Αυτές τις μέρες στην Κρήτη βρίσκεται σε εξέλιξη η πρώτη δίκη που κινήθηκε στη χώρα μας με βάση το άρθρο 2 του αντιρατσιστικού νόμου που ψηφίστηκε το Σεπτέμβριο του 2014 από την ελληνική Βουλή και αφορά «δημόσια επιδοκιμασία ή άρνηση εγκλημάτων». Ένα άρθρο που είχε προκαλέσει αντιδράσεις και προβληματισμό για την ενδεχόμενη ποινικοποίηση απόψεων και επιστημονικών θέσεων, ειδικά γύρω από το ζήτημα των γενοκτονιών, όπως η άποψη που εξέφρασε πρόσφατα ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης, για να δεχθεί κατόπιν μήνυση για «κακόβουλη άρνηση της γενοκτονίας των Ποντίων» από τη Χρυσή Αυγή. Ενώ λοιπόν ο σάλος από τη δήλωση Φίλη έσβηνε, στο Πλημμελειοδικείο του Ρεθύμνου ξεκινούσε η δίκη του Γερμανού καθηγητή ιστορίας Χαινς Ρίχτερ για «άρνηση εγκλημάτων του ναζισμού».
Ο Χάινς Ρίχτερ διδάσκει σύγχρονη ελληνική και κυπριακή ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Μανχάιμ.
Έζησε πολλά χρόνια στην Ελλάδα, δημοσίευσε εργασίες και βιβλία που αφορούν στη χώρα μας και τιμήθηκε το 2000 από την Ελληνική Δημοκρατία με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα. Το 2011 κυκλοφόρησε στα ελληνικά ένα βιβλίο του για τη Μάχη της Κρήτης που προκάλεσε αντιδράσεις, καθώς κάνει λόγο για «βάναυσες και βάρβαρες πρακτικές» όχι μόνο από τις μονάδες εισβολής, αλλά και από τους «άτακτους Κρήτες», οι οποίοι σκότωναν αρχικά μόνο τους τραυματισμένους αλεξιπτωτιστές, επειδή δεν είχαν όπλα, προκαλώντας τα αντίποινα των Γερμανών.
Ο Ρίχτερ υποστηρίζει στο βιβλίο του ότι
μέχρι την Επιχείρηση Ερμής εναντίον της Κρήτης, ο Β΄ Π.Π. υπήρξε σχετικά «καθαρός» πόλεμος, στον οποίο όλες οι πλευρές σέβονταν το διεθνές δίκαιο του πολέμου. Αφού όμως ξεκίνησαν αυτές οι επιθέσεις και τα αντίποινα ο πόλεμος έγινε «βρώμικος».
Όταν το επίμαχο βιβλίο παρουσιάστηκε στην Κρήτη το 2011, το ζήτημα δεν πήρε μεγάλες διαστάσεις. Πώς έφτασε σήμερα μέχρι τα δικαστήρια;
Μεσολάβησε η απόφαση του Πανεπιστημίου Ρεθύμνου να αναγορεύσει τον κύριο Ρίχτερ σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης το Νοέμβριο του 2014. Μια απόφαση που προκάλεσε θύελλα διαμαρτυριών, τόσο από στρατιωτικούς και πολιτικούς φορείς του νησιού όσο και από συγγενείς θυμάτων της Μάχης της Κρήτης. Εν τω μεταξύ, δύο μήνες πριν είχε ψηφιστεί στη Βουλή ο αντιρατσιστικός νόμος. Έτσι, η Εισαγγελία Ρεθύμνου παρήγγειλε προκαταρκτική έρευνα και παρέπεμψε τον Γερμανό καθηγητή σε δίκη, σύμφωνα με το άρθρο 2 το νόμου, με το σκεπτικό ότι συγκεκριμένες αναφορές στο βιβλίο του συνιστούν «άρνηση εγκλημάτων του ναζισμού σε βάρος του κρητικού λαού με εξυβριστικό περιεχόμενο».
Ο κύριος Ρίχτερ δεν έχει παραστεί στη δίκη τρεις εβδομάδες μετά την έναρξή της.
«Έχει προσκληθεί να παραστεί και έχει επιφυλαχθεί. Εσείς θα πηγαίνατε να σας εξυβρίζουν και σας προπηλακίζουν κάποιοι άνθρωποι που δεν ξέρουν τίποτα για το έργο σας; Δεν είναι θέμα ασφάλειας, γιατί να υποστεί αυτό το πράγμα ένας άνθρωπος 76 ετών;» λέει στο WE του News247 ο δικηγόρος του, Αθανάσιος Αναγνωστόπουλος, ο οποίος χαρακτηρίζει αντισυνταγματικό το νόμο βάσει του οποίου διώκεται ο πελάτης του.
«Η θέση μας είναι ότι πρόκειται για έναν αντισυνταγματικό νόμο. Η εφαρμογή του σε βάρος του κ. Ρίχτερ θα συνιστούσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασής του. Αυτό ωστόσο δεν το δέχεται ο Εισαγγελέας, ο οποίος υποστηρίζει πως η ελευθερία της έκφρασης είναι δεδομένη. Ως προς το περιεχόμενο του βιβλίου, για να είμαι δίκαιος, αντιλαμβάνομαι ότι πολλοί άνθρωποι νιώθουν πληγωμένοι, θέλουν να τα πουν και η δίκη τους δίνει αυτή τη διέξοδο. Αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι γιατί νιώθουν πληγωμένοι, λες και δεν είναι αναγνωρισμένη η μάχη της Κρήτης και δεν εορτάζεται και τιμάται. Δεν μας αρέσει ως Έλληνες να μας λέει ένας ξένος και μάλιστα ένας Γερμανός ότι κάπου έχουμε λίγο άδικο. Ο Ρίχτερ δεν αρνείται τα εγκλήματα πολέμου και μάλιστα σημειώνει και γιατί ήταν παράνομα με βάση το γερμανικό δίκαιο της εποχής. Παράλληλα όμως αναφέρει ότι παραβιάσεις του πολέμου έγιναν και από τους αμυνόμενους Κρητικούς».
Διαβάστε από την Μηχανή του Χρόνου: «Δεν έμεινε πέτρα στην πέτρα, μυρίζανε καμμένα κρέατα γιατί κάηκαν και άνθρωποι και ζώα». Το ολοκαύτωμα στην Κάνδανο: το πρώτο χωριό που εκθεμελίωσαν οι Γερμανοί επειδή αντιστάθηκε (βίντεο)
Πολιτική Αγωγή: Το διακύβευμα δεν είναι η ελευθερία της έκφρασης, αλλά η εξίσωση των εγκλημάτων των Ναζί
Από την άλλη, ο συνήγορος Πολιτικής Αγωγής, Νίκος Κοτζαμπασάκης, υποστηρίζει ότι η συγγραφή Ρίχτερ «εξισώνει τα εγκλήματα των Ναζί με τα υποτιθέμενα εγκλήματα των αμάχων».
«Η ουσία είναι ότι ο κύριος Ρίχτερ ισχυρίζεται ότι τα δύο εγκλήματα είναι αλληλένδετα, αν δεν υπήρχαν παραβιάσεις του δικαίου από πλευράς των ανταρτών, δεν θα υπήρχαν αντίποινα. Αυτό είναι ξεκάθαρο. Σχέση αιτίου αιτιατού. Η τοπική κοινωνία διαμαρτύρεται διότι δεν είναι δυνατόν να έχεις μετά από 70 χρόνια μια αναθεώρηση αυτού του βεληνεκούς και αυτής της ποιότητας. Αυτό είναι το διακύβευμα, δεν είναι η ελευθερία της έκφρασης μόνο. Η ελευθερία της έκφρασης δεν είναι απεριόριστη όπως κάθε ελευθερία και κάθε δικαίωμα».
Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φωνές από την πανεπιστημιακή κυρίως κοινότητα που υποδεικνύουν την ελευθερία της έκφρασης και της επιστημονικής έρευνας ως το κυρίαρχο διακύβευμα σε αυτή την υπόθεση, ενώ κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις επικίνδυνες συνέπειες του άρθρου 2 του αντιρατσιστικού νόμου.
Ακαδημαϊκοί: Η επιστήμη στο εδώλιο
«Είναι απαράδεκτο και επικίνδυνο να διώκεται ποινικά ένας ιστορικός για τις απόψεις που έχει διατυπώσει σε επιστημονική δημοσίευσή του» σημειώνουν σε ψήφισμα που εξέδωσαν τα μέλη του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και προσθέτουν: «Όποιες και αν είναι οι ενστάσεις που μπορούν να διατυπωθούν για το έργο του Χ. Ρίχτερ, η ελευθερία της έκφρασης και η ελευθερία της επιστημονικής έρευνας πρέπει να είναι δεδομένες και αυτονόητες, όπως άλλωστε επιτάσσει το Σύνταγμα. Θεωρούμε εξίσου αυτονόητο ότι η απάντηση σε επιστημονικές απόψεις με τις οποίες κανείς διαφωνεί δεν δίνεται με ποινικές διώξεις αλλά με τη νηφάλια διατύπωση αντεπιχειρημάτων».
Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στη ανακοίνωσή της τονίζει πως «η επιστημονική εγκυρότητα δεν περιφρουρείται με ποινικές διώξεις» και υπενθυμίζει πώς εγκαίρως είχε προειδοποιήσει για παράλογες κι επικίνδυνες για τη δημοκρατία μας απαγορεύσεις που θέτει ο νόμος: «Παρά τη ρητή πρόβλεψη της Αιτιολογικής Έκθεσης του νόμου πως στους σκοπούς του νομοθέτη δεν ανήκει “η ιδεολογική χειραγώγηση της επιστημονικής έρευνας”, οι φόβοι μας σήμερα επιβεβαιώνονται ότι η εν λόγω διάταξη οδηγεί ευθέως στην ποινικοποίηση των αντίθετων από την κρατούσα επιστημονικών προσεγγίσεων του ιστορικού μας παρελθόντος. Γιατί, όπως έχει υπογραμμίσει και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σε μία δημοκρατική κοινωνία απόψεις και κρίσεις που μπορεί να προκαλούν ή να σοκάρουν πρέπει να προστατεύονται όχι να διώκονται».
Στο ίδιο μήκος κύματος και το ψήφισμα που υπογράφουν διδάσκοντες στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου: «Είναι βαθύτατα ανησυχητικό, εν έτει 2015, να διώκονται ποινικά ιστορικοί για απόψεις που εκφράζουν σε επιστημονικές τους δημοσιεύσεις. Ο διάλογος επί επιστημονικών ζητημάτων δεν επιτρέπεται να στοιχίζεται στις μέριμνες των λαϊκισμών. Η καταχρηστική επίκληση των διατάξεων του αντιρατσιστικού νόμου, με στόχο τον περιορισμό της ακαδημαϊκής ελευθερίας, δεν απειλεί μόνο την ελευθερία της έρευνας, αλλά αντίκειται στην ίδια την καταπολέμηση του ρατσισμού».
Ανάμεσα στους υπογράφοντες, ο αν. καθηγητής του Παντείου και Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Δημήτρης Χριστόπουλος.
Όπως επισημαίνει στο WE, ο ίδιος κατανοεί την κριτική που ασκείται στο έργο του Χάινς Ρίχτερ και τα προβλήματα που το οδηγούν σε μια λογική συμψηφισμού των ναζιστικών φρικαλεοτήτων με τις αγριότητες που διαπράχθηκαν και από την πλευρά της αντίστασης. Θεωρεί ωστόσο ότι η κουβέντα δεν πρέπει να επικεντρωθεί σε αυτό. «Το πρόβλημα δεν είναι αν ο Ρίχτερ έχει δίκιο σε αυτά που γράφει ή όχι, αλλά ότι διώκεται γι’ αυτά. Αντιλαμβάνομαι ότι πολλοί Κρητικοί ειλικρινά προσβλήθηκαν από το έργο του, όμως δεν είναι θέμα δικαστηρίου αν αυτά που γράφει είναι προσβλητικά ή απαράδεκτα. Όταν σε μια δημοκρατία αξιώνουμε να κλείσουν φυλακή όποιον λέει κάτι που θεωρούμε ότι προσβάλλει την ιστορία μας ή τη μνήμη των προγόνων μας, τότε δεν μιλάμε για δημοκρατία, αλλά για ολοκληρωτισμό».
Δείτε ακόμα από την Μηχανή του Χρόνου»: Κοντομαρί Χανίων,1941. Το χαμένο φιλμ της εκτέλεσης όλων των ανδρών ενός χωριού. Στο απόσπασμα οι Γερμανοί είχαν φέρει και φωτογράφο (βίντεο με μαρτυρίες)
Μαργαρίτης: Αυτός δεν είναι επιστημονικός λόγος αλλά ναζιστική προπαγάνδα
Στην αντίπερα όχθη, ο καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο ΑΠΘ, Γιώργος Μαργαρίτης, ο οποίος άσκησε από την πρώτη στιγμή δριμύτατη κριτική στο έργο του Χαινς Ρίχτερ. Μιλώντας στο WE, βάζει σε δεύτερη μοίρα το νομικό σκέλος της υπόθεσης και κάνει λόγο για ένα ζήτημα ξεκάθαρα πολιτικό, για έναν άνθρωπο που δεν εκφράζει επιστημονικό λόγο αλλά «ναζιστική ή νεοναζιστική προπαγάνδα».
«Όταν ο κ. Ρίχτερ ισχυρίζεται ότι για πρώτη φορά και εξ αιτίας της αντίστασης του λαού της Κρήτης ο πόλεμος έγινε βρώμικος και έπαψε να είναι καθαρός, ξεχνά τον τρόπο με τον οποίο ο ναζισμός διακηρύσσει ότι θα κάνει πόλεμο, ξεχνάει τον τρόπο με τον οποίο ο ναζισμός κάνει πόλεμο, ξεχνά ότι από την 1η Σεπτεμβρίου του 1939, όταν η Γερμανία εισβάλλει στην Πολωνία, πίσω από κάθε στρατιά του γερμανικού στρατού είναι ένα εκκαθαριστικό απόσπασμα που έχει σκοπό τον αποκεφαλισμό της πολωνικής κοινωνίας, δηλαδή το να σκοτώσει όποιον βρει μπροστά του. Ο Ρίχτερ λέει ξεκάθαρα ότι οι πρώτες παραβιάσεις κανόνων του πολέμου στο Β’ Παγκόσμιο έγιναν στην Κρήτη. Λέει ότι οι Γερμανοί εξαναγκάστηκαν να κάνουν αντίποινα, πουθενά δεν λέει τη λέξη Ναζί. Είναι δυνατόν ιστορικός του Β Παγκοσμίου Πολέμου να μην ξέρει ότι τη Γερμανία τότε την κυβερνούσαν Ναζί; Και να λέει ότι για όλα αυτά που έκαναν οι Ναζί στην Κρήτη φταίει ο λαός που αντιστάθηκε; Όχι, δεν μπορεί να κάνει κανείς ναζιστική προπαγάνδα με την πρόφαση του ακαδημαϊσμού, με κανένα πρόσχημα. Το έχει αποφασίσει η ανθρωπότητα αυτό στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου».
Τον ρωτάμε αν θεωρεί πως μια ενδεχόμενη καταδίκη του Χάινς Ρίχτερ θα δημιουργήσει ένα προηγούμενο που μπορεί να ανοίξει άσχημους δρόμους για μια δημοκρατική κοινωνία. «Προσωπικά δεν αισθάνομαι ότι θα υπάρξει κακό προηγούμενο σε μια δημοκρατική κοινωνία διότι δεν αισθάνομαι ότι κρίνεται μια επιστημονική άποψη αν καταδικαστεί ο κύριος Ρίχτερ», απαντά ο κ. Μαργαρίτης και προσθέτει:
«Θα ευχόμουν αυτό το ζήτημα να λυνόταν στα ακαδημαϊκά τμήματα πριν φτάσει στο δικαστήριο. Τα ακαδημαϊκά τμήματα λένε ότι αυτά δεν πρέπει να κρίνονται σε δικαστήρια, υπήρξε όμως κάποιο επιστημονικό τμήμα που να καταδίκασε τον κύριο Ρίχτερ για ναζιστικές απόψεις; Τώρα όμως που η κοινωνία της Κρήτης αντιδρά για την εξύβριση που της κάνει ο κύριος Ρίχτερ, ακόμα και με λάθος τρόπο, χρησιμοποιώντας ένα νόμο που είναι αμφιλεγόμενος, τότε βγαίνουν όλα αυτά τα ακαδημαϊκά τμήματα για να στηρίξουν στο όνομα της ακαδημαϊκότητας τον κύριο Ρίχτερ. Κυριολεκτικά, καθαρά το ρωτάω, τέλος πάντων τι πιστεύουν για το ναζισμό; Πιστεύουν ότι είναι κάτι επιστημονικό που αξίζει να διαφημίζουμε; Αν δεν τους αρέσει που κρίνεται στα δικαστήρια ας το κρίνανε με την ακαδημαϊκή τους καταδίκη! Με αποκαλούν ιεροεξεταστή. Με το συμπάθιο. Έχω δώσει όρκο από τη θέση του δημόσιου λειτουργούν να πολεμάω το ναζισμό. Για δημοκρατία μιλά ο όρκος μας, για ελευθερίες ανθρώπινες, πολιτικές, μιλά ο όρκος μας. Ας το σκεφτούν αυτό οι συνάδελφοι. Δεν ξέρω τι θα κάνει το δικαστήριο και δεν με ενδιαφέρει, με ενδιαφέρει η κοινωνία να τον καταδικάσει και οι ακαδημαϊκοί να τον καταδικάσουν. Όχι αυτόν, το ναζισμό που μεταφέρει και εκφράζει. Το τι θα κάνει το δικαστήριο είναι υπόθεση της Δικαιοσύνης».
