Του Κώστα Μερούση, φιλόλογου και Προέδρου της Δημόσιας Κεντρικής Ιστορικής Βιβλιοθήκης Χίου «Κοραής»
1944. Το τελευταίο έτος της γερμανικής κατοχής. Και στη Χίο τα θύματα της πείνας πολλά, ενώ οι μαυραγορίτες δρουν ανενόχλητοι. Πολλοί Χιώτες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το νησί ταξιδεύοντας προς τις απέναντι τουρκικές ακτές με προορισμό την Κύπρο αλλά και χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής.
Μοναδική ελπίδα για τους πεινασμένους Χιώτες ο Ερυθρός Σταυρός. H βοήθεια θα ερχόταν με ένα «liberty» του Λευκού Στόλου, το «Wiril» (παλικάρι), που θα παρέδιδε σιτάρι, αλεύρι, μπιζέλια, σιμιγδάλι, ρύζι, ζάχαρη, γάλα γλυκό σε κουτιά και πετρέλαιο.
Το «παλικάρι» που θα έδινε ελπίδα στους Χιώτες
Το πλοίο είχε ναυπηγηθεί το 1938 στο ναυπηγείο «Oresundsvarvet» για λογαριασμό της εταιρίας «Rederi A/B Svea». Είχε μήκος περίπου 70 μέτρα, πλάτος λιγότερο από 11, χωρητικότητα 1.230 τόνων και έπιανε τα 12 μίλια την ώρα.
Ο κατάπλους είχε προγραμματιστεί για το Σάββατο 5 Φεβρουαρίου 1944 από τη Σάμο, ενώ η εκφόρτωση των αγαθών προβλεπόταν μέχρι την Τρίτη 8 του μηνός.
Από την Παρασκευή, 4 Φεβρουαρίου, η Τοπική Επιτροπή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, με πρόεδρο τον τότε μητροπολίτη Ιωακείμ Στρουμπή και μέλη τον υποπρόξενο της Σουηδίας και άλλα εκλεκτά πρόσωπα της χιακής κοινωνίας είχε σχεδιάσει το πρόγραμμα παραλαβής και διάθεσης των εφοδίων, αφού πρώτα εξασφάλισαν τη απαραίτητη άδεια από τους Γερμανούς.
Πράγματι, το απόγευμα του Σαββάτου 5 Φεβρουαρίου 1944 το «Wiril» κατέπλευσε στη Χίο. Την Κυριακή το πρωί πλεύρισε στο χώρο του Τελωνείου. Η εκφόρτωση ολοκληρώθηκε τη Δευτέρα 7 Φεβρουαρίου 1944 στις 11:30, και μισή ώρα νωρίτερα από το προβλεπόμενο. Τα αμπάρια σκεπάστηκαν με το πανί του Ερυθρού Σταυρού, οι επιβλέποντες μάζεψαν τα χαρτιά τους και δόθηκε εντολή να πάνε όλοι για φαγητό.
Ο βομβαρδισμός του πλοίου
Σύμφωνα με το ημερολόγιο του πλοίου: «Στις 11:40 έξι αγγλικά αεροσκάφη επιτέθηκαν εναντίον του πλοίου, έριξαν εμπρηστικές και εκρηκτικές βόμβες στο λιμάνι από χαμηλό ύψος και πολυβόλησαν την προκυμαία και το σκάφος.
Μια εμπρηστική βόμβα χτύπησε το πλοίο στην πρώτη επίθεση. Έξι βαρέλια με πετρέλαιο, τοποθετημένα στο εμπρός μέρος του καταστρώματος, από το μέρος του λιμανιού, πήραν φωτιά. Ο άνεμος που φύσαγε από την πλώρη άπλωνε τις φλόγες με μεγάλη ταχύτητα σε ολόκληρη τη γέφυρα… Τότε τα αεροπλάνα γύρισαν για δεύτερη φορά και πολυβόλησαν το πλοίο και την προκυμαία».
Ακολούθησε τρίτη επίθεση.
Τα βλήματα τώρα χτύπησαν το πλακόστρωτο της προκυμαίας και εξοστρακίστηκαν, σκορπώντας τον θάνατο.
Το βαπόρι φλεγόταν στο κεντρικό του τμήμα από ένα εκρηκτικό βλήμα που έπεσε σε ένα βαρέλι βενζίνης, το οποίο ήταν δίπλα στην καμινάδα του «Wiril».
Υψώθηκαν τεράστιες φλόγες και καπνός κάλυψε τον ορίζοντα. Το έργο της κατάσβεσης άρχισε περίπου στις 12:30.
Καταβλήθηκαν υπεράνθρωπες προσπάθειες, για να σωθεί το φορτίο και το πλοίο, που ήδη είχε πάρει κλίση.
Πολλοί τρομοκρατήθηκαν και απομακρύνθηκαν γρήγορα από το λιμάνι. Τα εξαρτήματα και ο εσωτερικός διάκοσμος σε όλο το κεντρικό τμήμα του πλοίου καιγόντουσαν, καθώς και η αποθήκη ανάμεσα στα καταστρώματα.
Δόθηκε διαταγή εγκατάλειψης. Στο βαπόρι έμειναν λίγοι γενναίοι. Οι φλόγες τέθηκαν υπό έλεγχο στις 16:00. Μετά την τρίτη επίθεση τα αεροπλάνα αποχώρησαν.
Ο συναγερμός έληξε και άρχισε η μεταφορά νεκρών και τραυματιών στο δημόσιο νοσοκομείο του νησιού και στις ιδιωτικές κλινικές με το μοναδικό φορτηγό του Δήμου και δίτροχες χειράμαξες. Νεκροί και τραυματίες ανάκατα.
Τραγικός απολογισμός: 18 νεκροί και 50 τραυματίες.
Προσπάθεια να σωθούν τα τρόφιμα
Το πλοίο μετά την εγκατάλειψή του από το πλήρωμα φρουρούταν από γερμανούς και έλληνες αξιωματικούς και ένα χιώτη νυχτοφύλακα.
Αν και το σιτάρι στα αμπάρια είχε καταστραφεί από το νερό, με παρότρυνση του Δημάρχου η προσπάθεια διάσωσης του φορτίου συνεχίστηκε, αδειάζοντας αρχικά το μέρος που παρουσίαζε κλίση για να αποκτήσει το βαπόρι την απαιτούμενη ισορροπία.
Οι λιμενεργάτες γέμιζαν σακιά με βρεγμένο στάρι, τα άφηναν να στραγγίσουν, ενώ άλλοι τα μετέφεραν σε κάρα ώστε να απλωθούν σε μεγάλες αίθουσες στους στρατώνες, ώστε να στεγνώσουν.
Οι εργάτες έπαιρναν αντί ημερομισθίου επτά οκάδες σιτάρι και εργάζονταν στη διάρκεια της νύκτας εξαιτίας του φόβου νέου βομβαρδισμού με τη βοήθεια μιας πρόχειρης ηλεκτρικής εγκατάστασης, που τοποθετήθηκε από το συνεργείο της Ηλεκτρικής.
Τι απέγινε το «Wiril»
Μετά τον βομβαρδισμό, το πλοίο κατάφερε να φτάσει μέχρι την Κωνσταντινούπολη την 1η Μαΐου 1944 και να κάνει πρόχειρες επισκευές στη γέφυρα και το μηχανοστάσιο.
Στη συνέχεια, απέπλευσε για Σουηδία την 1η Αυγούστου 1944, ρυμουλκώντας το επίσης χτυπημένο «Camelia».
Στις 16 Αυγούστου έφτασαν στις Αζόρες και στις 14 Σεπτεμβρίου μετά από ένα θρυλικό ταξίδι 7.000 μιλίων με ταχύτητα 9 κόμβων αφίχθησαν στη Σουηδία.
Το 1961, το «Wiril» πουλήθηκε στη Γιουγκοσλαβία και μετονομάσθηκε σε «Platak», ενώ το 1967 αγοράσθηκε από την «Losinjska Plovidba» και πήρε το όνομα «Beli».
Στις 26 Δεκεμβρίου 1980 κατέπλευσε στο Σπλιτ και μπήκε στο διαλυτήριο.
Πηγές και φωτογραφικό υλικό
- Κ. ΝΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ: Υπόθεση Wiril: Επεισόδιο Πολέμου, Εκδόσεις ΆλφαΠι, Χίος.
- ΑΝΔΡΕΑΔΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΒΡΟΝΤΑΔΟΥ ΧΙΟΥ: Ο βομβαρδισμός του πλοίου του Ερυθρού Σταυρού Wiril στο λιμάνι της Χίου.
Σημείωση: Η «Μηχανή του Χρόνου» δέχεται κείμενα αναγνωστών και αν είναι στο πνεύμα της σελίδας, τα δημοσιεύουμε. Φυσικά δεν παρεμβαίνουμε ουσιαστικά στα κείμενα, ούτε και φέρουμε ευθύνη για τυχόν ανακρίβειες. Μπορείτε να στέλνετε τα κείμενα με ένα σύντομο βιογραφικό σας στο [email protected]
Διαβάστε στη «ΜτΧ»: 
