Το άγαλμα βρέθηκε στην Ανάβυσσο της Αττικής το 1932 και θεωρείται παγκοσμίως ένα αριστουργηματικό έργο τέχνης. Είναι έργο του 540 – 515 π.Χ. (πιθανόν του 530 π.Χ.) και θεωρείται αριστούργημα της ύστερης αρχαϊκής τέχνης. Ήταν αποτέλεσμα λανθρανασκαφής και φυγαδεύτηκε στο εξωτερικό προς πώληση.
Ο Κούρος εν προμάχοις ή Κούρος του Κροίσου ή Κούρος της Αναβύσσου είναι ένα επιτύμβιο άγαλμα προς τιμή ενός έφηβου πολεμιστή που είχε το όνομα Κροίσος. Ο νεαρός ανήκε σε αριστοκρατική οικογένεια της Μεσογαίας, άφησε την τελευταία του πνοή στη μάχη για την πατρίδα και ετάφη στη νεκρόπολη της Αναβύσσου. Εκεί στήθηκε και το γλυπτό. Στην βάση ήταν σκαλισμένο το όνομα και η πληροφορία ότι πολέμησε στην πρώτη γραμμή.
| ΣΤΕΘΙ ΚΑΙ ΟΙΚΤΙΡΟΝ ΚΡΟΙΣΟΠΑΡΑ ΣΕΜΑ ΘΑΝΟΝΤΟΣ ΗΟΝΠΟΤ’ ΕΝΙ ΠΡΟΜΑΧΟΙΣ ΟΛΕΣΕΘΟΡΟΣ ΑΡΕΣ |
|
|
Το άγαλμα βρέθηκε σε λαθρανασκαφή στην Ανάβυσσο τον Αυγούστο του 1932. Υπέστη φθορές καθώς οι αρχαιοκάπηλοι το έκοψαν με πριόνι σε δύο κομμάτια και το φυγάδεψαν στο Παρίσι. Ένα χρόνο αργότερα επέστρεψε στην Ελλάδα, συναρμολογήθηκε ξανά και στήθηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Αποκαταστήθακαν σε μεγάλο βαθμό οι φθορές στους μηρούς, τους βραχίονες, τα πόδια και τα γόνατα. Λείπουν τμήματα από το αριστερό κάτω πόδι και τις πατούσες. Γενικά όμως διατηρεί την όλη εμφάνισή του, την οποία αποδίδει με άριστο τρόπο.
Ο Κούρος φτιάχθηκε από Παριανό μάρμαρο. Έχει ύψος 1,95 μέτρα και παριστάνει έναν έφηβο που κάνει ένα βήμα μπροστά. Χαρακτηριστικό της έκφρασης του προσώπου είναι το «αρχαϊκό μειδίαμα». Τα χαρακτηριστικά του προσώπου είναι ήρεμα, η όλη σωματική διάθεση είναι ειρηνική, αλλά και γεμάτη δύναμη, σφρίγος και μεγαλειότητα.
Οι βραχίονες κρέμονται προς τα κάτω με τα χέρια σφιγμένα να σχηματίζουν ανοιχτές γροθιές, με τους αντίχειρες μπροστά. Τα αμυγδαλωτά μάτια είναι αρχαϊκού ρυθμού, το σχήμα του στόματος και των χειλιών σχηματίζει το χαρακτηριστικό αρχαϊκό μειδίαμα. Από την βάση του αγάλματος σώζεται μόνο το μεσαίο τμήμα με την επιγραφή.
