Χιλιάδες ζωές σώθηκαν και εκατομμύρια θα μπορούσαν ίσως να σωθούν από τις πληροφορίες που εξασφάλισε ο κορυφαίος σοβιετικός κατάσκοπος, Ρίσταρντ Σόργκε, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Σόργκε είχε φτιάξει ένα άρτιο δίκτυο κατασκόπων και ενημέρωσε εγκαίρως την ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης για τις κορυφαίες πολεμικές ενέργειες του Άξονα, το Περλ Χάρμπορ, την επίθεση του Χίτλερ στη Ρωσία και τη μάχη του Στάλινγκραντ.
Σε κάποιες κρίσιμες περιπτώσεις δεν του έδειξαν όμως τη δέουσα εμπιστοσύνη, με συνέπεια ο φόρος αίματος να είναι τεράστιος. Άδοξο ήταν και το τέλος του, στοιχείο που επιβεβαιώνει τη μοίρα των κατασκόπων να παραμένουν στη σκιά όσο κάνουν επιτυχίες και να μπαίνουν στο περιθώριο, όταν αποτυγχάνουν ή όταν δεν είναι πλέον χρήσιμοι για διάφορους λόγους που επιβάλλει η συγκυρία.
Μαχητής στο γερμανικό στρατόπεδο
Ο Ρίτσαρντ Σόργκε γεννήθηκε στο Μπακού στις 4 Οκτωβρίου 1895 και ήταν τελευταίο από εννιά παιδιά του Γερμανού μηχανικού ορυχείων. Το 1898 η οικογένεια επέστρεψε στη Γερμανία και με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατατάχθηκε στον γερμανικό στρατό. Τον Ιούνιο 1915 η μονάδα του πολέμησε σκληρά στο ανατολικό μέτωπο και τον Μάρτιο του 1916 τραυματίστηκε στα πόδια από οβίδα.
Τιμήθηκε με το Σιδηρούν Σταυρό. Στο νοσοκομείο έκανε σχέση με μια από τις νοσοκόμες του και επηρεάστηκε ιδεολογικά από τον μαρξιστή πατέρα της. Τα τραύματά του δεν του επέτρεπαν να επιστρέψει στο μέτωπο και πήγε να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, όπου και μυήθηκε στο οργανωμένο επαναστατικό κίνημα.
Το 1919 ο Σόργκε αποστρατεύτηκε και συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Κιέλου, ενώ εντάχθηκε στο νεοσυσταθέν γερμανικό κομμουνιστικό κόμμα. Στη συνέχεια άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος και το 1925 μετανάστευσε στη Σοβιετική Ένωση όπου εργάστηκε στην Υπηρεσία Πληροφοριών, της Τρίτης Διεθνούς (Κομιντέρν).
Ο Σόργκε έγινε κατάσκοπός της Σοβιετικής Ένωσης και με την κάλυψη της ιδιότητας του δημοσιογράφου ταξίδεψε σε διάφορες χώρες της Ευρώπης. Στόχος του ήταν να δημιουργήσει προσβάσεις με τα ανερχόμενα κομμουνιστικά κινήματα. Το 1929 εργάστηκε στην Αγγλία για να καταγράψει την εξέλιξη του εργατικού κινήματος.
Έτσι παρατήρησε από κοντά τις δραστηριότητες του κομμουνιστικού κόμματος και τη γενικότερη κοινωνική και πολιτική κατάσταση στη Βρετανία. Είχε όμως αυστηρή εντολή να μην εμπλακεί ενεργά στην πολιτική, όσο διάστημα θα παρέμενε στη χώρα.
Αντίθετα, τον Νοέμβριο του 1929 μετατέθηκε στη Γερμανία με την εντολή να ενταχθεί στο ναζιστικό κόμμα και να μείνει μακριά από τους αριστερούς ακτιβιστές.
Για να καλύψει τη δραστηριότητά του, έπιασε δουλειά ως αποστολέας στην εφημερίδα Getreide Zeitung. Η δραστηριότητά στην οργάνωση του δικτύου των κατασκόπων ήταν αδιάκοπη.
Ταξίδεψε στην Κίνα για να έρθει σε επαφή με έναν άλλο κατάσκοπο, τον Μαξ Κλάουσεν και γνώρισε επίσης τη διάσημη αριστερή δημοσιογράφο, Αγκνες Σμέντλεϋ που έγραφε στην Frankfurter Zeitung και η οποία τον σύστησε στον Οζάκι Χοτσούμι, που δούλευε στη γιαπωνέζικη εφημερίδα Asahi Shimbun.
Ο Χουσάμι στρατολογήθηκε αργότερα στην ομάδα του Σόργκε. Σαν δημοσιογράφος, ο Σόργκε παρουσιαζόταν ως ειδικός στα θέματα της κινεζικής αγροτικής πολιτικής, ιδιότητα που του έδινε τη δυνατότητα να ταξιδεύει σε όλη τη χώρα και να έρχεται σε επαφή με τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας.
Η ομάδα κατασκόπων της Ιαπωνίας
Τον Μάιο του 1933 η Σοβιετική Ένωση ανέθεσε στον Σόργκε να οργανώσει ένα δίκτυο κατασκόπων στην Ιαπωνία. Ταξίδεψε στη Γερμανία όπου έκανε συνδέσμους με εφημερίδες και το ναζιστικό περιοδικό Geopolitik και επέστρεψε στην Ιαπωνία. Όπως και στην Αγγλία, είχε ρητές εντολές να μην έρθει σε καμία επαφή με το γιαπωνέζικο κομμουνιστικό κόμμα που δρούσε στο περιθώριο ή τη σοβιετική πρεσβεία στο Τόκυο.
Στο δίκτυο της Ιαπωνίας συμμετείχαν ο Μαξ Κλάουσεν, ο Οζάκι Χοστσούμι και δύο ακόμη πράκτορες της Κομιντέρν.
Επιπλέον, ο Σόργκε ανέπτυξε σύντομα επαφές με αρκετά σημαντικά στελέχη στη γερμανική πρεσβεία στο Τόκυο, όπως ο Ευγένιος Οτ και ο Γερμανός πρεσβευτής Χέρμπερτ φον Ντίρκσεν.
Με αυτόν τον τρόπο μπορούσε να μαθαίνει πληροφορίες σχετικά με τις γερμανικές θέσεις απέναντι στη Σοβιετική Ένωση. Τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας είχαν πρόσβαση σε κορυφαίους Ιάπωνες πολιτικούς μεταξύ των οποίων και ο πρωθυπουργός Φουμινάρο Κονόγιε, εξασφαλίζοντας έτσι καλή πληροφόρηση για την εξωτερική πολιτική της Ιαπωνίας.
Από τις πληροφορίες που συνέλεξε το δίκτυο του Σόργκε, ο Στάλιν γνώριζε από πριν για το Σύμφωνο Αντι-Κομιντέρν (1936), το γερμανο-ιαπωνικό Σύμφωνο (1940), αλλά και την επίθεση της Ιαπωνίας στο Περλ Χάρμπορ.
Η μεγαλύτερη επιτυχία του δικτύου όμως ήταν ότι ενημέρωσε εγκαίρως, τον Δεκέμβριο του 1940 τη Σοβιετική Ένωση για το σχέδιο της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα, της εκστρατείας του Χίτλερ εναντίον της ΕΣΣΔ.
Ωστόσο, παρά τις πληροφορίες που είχε από τον Σόργκε, ο Ιωσήφ Στάλιν δεν πίστεψε ότι ο γερμανικός στρατός θα εξαπέλυε επίθεση τη δεδομένη χρονική στιγμή και δεν προετοιμάστηκε αναλόγως. Όπως είπε αργότερα για τον Στάλιν ο επικεφαλής της Κόκκινης Ορχήστρας Λέοναρντ Τρέπερ, «προτίμησε να εμπιστευτεί το πολιτικό του ένστικτο και όχι τον σωρό με τις μυστικές αναφορές που είχε στο γραφείο του».
Εφησυχασμένος από το σύμφωνο φιλίας που είχε υπογράψει με τη Γερμανία, ο Στάλιν πίστευε ότι θα έχει ειρήνη. Στο τέλος του Αυγούστου, 1941 ο Σόργκε ενημέρωσε τον Στάλιν ότι η Ιαπωνία δεν θα επιτεθεί στη Σοβιετική Ένωση εκείνη τη χρονιά. Αυτή η πληροφορία επέτρεψε στους Σοβιετικούς να μεταφέρουν στρατεύματα από τα ανατολικά και να αλλάξουν καθοριστικά τους συσχετισμούς υπέρ τους, στη μάχη του Στάλινγκραντ.
Δυο μήνες αργότερα ο κορυφαίος κατάσκοπος συνελήφθη στο Τόκιο και κρατήθηκε στη φυλακή για τρία χρόνια. Η Σοβιετική Ένωση αρνήθηκε να ανταλλάξει τον Σόργκε με Ιάπωνες κρατουμένους και στις 7 Νοεμβρίου 1944 τον κρέμασαν. Μετά τον θάνατό του τιμήθηκε με τον τίτλο του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης.
