Στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, κυρίως κατά την περίοδο του Χαλκού, οι λαοί της Εγγύς Ανατολής ανέπτυξαν σημαντικούς δεσμούς μεταξύ τους.
Το εμπόριο και η ανάπτυξη της ναυπηγικής οδήγησε τους λαούς σε μεγάλα ταξίδια στη Μεσόγειο. Το αποτέλεσμα ήταν η ανταλλαγή όχι μόνο υλικών προϊόντων, αλλά και ιδεών και πολιτισμικών στοιχείων. Επιπλέον κάποιοι λαοί αποίκισαν τα νησιά της Μεσογείου και επηρέασαν τα πολιτικά και οικονομικά πράγματα. Ένας από αυτούς τους λαούς ήταν και οι Φοίνικες.
Λαός σημιτικής καταγωγής, οι Φοίνικες ή Σιδώνιοι, μετακινήθηκαν σύμφωνα με τις παραδόσεις από την ακτή της Ερυθράς Θάλασσας στις ακτές του σημερινού Λιβάνου.
Δεινοί θαλασσοπόροι και δραστήριοι έμποροι, κατάφεραν λόγω της ουδετερότητας που διατηρούσαν κατά την περίοδο της ανόδου των διαφόρων αυτοκρατοριών (Ασσύριοι, Πέρσες) να εξαπλωθούν στη μεσογειακή λεκάνη με επιτυχία. Μοιραία χαρακτηρίστηκαν ως οι μεσίτες μεταξύ των δυτικών και ανατολικών λαών.
Ανάμεσα στα μεσογειακά νησιά στα οποία δημιούργησαν αποικίες (Σικελία, Σαρδηνία, Μάλτα) ήταν και η Κύπρος. Βρισκόταν και στην πιο κοντινή απόσταση από τα υπόλοιπα.
Κίτιο: η πόλη της Αστάρτης
Το σημαντικότερο κέντρο των Φοινίκων υπήρξε το Κίτιο, η σημερινή Λάρνακα. Αποίκισαν την περιοχή γύρω στον 10ο ή 9ο αιώνα, ενώ σε διάστημα 5 αιώνων κατάφεραν να αποκτήσουν μεγάλη δύναμη και ίδρυσαν στην πόλη βασιλική φοινικική δυναστεία.
Ήδη από τις αρχές του αποικισμού, η λατρεία της Αστάρτης είχε γίνει επίσημα αποδεκτή από τις αρχές του Κιτίου.
Ο πρώτος βασιλιάς που εισήγαγε τη λατρεία της θεάς, υπήρξε ο ΕθΒάα.
Έτσι, οι Φοίνικες έκτισαν στα θεμέλια παλαιότερου κτίσματος της εποχής του Χαλκού, ιερό αφιερωμένο σε αυτήν.
Τα ευρήματα στον ναό που πραγματοποιούνταν θυσίες και ιεροτελεστίες, έχουν αποδείξει πως οι πιστοί φορούσαν ανθρώπινες μάσκες ή μάσκες ταύρων.
Επιπλέον, επιγραφές αναφέρουν πώς υπήρχαν ιεροί κουρείς και ιερόδουλες.
Η ιερή πορνεία ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο εκείνα τα χρόνια, ιδίως όσο αφορούσε στους ναούς γυναικείων θεοτήτων, όπως για παράδειγμα τις ιερόδουλες της Αφροδίτης.
Αν και δεν είναι γνωστό το τι ακριβώς συνέβαινε κατά τη διάρκεια της ιεροτελεστίας, ωστόσο ήταν σύνηθες οι ιερόδουλες να προσεύχονταν ομαδικά για τους στρατιώτες της εκάστοτε περιοχής και να προσφέρονται σε αυτούς για ιερό σκοπό.
Μάλιστα, η ιεροδουλία εκείνη την εποχή θεωρείτο μία από τις πιο ιερές και σεβαστές πράξεις που ένωνε τον πιστό με τη θεά.
Το ιερό του Βάαλ στο Μένοικο
Οι Φοίνικες δεν έμειναν μόνο στα παράλια της Κύπρου. Αφού πρώτα δημιούργησαν τους πρώτους αποικισμούς, άρχισαν σιγά σιγά να κατευθύνονται και πιο κεντρικά με αποτέλεσμα να δημιουργήσουν στο νησί πολλές φοινικικές εστίες. Έτσι, εκτός από τους μεγάλους ναούς στους οποίους λατρευόταν η θεά της γονιμότητας, Αστάρτη σε Κίτιο και Παλαίπαφο, ιδρύθηκαν και μία σειρά από μικρότερα ιερά αφιερωμένα σε άλλες θεότητες.
Ένα από αυτά ήταν το ιερό του Βάαλ στο Μένοικο, κοντά στη Λευκωσία. Χρονολογείται γύρω στον 6ο αιώνα π.Χ και αποτελεί σήμα κατατεθέν της φοινικικής εξάπλωσης.
Ο θεός Βάαλ, ως ο μεγαλύτερος θεός των Χαναναίων και των Φοινίκων, αλλά και αρκετών σημιτικών λαών της Εγγύς Ανατολής και της βόρειας Αφρικής, ήταν γιος του θεού Ελ, προστάτης της γεωργίας, της γονιμότητας και των κατοικίδιων ζώων για αυτό και λατρευόταν κυρίως από αγρότες και βοσκούς.
Ένοπλος, με δόρυ στο χέρι και με ένα φωτοστέφανο γύρω από το κεφάλι του, ήταν το πρόσωπο στο οποίο κορυφώνεται η αντίληψη για έναν ευεργέτη θεό όσο και για έναν ήρωα-πολεμιστή.
Οι Έλληνες τον ταύτισαν με τον Κρόνο και τον Δία.
Ιερά και ναΐσκοι κτίστηκαν σε διάφορα σημεία της Κύπρου. Αυτό δείχνει την εξάπλωση των Φοινίκων, αλλά και την μακραίωνη επιρροή τους, αφού βρέθηκαν ναοί που χρονολογούνται γύρω στο 500 π.Χ. Όπως για παράδειγμα ο ναός του Κομισαριάτου στην Λεμεσό και ένα παρόμοιο ιερό στην περιοχή του Αρχαγγέλου στη Λευκωσία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όμως, παρουσιάζουν και οι ναΐσκοι που έφεραν αγάλματα της θεάς Αστάρτης και βρέθηκαν κυρίως σε αρχαϊκούς τάφους της Αμαθούντας.
Αν και οι σχέσεις των δύο λαών υπήρξαν φιλικές, ωστόσο κλονίστηκαν και άλλαξαν άρδην όταν ξέσπασε η κυπριακή επανάσταση του Ονήσιλου ενάντια στους Πέρσες.
Οι Φοίνικες, τάχθηκαν στο πλευρό των Περσών και τους βοήθησαν να καθυποτάξουν τους εξεγερμένους Κύπριους.
Μάλιστα, μεταξύ των επιπτώσεων που δέχθηκαν τα κυπριακά βασίλεια ήταν η υποδούλωσή τους από Φοίνικες, ως «αμοιβή» για τις υπηρεσίες που προσέφεραν στους Πέρσες.
Ωστόσο, οι σχέσεις τους είχαν διακυμάνσεις για πολύ ακόμα καιρό. Χωρίς να το καταλάβουν, οι Φοίνικες επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τον ελληνικό πολιτισμό τον οποίο σιγά σιγά άρχισαν να υιοθετούν.
Η πολιτική τους άλλαξε όταν στο προσκήνιο βρέθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος. Με τον τελευταίο ανέπτυξαν φιλικές σχέσεις και αναζήτησαν την στήριξή του όπως εξάλλου κι ο ελληνικός πληθυσμός της Κύπρου.
Τις σχέσεις αυτές όμως κατέστρεψαν οι επίγονοι του Αλεξάνδρου, Πτολεμαίος και Αντίγονος, οι οποίοι επιτέθηκαν εναντίον του Κιτίου και σκότωσαν τον βασιλιά τους Πουμιαθώνα.
Αυτό ήταν και το τέλος της μακραίωνης φοινικικής παρουσίας στο νησί, που χωρίς να το ξέρουν έδωσαν το πιο σημαντικό δώρο στους Έλληνες: το αλφάβητο.
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ:
Τα αθέατα σπήλαια της Ακρόπολης που πραγματοποιούνταν πανάρχαιες τελετές. Που βρίσκεται η σπηλιά που οι Πέρσες ανέβηκαν και έκαψαν τον ιερό βράχο. Την ίδια χρησιμοποίησαν Γλέζος και Σάντας για να κατεβάσουν την σβάστικα …
