Ντουρντουβάκια. Έτσι λέγονταν οι εκατοντάδες Έλληνες που οδηγήθηκαν κατά τη διάρκεια της Βουλγαρικής κατοχής από το 1941 έως το 1944 σε καταναγκαστικά τάγματα εργασίας. Υποχρεώνονταν να σπάνε και να μεταφέρουν πέτρες για τη διάνοιξη δρόμων και σιδηροδρομικών γραμμών.
Η λέξη «ντουρντουβάκι» είναι παράφραση από τη βουλγάρικη λέξη που σημαίνει είτε τάγματα εργασίας είτε φαντάρος αγγαρείας.
Η επιστράτευση του ανδρικού πληθυσμού ήταν ένα ακόμα ένα ακραίο μέτρο εξόντωσης του ελληνικού πληθυσμού στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.
Οι επιστρατευμένοι λάμβαναν ατομικές προσκλήσεις και ήταν υποχρεωμένοι να υπογράψουν ότι επιθυμούν να εργαστούν στη Βουλγαρία. Η στρατολόγηση ξεκίνησε με τους Έλληνες που είχαν γεννηθεί το 1921-1922 και σταδιακά επεκτάθηκε και σε άλλες ηλικίες.
η Μηχανή του Χρόνου συνάντησε στο Δοξάτο της Δράμας τον Κώστας Χατζησπάσου. Γεννήθηκε το 1921 και έζησε και τις τρεις βουλαρικές κατοχές στο χωριό του. Ήταν ένας από τους πρώτους ανθρώπους που άρπαξαν οι κατακτητές και τον έστειλαν στο Μόμτσιλγκραντ να σπάει πέτρες και να φτιάχνει δρόμους κάτω από αντίξοες συνθήκες. Ο ίδιος θυμάται:
«Απάνθρωπα πράγματα, μέναμε σε κάτι τσαντίρια. Κάθε πρωί μας φώναζαν να ξεκινήσουμε τη δουλειά. Στριμωχνόμασταν σε μία στενή πόρτα για να βγούμε έξω. Ένας – ένας που έβγαινε έξω τον περίμενε ο Βούλγαρος με το φτυάρι και τον χτυπούσε»
Τα τάγματα εργασίας ήταν συνώνυμο της εξόντωσης καθώς πολλοί δεν άντεχαν τις δοκιμασίες και πέθαναν από τις κακουχίες και τα βασανιστήρια. Ο Κώστας Χατζησπάσου δεν μπορεί να ξεχάσει την καθημερινή κακοποίηση και τους ξυλοδαρμούς:
«Από ξύλο περάσαμε όλοι. Όποιος Βούλγαρος είχε κέφι να δείρει, μπορούσε να δείρει. Εμείς ήμασταν απροστάτευτοι σε ένα άγνωστο μέρος. Αυτοί είχαν τουφέκια και ραβδιά. Αν έπεφτες στο παραμικρό παράπτωμα έτρωγες 25 βουρδουλιές».
Τα Τάγματα Εργασίας θεωρούνταν στρατιωτικές μονάδες, αλλά οι στρατεύσιμοι που προέρχονταν από τα χωριά της Ανατολικής ΜΑκεδονίας και της Θράκης αντί για όπλο έπαιρναν φτυάρι. Δεν έκαναν σταρτιωτικές ασκήσεις, αλλά υποχρεόνονταν να σπάνε πέτρες και να ανοίγουν δρόμους. Όσοι δεν παρουσιάζονταν στις επιτροπές στρατολογίας, αρχικά πλήρωναν υψηλό πρόστιμο και σε περίπτωση μη καταβολής τους δικάζονταν και καταδικάζονταν ερήμην.
Ο 95χρονος σήμερα Κώστας Χατζησπάσου περιέγραψεστον Χρίστο Βασιλόπουλο με κάθε λεπτομέρεια τις συνθήκες εργασίας στα τάγματα εργασίας στη Βουλγαρία:
«στην αρχή κουβαλούσαμε πέτρες μέσω μιας στενής χαράδρας. Μετά αρχίσαμε και κάναμε διάπλαση δρόμου. Μαζεύαμε τις πέτρες και τις κάναμε σειρές, όπως κάνουν τα ξύλα. Αφού μαζεύαμε αρκετές πέτρες, μας δώσαμε σφυράκια και τις σπάγαμε, τις κάναμε μικρές και τις στρώναμε. Μετά περνούσε μια μηχανή κι έστρωνε το δρόμο».
Σκοπός τότε των αρχών κατοχής, ήταν να φτιαχτούν κάθετοι δρόμοι από τη Βουλγαρία προς την Ελλάδα, ώστε να είναι πιο εύκολη η πρόσβαση προς το Αιγαίο Πέλαγος, τη Μπελομόριε (Λευκή Θάλασσα), όπως την αποκαλούσαν οι Βούλγαροι.
Οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης στα «ντουρντουβάκια» ήταν απάνθρωπες, χωρίς στοιχειώδεις κανόνες υγιεινής, με λίγο νερό και κακής ποιότητας φαγητό. «Μας έδιναν ότι χειρότερο για φαΐ. Ένα ψωμάκι μαύρο, εκατό το πολύ διακόσια γραμμάρια. Το κόβαμε και έβγαζε ίνες σαν λάσπη. Για να το φάμε, το κόβαμε και το αφήναμε στα βράχια κάτω από τον ήλιο για να σκληρύνει και να το φάμε», θυμάται ο Χατζησπάσου.
Τα ντουρντουβάκια είναι άλλη μία άγνωστη πτυχή της βουλγαρικής κατοχής στην Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Η καταναγκαστική εργασία μέσα στο λιοπύρι, με ελάχιστο φαγητό και νερό, θύμιζε τα αντίστοιχα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Γερμανών. Αρκετοί Έλληνες δεν επέστρεψαν ποτέ από τη Βουλγαρία.
Οι φωτογραφίες έχουν παραχωρηθεί από το αρχείο του Γεώργιου Κυριακόπουλου και απαγορεύεται η αναπαραγωγή χωρίς την άδεια του.
Η μαρτυρία του κ. Χατζησπάσου μαζί με πολλές άλλες από τα χωριά της Δράμας, των σερρών και της ΚΑβάλας θα μεταδοθούν από την Μηχανή του Χρόνου στην εκπομπή «Το λησμονημένο ολοκαύτωμα της Μακεδονίας από τους Βούλγαρους το 1941» από το COSMOTE HISTORY την Δευτέρα 5/2/2018 στις 21.00. Η εκπομπή μεταδίδεται σε επανάληψη και την Κυριακή 11 Φεβρουαρίου στις 17:00:
