Η ομηρική Ιθάκη είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει περισσότερο από έναν αιώνα πάρα πολλούς επιστήμονες και έχουν ακουστεί πολλές και διαφορετικές θεωρίες.
Ο πόλεμος μεταξύ των επιστημόνων υπάρχει ακόμα και σήμερα. Άλλοι τοποθετούν την ομηρική Ιθάκη στη Λευκάδα, άλλοι στην Κεφαλονιά και άλλοι στην Ιθάκη.
Ανάμεσα σε αυτούς που αναζήτησαν τις αποδείξεις για την ύπαρξη της ομηρικής Ιθάκης ήταν ο Σλήμαν, ενώ τα τελευταία χρόνια επιστημονικές αποστολές έκαναν ανασκαφικά προγράμματα στην Ιθάκη, αναζητώντας ίχνη του ομηρικού ήρωα.
Η Λευκάδα διεκδικεί την ομηρική Ιθάκη
Ο αρχαιολόγος Νταίρπφελντ βασιζόμενος κυρίως στην Ομηρική γεωγραφία, υποστήριξε ότι η πατρίδα του Οδυσσέα ήταν η Λευκάδα και άρχισε τις ανασκαφές του στο νησί το 1901.
Ο Νταίρπφελντ ήταν στενός συνεργάτης του Ερρίκου Σλήμαν και τον βοήθησε να βγει στο φως η Τροία και οι Μυκήνες. Υπήρξε διευθυντής του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Αθήνα και ίδρυσε τη Γερμανική Σχολή των Αθηνών.
Τα ομηρικά νησιά είναι τέσσερα, το Δουλίχιον, η Ιθάκη, η Σάμη και η Ζάκυνθος.
Σύμφωνα με τον Νταίρπφελντ, οι εκφράσεις του Ομήρου «πανυπερτάτη προς ζόφον» και «χθαμαλή είν’ αλί κείται» είναι οι φράσεις – κλειδιά για τον προσδιορισμό των τεσσάρων νησιών.
Η φράση «πανυπερτάτη προς ζόφον», σημαίνει πιο δυτικά και η τελευταία προς μία κατεύθυνση, προσδιορίζει τη Λευκάδα. Η δε έκφραση «χθαμαλή είν’ αλί κείται» σημαίνει κοντά στη στεριά και δεν μπορεί να είναι άλλη από τη Λευκάδα που βρίσκεται κοντά στην ακαρνανική ακτή.
Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά της ομηρικής Ιθάκης, προσδιορίζουν -σύμφωνα με τον γερμανό αρχαιολόγο- τα τέσσερα Ομηρικά νησιά ως εξής:
Το Δουλίχιον είναι η σημερινή Κεφαλονιά, η Σάμη είναι η σημερινή Ιθάκη, η Ζάκυνθος η σημερινή Ζάκυνθος και η σημερινή Λευκάδα είναι η Ομηρική Ιθάκη.
Επίσης στο νότιο τμήμα της Λευκάδας, υπάρχει σήμερα η γνωστή περιοχή Σύβοτα τα οποία σύμφωνα με τον Νταίπερφιλντ συμπίπτουν με το Λιμάνι του Φόρκυνος, όπου αποβιβάστηκε ο Οδυσσέας μετά το τέλος των περιπετειών του. Πολύ κοντά στο λιμάνι του Φόρκυνος βρισκόταν η χοιροσπηλιά του Εύμαιου.
Το 1905 σε αυτή την περιοχή, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως μία σπηλιά στην οποία βρέθηκαν πλήθος από εγχάρακτα και έγχρωμα αγγεία της Νεολιθικής εποχής, καθώς και πλήθος από λίθινα εργαλεία.
Συβότης στα αρχαία ελληνικά είναι ο χοιροβοσκός, επομένως ο χοιροβοσκός άφησε τον απόηχο του ονόματός του στη λέξη Σύβοτα.
Ένα ακόμα επιχείρημα του Ντέρπφελντ ήταν ότι ο Όμηρος ανέφερε ότι το ανάκτορο του Οδυσσέα ήταν πολύ κοντά στη θάλασσα. Στο Θιάκι, πιθανολογείται πως το ανάκτορο του Οδυσσέα βρισκόταν στη σημερινή θέση Αετός. Η τοποθεσία Αετός βρίσκεται πολύ μακριά από τη θάλασσα και δυστυχώς οι ανασκαφές που έγιναν το 1996 δεν έφεραν τίποτα στο φως.
Και η Κεφαλονιά διεκδικεί την ομηρική Ιθάκη
Ο επιχειρηματίας Ρόμπερτ Μπίτλστοουν θαύμαζε από παιδί τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και μεγαλώνοντας τους μελέτησε.
Μαζί με τον Τζέιμς Ντιγκλ, καθηγητή Αρχαίων Ελληνικών και Λατινικών στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και τον Τζον Αντερχιλ, γεωλόγο, καθηγητή Στρωματογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ξεκίνησε το συναρπαστικό ταξίδι για την ανακάλυψη της ομηρικής Ιθάκης.
Βασιζόμενος σε ένα απόσπασμα του αρχαίου Έλληνα συγγραφέα Στράβωνα, που αναφερόταν στη γεωγραφία της ομηρικής Ιθάκης, υποστηρίζει ότι η ομηρική Ιθάκη είναι εκεί που βρίσκεται η σημερινή Παλική, το δυτικό κομμάτι της Κεφαλονιάς.
Ο Μπίτλστοουν πιστεύει ότι στην εποχή του Ομήρου και του Οδυσσέα η Κεφαλονιά χωριζόταν σε δύο νησιά: στο ανατολικό, τη Σάμη, και στο δυτικό, την Παλική, όπου θεωρεί ότι βρισκόταν η ομηρική Ιθάκη.
Επίσης σημείο – κλειδί θεωρεί το νησί Αστερίς που αναφέρεται στο ομηρικό κείμενο ως μια μικρή νήσο όπου οι μνηστήρες ενέδρευαν για να δολοφονήσουν τον Τηλέμαχο όταν επέστρεφε με πλοίο μετά από το ταξίδι του σε Σπάρτη και Πύλο.
Αν δεχθούμε ότι η ομηρική Ιθάκη είναι η σημερινή Ιθάκη και κοιτάξουμε τον χάρτη σήμερα, δεν υπάρχει νησί που να ανταποκρίνεται στο νησί που ο Όμηρος αποκαλεί Αστερίς, αλλά αυτό που υπάρχει είναι μια βραχονησίδα.
Η θεωρία του Μπίτλστοουν είναι ότι η Παλική ήταν παλαιότερα χωρισμένη από την υπόλοιπη Κεφαλλονιά διαμέσου ενός στενού θαλάσσιου καναλιού, «το κανάλι του Στράβωνα», που έχει πλέον γεμίσει με χώμα και έχει γίνει ισθμός περικυκλωμένος από ξηρά εξαιτίας κατολισθήσεων που προκλήθηκαν από σεισμούς.
Η Αστερία φαίνεται ότι στην πραγματικότητα είναι η χερσόνησος του Αργοστολίου που μοιάζει με νησί. Ωστόσο μόνο ένας γεωλόγος θα μπορούσε να δώσει την απάντηση. Γι΄ αυτό και συνεργάστηκε με τον Τζον Άντερχιλ, ο οποίος έχει ξεκινήσει τις γεωλογικές μελέτες στην περιοχή της Κεφαλλονιάς.
Ο Δημήτρης Μεταξάς, ερευνητής του Ομήρου, υποστηρίζει ότι το 1992 ανακάλυψε έναν θολωτό μυκηναϊκό τάφο στην περιοχή του Πόρου στην Κεφαλονιά και ισχυρίζεται ότι αυτός είναι ο τάφος του Οδυσσέα.
Ακόμα όμως δεν υπάρχει καμία ένδειξη που να πιστοποιεί ότι είναι ο τάφος του Οδυσσέα.
«Η Ιθάκη, το νησί του Οδυσσέα»
Η ομηρική γεωγραφία και οι περιγραφές του ομηρικού κειμένου είναι γεγονός ότι δεν «φωτογραφίζουν» τη σημερινή Ιθάκη.
Επίσης πάρα πολλές ανασκαφές έχουν γίνει στην Ιθάκη για να διαπιστωθεί εάν τελικά είναι η ομηρική Ιθάκη.
Για πολλά χρόνια οι προσπάθειες ήταν άκαρπες και δεν είχε βρεθεί κάποιο αρχαιολογικό εύρημα που να μαρτυρά ότι το νησί είναι η πατρίδα του Οδυσσέα.
Πρόσφατα όμως δύο Έλληνες αρχαιολόγοι από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, που τα τελευταία 16 χρόνια ανασκάπτουν την περιοχή Αγ. Αθανάσιος στην Ιθάκη, εκτιμούν ότι ανακάλυψαν το ανάκτορο του Οδυσσέα, το μόνο από τα Ανάκτορα των Ομηρικών Επών, που δεν είχε ανακαλυφθεί.
Πρόκειται για ένα μέγαρο τριών επιπέδων, με κλιμακοστάσιο λαξευμένο στον βράχο μέσα στο οποίο βρέθηκαν πινακίδες με γραμμική γραφή και υπολείμματα μυκηναϊκής κεραμικής.
Ένα ακόμα εύρημα που τους κάνει να πιστεύουν ότι έχουν ανακαλύψει το παλάτι του Οδυσσέα είναι και μία κρήνη, η οποία χρονολογείται το 13ο αιώνα π.Χ, περίοδο δηλαδή κατά την οποία έζησε ο Οδυσσέας.
Ωστόσο, η επιστημονική κοινότητα και το Υπουργείο Πολιτισμού κρατούν τις επιφυλάξεις για το μυκηναϊκό ανάκτορο.
