Chivides.
Πληροφορίες: Οι γέφυρες του Πεδιαίου στη Λευκωσία, Πολίτης
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: Οι ανασκαφές στα τείχη της Λευκωσίας και δη στην Πύλη Πάφου, αποκάλυψαν το «μυστικό» των Ενετών και επιβεβαίωσαν τις ιστορικές αναφορές για τον Πεδιαίο ποταμό. Σημαντική ανακάλυψη και για τους Οθωμανούς – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
