Οι σκελετοί των περίπου 450 νεογνών, χρονολογουμένων στο πρώτο μισό του 2ου αιώνα π. Χ., ανακαλύφθηκαν μέσα σε ένα πηγάδι, στο κέντρο της αρχαίας πόλης πριν από περίπου οκτώ δεκαετίες. Ορισμένοι αρχαιολόγοι υπέθεταν ότι επρόκειτο για θύματα κάποιου πολέμου ή λοιμού.
Η ανάλυση των λειψάνων έδειξε ότι όλα τα βρέφη είχαν πεθάνει από φυσικά αίτια στο διάστημα από το 165 έως 150 π. Χ. στο τέλος της Ελληνιστικής περιόδου. Μόνο τρία από αυτά είχαν επιβιώσει για περισσότερο από μία εβδομάδα και το τρίτο φαίνεται πως είχε πεθάνει από μηνιγγίτιδα, πιθανόν λόγω της μόλυνσης από την κοπή του ομφάλιου λώρου. Τα υπόλοιπα παιδιά πέθαναν από διάφορα αίτια, όπως η αφυδάτωση. Οι επιστήμονες που μελέτησαν τα λείψανα εξήγαγαν το συμπέρασμα ότι τα σώματα των νηπίων πετάχτηκαν μέσα στο πηγάδι αντί να θαφτούν γιατί δεν ήταν «πολίτες με πλήρη δικαιώματα».
«Περίπου το ένα τρίτο των βρεφών ήταν πρόωρα, και δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν εκείνη την εποχή. Σε άλλο ένα τρίτο βρήκαμε ενδείξεις παθολογίας – κυρίως βακτηριδιακής μηνιγγίτιδας, η οποία εξακολουθεί να αποτελεί συνήθη αιτία θανάτου νεογνών στις χώρες του Τρίτου Κόσμου», εξηγεί η Μαρία Λίστον (Maria Liston) καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Waterloo. Τα υπόλοιπα πιθανότατα είχαν δολοφονηθεί ή αφεθεί να πεθάνουν, καθώς είχαν γεννηθεί με διάφορες δυσμορφίες – πολλά είχαν λαγωχειλία, ενώ ένα μωρό λίγων μηνών έπασχε από υδροκεφαλισμό.
Η ανθρωπολόγος Μαρία Λίστον και η Σούζαν Ρότροφ, καθηγήτρια κλασσικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, συμμερίζονται την ίδια αντίληψη: τα βρέφη έπεσαν θύματα μιας παράξενης πρακτικής στην αρχαία Αθήνα. Είναι απαραίτητο να διευκρινιστεί ότι η ταφή νεκρών εντός των συνόρων της πόλης ήταν παράνομη στην ελληνιστική Αθήνα. Για αυτό το λόγο την ύπαρξη του πηγαδιού θα πρέπει να γνώριζαν ελάχιστοι άνθρωποι. Ενδεχομένως οι μαίες που πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στις εύπορες γυναίκες της εποχής.
Τα μωρά δεν θεωρούνταν πολίτες αμέσως μετά τη γέννησή τους. Γινόταν μία τελετή ονοματοδοσίας και ο επικεφαλής του νοικοκυριού αποφάσιζε εάν θα τα αναθρέψει ή όχι.
Αν ο πατέρας δεν σήκωνε ψηλά το μωρό στην τελετή, σήμαινε το τέλος του. Ο λόγος μπορεί να ήταν κάποια δυσμορφία ή αναπηρία του παιδιού, η οικονομική αδυναμία να το αναθρέψει η οικογένεια ή το ενδεχόμενο να ήταν ανύπαντρη η μητέρα. Σε αρκετές από αυτές τις περιπτώσεις άφηναν τα παιδιά σε ένα δημόσιο χώρο και πολλά από αυτά μεγάλωναν σαν σκλάβοι.
Στην Αθήνα εάν τα παιδιά πέθαιναν πριν αποκτήσουν την ιδιότητα του πολίτη δεν τα έθαβαν, αλλά τα έριχναν σε ένα πηγάδι. Πιθανόν οι μαίες να ακολουθούσαν ένα μονοπάτι που οδηγούσε σε αδιέξοδο κοντά στην αγορά όπου μπορούσαν να φτάσουν εύκολα χωρίς να τις δει κανείς.
Ο αριθμός των νεκρών παιδιών είμαι μεγάλος για περίοδο 15 ετών και μαρτυρά τα υψηλά ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας στα αρχαία χρόνια.
Το πηγάδι βρισκόταν σε ένα λαξευμένο βράχο πλάι στους ναούς και τα αγάλματα. Η πρώτη σκέψη που έκαναν οι αρχαιολόγοι αντικρίζοντας το μακάβριο εύρημα των σκελετών ήταν ότι τα παιδιά μπορεί να είχαν πέσει θύματα της πανώλης ή μιας μαζικής παιδοκτονίας. Ωστόσο, μεταγενέστερες μελέτες απέρριψαν αυτά τα δύο ενδεχόμενα και επιβεβαίωσαν τη μακάβρια πρακτική που ακολουθείτο τη συγκεκριμένη εποχή στην αρχαία Αθήνα. Τα μισά κρανία είχαν σημάδια που προκαλεί η μηνιγγίτιδα.
Η πρώτη παιδική κακοποίηση
Μόνο ένα από τα βρέφη και μάλιστα το μεγαλύτερο, ηλικίας 18 μηνών, είχε σημάδια συχνής κακοποίησης και ενδεχομένως να αποτελεί το παλαιότερο παράδειγμα παιδικής κακοποίησης που έχει βρεθεί. Είχε πολλαπλά κατάγματα σε όλο το σώμα, ενώ ένα κάταγμα στη γνάθο φαίνεται πως συνέβη κατά τη στιγμή του θανάτου. Η κακοποίηση ήταν πάντα ένα κρυφό έγκλημα και στην αρχαιότητα τα θύματα μπορεί να μη θάβονταν επισήμως στα νεκροταφεία ώστε να μην είναι εφικτή η τεκμηρίωση του εγκλήματος.
Η θυσία των σκυλιών για εξαγνισμό
Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν επίσης τους σκελετούς 150 σκυλιών στο πηγάδι, τα οποία μπορεί να είχαν θυσιαστεί για εξαγνισμό της αποτρόπαιας πράξης του θανάτου των παιδιών. Σε αντίθεση με τα πουλιά και τα πρόβατα που θυσιάζονταν συνήθως, η θυσία των σκυλιών θεωρούνταν «καθαρτική» κι έτσι ήταν ένας καλός τρόπος να περιοριστεί η «μόλυνση» από τα πτώματα των βρεφών.
Στο πηγάδι βρέθηκε και ο σκελετός ενός ενήλικου άνδρα με εμφανή σημάδια δυσμορφίας.
πηγές: dailymail.co.uk, newsweek.com
